Refluks żołądkowo-przełykowy to dość częsta dolegliwość u niemowląt i dzieci, która może powodować uciążliwe objawy, takie jak ulewanie, wymioty czy zgaga. Choć w większości przypadków ma charakter fizjologiczny i ustępuje samoistnie, czasem wymaga leczenia.
W artykule wyjaśniamy, na czym polega refluks u dzieci, jakie są jego przyczyny, jak rozpoznać objawy oraz jakie badania i metody leczenia są skuteczne. Dowiesz się również, jaką dietę stosować i jak zapobiegać dolegliwościom.
Spis treści:
- Na czym polega refluks u dzieci?
- Przyczyny refluksu u dzieci
- Objawy refluksu u dzieci
- Refluks u dzieci – niezbędna diagnostyka
- Jak leczyć refluks u dzieci?
- Refluks u dzieci: dieta i dobre nawyki żywieniowe
- Profilaktyka przy refluksie u dzieci
- Refluks u dzieci – podsumowanie
- Refluks u dzieci – najważniejsze pytania i odpowiedzi
Na czym polega refluks u dzieci?
Refluks żołądkowo-przełykowy (GER, gastroesophageal reflux) to cofanie się treści żołądkowej do przełyku. U niemowląt wynika z niedojrzałości dolnego zwieracza przełyku i zwykle jest zjawiskiem fizjologicznym. U starszych dzieci jest związany z innymi zaburzeniami.
Fizjologiczny refluks występuje aż u ok. 50% niemowląt, ustępuje do 12.-18. miesiąca życia. Jeśli dziecko sporo ulewa, ale przybiera na masie ciała i rozwija się prawidłowo, wówczas nie ma powodu do niepokoju. Pochopne działania (częste zmiany mleka etc.) mogą pogorszyć sytuację, która z definicji nie wymaga jakiejkolwiek terapii.
O chorobie refluksowej (GERD) mówi się wtedy, gdy refluks powoduje powikłania, takie jak zaburzenia wzrastania, regres rozwoju, apatię, niechęć do karmień.
>> Przeczytaj też: Refluks przełyku – farmakogenetyka i zoptymalizowane podejście do leczenia
Przyczyny refluksu u dzieci
Główne przyczyny refluksu u dzieci to:
- niedojrzałość układu pokarmowego – szczególnie u niemowląt (słaby zwieracz przełyku),
- nieprawidłowa dieta – przejadanie się, pokarmy drażniące (soki cytrusowe, czekolada, tłuste potrawy) – zazwyczaj u starszych dzieci,
- otyłość – zwiększa ciśnienie w jamie brzusznej, sprzyjając refluksowi,
- wady anatomiczne – np. przepuklina rozworu przełykowego,
- alergie pokarmowe,
- infekcje,
- choroby neurologiczne, np. mózgowe porażenie dziecięce.
>> Przeczytaj też: Alergia na czekoladę – czy kakao to jedyny winowajca?
Objawy refluksu u dzieci
Objawy różnią się w zależności od wieku:
- u niemowląt:
- częste ulewanie i wymioty,
- płacz po karmieniu, wyginanie pleców (tzw. zespół Sandifera),
- słaby przyrost masy ciała,
- nawracające infekcje dróg oddechowych (z powodu aspiracji treści żołądkowej),
- u starszych dzieci:
- zgaga, pieczenie za mostkiem,
- ból brzucha, nudności,
- przewlekły kaszel, chrypka,
- nieprzyjemny zapach z ust,
- problemy z przełykaniem (dysfagia).
| Warto wiedzieć: Jeśli dziecko wymiotuje krwią, ma trudności z oddychaniem lub nie przybiera na masie konieczna jest pilna konsultacja z pediatrą lub gastroenterologiem dziecięcym. |
>> Przeczytaj też: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych
Refluks u dzieci – niezbędna diagnostyka
Gdy objawy są nasilone, lekarz może zlecić:
- pH-metrię przełyku – mierzy kwasowość w dolnym odcinku tego narządu,
- endoskopia (gastroskopia) – ocenia stan błony śluzowej,
- USG jamy brzusznej – pomaga wykluczyć inne potencjalne przyczyny objawów,
- testy alergiczne – jeśli podejrzewa się alergię pokarmową IgE-zależną,
- RTG przełyku z doustnym podaniem kontrastu – ocenia anatomię przewodu pokarmowego; obecnie rzadziej z uwagi na dostępność innych, lepszych metod obrazowania,
- tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny.
>> Dobrze wiedzieć: Przygotowanie do gastroskopii – przygotowanie i zalecenia oraz dieta
Jak leczyć refluks u dzieci?
