Osutki skórne mogą mieć różnorodne przyczyny. Diagnostyka dermatologiczna w wielu przypadkach wymaga wykonania diagnostyki laboratoryjnej i histopatologicznej. Czym są osutki skórne? Jakie mogą być przyczyny osutek skórnych? Jak wygląda osutka kiłowa? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat osutek skórnych.
Spis treści:
- Osutka: co to jest?
- Osutka: rodzaje zmian skórnych i ich objawy
- Osutka u dzieci: co może ją powodować?
- Jak diagnozuje się źródło osutki?
- Osutka: leczenie przypadłości
- Osutka: podsumowanie informacji
Osutka: co to jest?
Mianem osutki określa się zmiany skórne, które pojawiają się w obrębie skóry i błon śluzowych. W przypadku osutki odnotowuje się obecność mnogich zmian skórnych. Określenia tego nie używa się w stosunku do pojedynczego wykwitu skórnego. Osutki skórne mogą mieć bardzo różny wygląd i wynikać z wielu przyczyn. W artykule tym zostaną scharakteryzowane najczęstsze rodzaje osutek skórnych.
>> Sprawdź: Krosty na nogach – skąd się biorą i co mogą oznaczać?
Osutka: rodzaje zmian skórnych i ich objawy
- Zmiany skórne w dermatologii dzieli się na wykwity pierwotne i wtórne. Do wykwitów pierwotnych zalicza się:
- plamy – są to zmiany płaskie, które różnią się od skóry niezmienionej tylko zabarwieniem; przykładem plam są wykwity pojawiające się w przebiegu bielactwa, a więc plamy bielacze,
- grudki – są to wykwity wyniosłe ponad poziom skóry, a więc wyczuwalne palpacyjnie, które różnią się od otaczającej skóry spoistością; przykładem grudek są wykwity towarzyszące liszajowi płaskiemu,
- guzy i guzki – w tym przypadku zmiany osadzone są głębiej, typowo w obrębie tkanki podskórnej; guzki mogą towarzyszyć chorobom nowotworowym skóry, ale również schorzeniu nazywanemu rumieniem guzowatym,
- pęcherze – są to zmiany wyniosłe ponad poziom skóry, wypełnione płynem surowiczym lub krwią; towarzyszą one między innymi chorobom pęcherzowym (m. in. pęcherzycy i pemfigoidowi),
- krosty – są to zmiany zaliczane zarówno do wykwitów pierwotnych, jak i wtórnych; w przypadku łuszczycy krostkowej są to wykwity pierwotne, zaś w sytuacji, gdy powstają z innych zmian skórnych, na przykład z pęcherzyków – zalicza się je do wykwitów wtórnych.
Do wykwitów wtórnych, które powstają z ewolucji innych zmian skórnych zaliczamy na przykład:
- nadżerki – powstają na skutek uszkodzenia naskórka, na przykład po zerwaniu pęcherza,
- owrzodzenia – są to uszkodzenia skóry właściwej, wiążą się z pozostawieniem blizny,
- strupy – powstają z zasychającego wysięku lub zawartości pękniętych pęcherzy,
- przeczosy – powstają na skutek zadrapania naskórka, typowo pod wpływem świądu skóry,
- wspomniane już wyżej krosty.
>> To może Cię zainteresować: Choroby skóry u człowieka. Najczęściej występujące dermatozy
Osutka polekowa
Osutki polekowe mogą przyjmować różny obraz kliniczny, zależny od konkretnego schorzenia. Do osutek polekowych zalicza się między innymi:
- rumień wielopostaciowy – w którego przebiegu odnotowuje się obecność owalnych zmian rumieniowo-obrzękowych, które wyglądem przypominają tarczę strzelniczą,
- pokrzywka – której istotą jest pojawienie się swędzących bąbli pokrzywkowych,
- osutka plamisto-grudkowa – w obrazie klinicznym dominują zlewające się zmiany plamisto-grudkowe, ustępujące ze złuszczaniem skóry,
- ostra uogólniona osutka krostkowa – w jej przebiegu obserwuje się krosty, które lokalizują się początkowo w fałdach skórnych i na twarzy, zmianom skórnym mogą towarzyszyć objawy ogólne, w tym gorączka,
- zespół Stevensa-Johnsona i zespół Lyella – są to ciężkie reakcje polekowe związane z pojawianiem się zmian pęcherzowych na skórze i śluzówkach, a także ze spełzaniem naskórka.
Osutka kiłowa
Zmiany skórne w przebiegu kiły mogą mieć bardzo różną morfologię. Nie bez powodu schorzenie to nazywane bywa wielkim naśladowcą. Osutka kiłowa może mieć postać między innymi:
- zwiewnej i delikatnej osutki plamistej – lokalizującej się na skórze tułowia,
- osutki drobnogrudkowej,
- osutki krostkowej,
- osutki rupioidalnej – w tym przypadku mamy do czynienia z obecnością bolesnych owrzodzeń pokrytych strupami,
- kołnierzyków Bietta – są to zmiany grudkowe, otoczone złuszczającą obwódką, które lokalizują się na skórze podeszew oraz dłoniowej powierzchni rąk.
Osutka wirusowa
- Osutka pochodzenia wirusowego może przyjmować rozmaitą morfologię, co zależne jest od rodzaju wirusa, będącego przyczyną choroby. Wybrane schorzenia wirusowe prowadzące do pojawienia się osutek to:
- opryszczka zwykła – manifestuje się jako drobne zlewające się pęcherzyki, często zajmujące czerwień wargową, ale również skórę gładką ciała i okolicę płciową,
- półpasiec – za schorzenie to odpowiada wirus ospy i półpaśca, zaś na skórze obserwuje się grudki, pęcherzyki i strupki, które lokalizują się w obrębie jednego dermatomu, a więc obszaru skóry unerwionego przez jeden nerw rdzeniowy,
- ospa wietrzna – w tym przypadku na skórze odnotowuje się tak zwany obraz rozgwieżdżonego nieba, bowiem widoczne są zmiany na różnym etapie ewolucji, od plamek, po strupki, grudki i pęcherzyki.
Osutka alergiczna
Do osutek alergicznych można zaliczyć zmiany skórne pojawiające się w przebiegu takich dermatoz jak na przykład:
- atopowe zapalenie skóry – w klasycznej jego postaci obserwuje się zmiany rumieniowo-złuszczające lokalizujące się w obrębie zgięć stawowych i twarzy; co więcej, skóra może wyglądać tak jakby była oglądana przez szkło powiększające (nadmierne poletkowanie),
- pokrzywka – manifestująca się wspomnianymi już bąblami,
- alergiczne kontaktowe zapalenie skóry – w jego przebiegu może pojawić się osutka rumieniowo-grudkowa, ale również rumieniowo-pęcherzykowa z towarzyszącym złuszczaniem, zmiany te często są związane z reakcją alergiczną na metale (np. nikiel),
- wyprysk potnicowy – klasycznie objawia się obecnością drobnych pęcherzyków, najczęściej na skórze rąk.
Osutka ciążowa
Okres ciąży wiąże się z wieloma zmianami w organizmie kobiety, co sprawia, że w tym czasie mogą pojawić się charakterystyczne zmiany skórne, zaliczane do dermatoz ciążowych. Najczęstsze z nich to:
- atopowe osutki ciężarnych – jest to najczęstsza dermatoza ciążowa, która manifestuje się obecnością zmian o charakterze rumieniowo-złuszczającym, niekiedy guzkowym, które lokalizują się na skórze twarzy, szyi, dekoltu i zgięciowych powierzchniach kończyn,
- wielopostaciowe osutki ciężarnych – mogą manifestować się bardzo różnie, od osutek rumieniowo-grudkowych, po bąble pokrzywkowe i zmiany pęcherzykowe; zmiany skórne najczęściej pojawiają się w obrębie rozstępów i stopniowo zajmują kolejne obszary skóry, w tym tułów i kończyny,
- pemfigoid ciężarnych – zmiany najczęściej mają morfologię rumieniowo-pęcherzową i lokalizują się początkowo w okolicy pępka.