Leczenie zależy od nasilenia objawów:
- postępowanie niefarmakologiczne:
- u niemowląt: częstsze, mniejsze posiłki, odbijanie po karmieniu, spanie z uniesionym wezgłowiem,
- u starszych dzieci: unikanie pokarmów drażniących (cytrusy, czekolada, napoje gazowane),
- leki (w cięższych przypadkach):
- inhibitory pompy protonowej (IPP) – zmniejszają wydzielanie kwasu żołądkowego (np. omeprazol),
- H2-blokery – np. ranitydyna (rzadziej stosowane u dzieci),
- leki prokinetyczne – przyspieszające opróżnianie żołądka (np. domperidon).
| Pamiętaj: Leki stosuje się tylko pod kontrolą lekarza. Niektóre z leków stosowane w leczeniu GERD nie mogą być łączone z częścią innych substancji czynnych – interakcje powodują zwiększenie ryzyka zaburzeń rytmu serca. |
Refluks u dzieci: dieta i dobre nawyki żywieniowe
- Dieta dla niemowląt:
- karmienie piersią – jeśli to możliwe (mleko matki jest najlepszym sposobem karmienia niemowląt rekomendowanym przez wszystkie towarzystwa naukowe zajmujące się żywieniem dzieci i młodzieży),
- u dzieci karmionych mlekiem modyfikowanym można podjąć próbę zastosowania mieszanek zagęszczonych (preparaty oznaczone jako AR),
- unikanie podaży dużych objętości pokarmu w trakcie jednego posiłku.
>> Przeczytaj też: Mleko kobiece czy modyfikowane?
- Dieta dla starszych dzieci:
- unikanie: soków cytrusowych, czekolady, tłustych i pikantnych potraw; pamiętaj, że dla dzieci zdrowych powyższe produkty także nie są korzystne,
- spożywanie mniejszych, częstszych posiłków,
- picie wody zamiast soków i napojów gazowanych,
- kolacja co najmniej 2-3 godziny przed snem.
>> Sprawdź również: Niedobory witamin i minerałów u dzieci – objawy, przyczyny, badania
Profilaktyka przy refluksie u dzieci
Rodzicu, pamiętaj, aby zmniejszyć ryzyko refluksu:
- unikaj kładzenia dziecka bezpośrednio po jedzeniu,
- utrzymuj prawidłową masę ciała dziecka (otyłość nasila refluks),
- wprowadzaj stałe pokarmy zgodnie z zaleceniami (nie za wcześnie),
- unikaj palenia przy dziecku (dym tytoniowy nasila objawy) – nie tylko z uwagi na refluks.
Refluks u dzieci – podsumowanie
Refluks u niemowląt jest często fizjologiczny i ustępuje z wiekiem. U starszych dzieci może wymagać leczenia, zwłaszcza jeśli powoduje powikłania. Kluczowe są zmiany w diecie i stylu życia. W cięższych przypadkach stosuje się leki, ale tylko pod kontrolą lekarza.
Nie lekceważ uporczywego refluksu! Jeśli objawy nie ustępują, skonsultuj się z pediatrą lub gastroenterologiem.
Refluks u dzieci – najważniejsze pytania i odpowiedzi
Czy refluks u niemowląt zawsze wymaga leczenia?
Nie – większość przypadków ustępuje samoistnie. Leki stosuje się tylko przy powikłaniach.
Czy zgaga u dziecka oznacza chorobę refluksową?
Nie zawsze – może wynikać z diety lub przejedzenia. Jeśli występuje często, warto skonsultować się z lekarzem.
Jak odróżnić refluks od alergii pokarmowej?
Alergii często towarzyszą wysypka, biegunka lub krew w stolcu. Testy alergiczne oraz próby eliminacji i prowokacji mogą pomóc w diagnozie.
Źródła
- Rosen R, Vandenplas Y, Singendonk M, Cabana M, DiLorenzo C, Gottrand F, Gupta S, Langendam M, Staiano A, Thapar N, Tipnis N, Tabbers M. Pediatric Gastroesophageal Reflux Clinical Practice Guidelines: Joint Recommendations of the North American Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition and the European Society for Pediatric Gastroenterology, Hepatology, and Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2018 Mar;66(3):516-554. doi: 10.1097/MPG.0000000000001889. PMID: 29470322; PMCID: PMC5958910. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5958910/ (dostęp 26.05.2025 r.)
- Salvatore S, Agosti M, Baldassarre ME, D’Auria E, Pensabene L, Nosetti L, Vandenplas Y. Cow’s Milk Allergy or Gastroesophageal Reflux Disease-Can We Solve the Dilemma in Infants? Nutrients. 2021 Jan 21;13(2):297. doi: 10.3390/nu13020297. PMID: 33494153; PMCID: PMC7909757. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7909757/ (dostęp 26.05.2025 r.)
- Gonzalez Ayerbe JI, Hauser B, Salvatore S, Vandenplas Y. Diagnosis and Management of Gastroesophageal Reflux Disease in Infants and Children: from Guidelines to Clinical Practice. Pediatr Gastroenterol Hepatol Nutr. 2019 Mar;22(2):107-121. doi: 10.5223/pghn.2019.22.2.107. Epub 2019 Mar 8. PMID: 30899687; PMCID: PMC6416385. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6416385/ (dostęp 26.05.2025 r.)