>> Przeczytaj: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa
Osutka świetlna
- Osutki świetlne nazywane są w dermatologii fotodermatozami. Do schorzeń z tej grupy zaliczamy między innymi:
- wielopostaciowe osutki świetlne – w ich przebiegu występują różnego rodzaju wykwity skórne, w tym zmiany grudkowe, grudkowo-pęcherzykowe, a nawet zmiany krwotoczne; jest to najczęstsza z fotodermatoz,
- świerzbiączka letnia – w jej przebiegu odnotowuje się osutkę rumieniowo-obrzękową, zmiany złuszczające, w bardziej zaawansowanych przypadkach także przeczosy, strup i guzki; zmianom skórnym towarzyszy silny świąd,
- fitofotodermatozy – powstają na skutek kontaktu skóry z roślinami, zawierającymi substancje fototoksyczne (na przykład furokumaryny); do roślin takich należy np. barszcz Sosnowskiego; w przebiegu fitofotodermatoz obserwuje się typowo osutki rumieniowo-pęcherzykowe.
>> To może Cię zainteresować: Jak wygląda świerzbiączka guzkowa?
Osutka u dzieci: co może ją powodować?
Osutki skórne u dzieci mogą wynikać z wielu czynników. Często są to zmiany o charakterze infekcyjnym, ale również zapalnym i alergicznym. Jeżeli u dziecka pojawiają się nowe zmiany skórne – warto skonsultować się ze swoim pediatrą, który po ocenie stanu skóry i zbadaniu dziecka zaproponuje dalsze postępowanie.
>> Sprawdź: Wysypka u dzieci – możliwe przyczyny, diagnostyka i leczenie
Jak diagnozuje się źródło osutki?
Pierwszym i najważniejszym krokiem jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu chorobowego oraz dokładne zbadanie skóry pacjenta. Część schorzeń dermatologicznych może być bowiem rozpoznana na podstawie obrazu klinicznego. W razie konieczności lekarz zadecyduje o zleceniu badań diagnostycznych, o czym więcej można przeczytać w następnym akapicie.
Badania laboratoryjne w diagnozie źródła osutki
- Badania laboratoryjne i procedury, które mogą okazać się pomocne w procesie diagnostycznym osutek skórnych to przede wszystkim:
- dermatoskopia,
- badanie histopatologiczne i immunopatologiczne wycinka skóry,
- wykonanie naskórkowych testów płatkowych,
- morfologia krwi obwodowej z rozmazem,
- oznaczenie przeciwciał przeciwjądrowych,
- stężenie kreatyniny,
- stężenie przeciwciał IgE swoistych,
- stężenie enzymów wątrobowych.
Osutka: leczenie przypadłości
Leczenie osutek skórnych jest zależne od ich przyczyny. Jeżeli zmiany skórne są spowodowane przez wirusy, to wówczas konieczne może być włączenie leczenia przeciwwirusowego. W przebiegu pokrzywki i atopowego zapalenia skóry stosuje się natomiast preparaty sterydowe (doustne i/lub domięśniowe, a także miejscowe), a także miejscowe inhibitory kalcyneuryny. Leczenie osutek skórnych powinno być prowadzone pod okiem doświadczonego dermatologa.
>> To może Cię zainteresować: Atopowe zapalenie skóry a dieta. Czy żywienie ma znaczenie?
Osutka: podsumowanie informacji
- Osutki to wykwity skórne, które lokalizują się zarówno na skórze, jak i błonach śluzowych.
- Przyczyny osutek skórnych mogą być naprawdę różnorodne, rozpoczynając od przyczyn infekcyjnych i alergicznych, kończąc na czynnikach autoimmunologicznych.
- Osutki skórne wymagają wizyty w gabinecie lekarza dermatologa, wnikliwej oceny stanu skóry i niekiedy również wykonania badań laboratoryjnych.
- Leczenie osutek skórnych jest zależne od przyczyny występowania wykwitów chorobowych.
Bibliografia
- J. Szepietowski, W. Baran, Terapia w dermatologii, Wydawnictwo PZWL, 2019,
- A. Kaszuba, Ilustrowany leksykon zespołów w dermatologii, Wydawnictwo Czelej, 2016,
- L. Rudnicka i inni, Współczesna Dermatologia, PZWL, Warszawa 2022,
- L. Bolognia i inni, Fourth Edition Dermatologia, Medipage, Warszawa 2022,
- A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
- A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654–659.
