17-hydroksypregnenolon to hormon steroidowy, będący prekursorem androgenów i estrogenów. Pomiar jego stężenia we krwi jest ważny do oceny funkcjonowania kory nadnerczy i gonad. Badanie to ma szczególne znaczenie w diagnostyce wrodzonego przerostu nadnerczy (CAH), zwłaszcza w przypadku podejrzenia niedoboru enzymów zaangażowanych w syntezę hormonów steroidowych.
17-hydroksypregnenolon – więcej informacji o badaniu
17-hydroksypregnenolon jest wytwarzany z pregnenolonu, głównie w korze nadnerczy, a w mniejszych ilościach także w gruczołach płciowych (jajnikach i jądrach). Ma on ograniczoną aktywność biologiczną, ale pełni rolę prekursora dla DHEA (dehydroepiandrosteron) oraz androstendion, które z kolei są prekursorami dla testosteronu i estrogenów. Z tego względu pomiar stężenia 17-hydroksypregnenolonu dostarcza cennych informacji na temat aktywności hormonów płciowych, co jest istotne w diagnostyce endokrynologicznej.
17-hydroksypregnenolon – kto i kiedy powinien wykonać badanie?
Badanie poziomu 17-hydroksypregnenolonu jest zalecane w wielu sytuacjach klinicznych, zwłaszcza gdy istnieje podejrzenie zaburzeń hormonalnych związanych z nadnerczami lub gonadami. Wskazania do wykonania badania obejmują:
- Diagnostykę wrodzonego przerostu nadnerczy (WPN) - szczególnie istotne w diagnostyce różnicowej poszczególnych form, np. w przypadku niedoboru 3-beta-hydroksysteroidowej dehydrogenazy (3β-HSD), obserwuje się charakterystyczne podwyższenie poziomu 17-hydroksypregnenolonu.
- Diagnostykę zaburzeń dojrzewania płciowego - przedwczesne lub opóźnione dojrzewanie.
- Diagnostykę hiperandrogenizmu u kobiet - objawy takie jak hirsutyzm (nadmierne owłosienie), trądzik, zaburzenia miesiączkowania (np. nieregularne cykle, brak miesiączki) lub niepłodność.
- Ocenę funkcji nadnerczy - w przypadku podejrzenia guzów nadnerczy wydzielających hormony.
- Niejasne cechy zewnętrznych narządów płciowych u noworodków.
- Monitorowanie terapii u pacjentów z rozpoznanym WPN lub innymi zaburzeniami steroidogenezy.
17-hydroksypregnenolon – normy
Zakresy referencyjne stężenia 17-hydroksypregnenolonu mogą różnić się w zależności od laboratorium wykonującego badanie, metody analitycznej oraz indywidualnych czynników, takich jak wiek, płeć, faza cyklu miesiączkowego u kobiet oraz stan fizjologiczny (np. ciąża, okres dojrzewania). Wyniki badania zawsze powinny być interpretowane przez lekarza prowadzącego, w kontekście objawów klinicznych pacjenta oraz wyników innych badań diagnostycznych. Laboratorium zawsze podaje wartości referencyjne na wydanym wyniku.
17-hydroksypregnenolon – możliwe przyczyny odchyleń od normy
- Podwyższony poziom 17-hydroksypregnenolonu może wskazywać na:
- Wrodzony przerost nadnerczy (CAH), szczególnie niedobór 3-beta-hydroksysteroidowej dehydrogenazy (3β-HSD) - jest to jedna z rzadszych form CAH. Niedobór tego enzymu prowadzi do nagromadzenia prekursorów steroidowych, w tym 17-hydroksypregnenolonu, ponieważ nie mogą one zostać przekształcone w kolejne hormony.
- Inne rzadkie zaburzenia steroidogenezy nadnerczowej lub gonadalnej.
- Niektóre guzy nadnerczy - w rzadkich przypadkach guzy kory nadnerczy mogą prowadzić do nadprodukcji tego prekursora.
- Stres - silny stres może wpływać na aktywność osi podwzgórze-przysadka-nadnercza i na poziomy hormonów steroidowych.
- Obniżony poziom 17-hydroksypregnenolonu - jest to rzadsza sytuacja kliniczna i zazwyczaj nie stanowi głównego markera diagnostycznego. Może być obserwowany w przypadku ogólnej niewydolności kory nadnerczy (np. choroba Addisona), ale w takich przypadkach ważniejsze są inne markery, takie jak kortyzol.
Należy pamiętać, że podwyższone lub obniżone poziomy 17-hydroksypregnenolonu są jedynie wskazówką diagnostyczną. Pełna diagnoza wymaga kompleksowej oceny hormonalnej, często obejmującej oznaczanie wielu innych steroidów oraz testy stymulacyjne.
17-hydroksypregnenolon – przygotowanie do badania
Badanie poziomu 17-hydroksypregnenolonu zazwyczaj nie wymaga specjalnych przygotowań.
- Pobranie krwi - krew pobierana jest zazwyczaj z żyły łokciowej.
- Pora pobrania - zaleca się pobranie krwi w godzinach porannych, ze względu na ewentualne wahania dobowe stężeń hormonów steroidowych.
- Na czczo - zazwyczaj nie jest wymagane, aby pacjent był na czczo, chyba że lekarz zaleci inaczej lub badanie jest częścią panelu wymagającego postu.
- Informacje dla lekarza - należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach (szczególnie hormonach, sterydach, antykoncepcji hormonalnej) oraz o wszelkich suplementach, ponieważ mogą one wpływać na wyniki badania.
- Faza cyklu miesiączkowego - kobiety powinny zanotować datę ostatniej miesiączki lub poinformować lekarza o fazie cyklu, ponieważ stężenie hormonu może się różnić w zależności od niej. Lekarz może zalecić wykonanie badania w konkretnym dniu cyklu.
17-hydroksypregnenolon – co może wpłynąć na wynik badania?
Na poziom 17-hydroksypregnenolonu we krwi mogą wpływać różnorodne czynniki, co należy wziąć pod uwagę podczas interpretacji wyników:
- Wahania dobowe - poziomy hormonów steroidowych mogą wykazywać rytm dobowy, dlatego zaleca się pobranie próbki w podobnych porach dnia (zazwyczaj rano).
- Leki - kortykosteroidy, hormonalna terapia zastępcza, antykoncepcja hormonalna oraz niektóre leki wpływające na metabolizm steroidów (np. leki przeciwpadaczkowe, antybiotyki, leki przeciwgrzybicze) mogą zmieniać wyniki.
- Stres - fizyczny lub psychiczny stres może wpływać na funkcjonowanie nadnerczy i produkcję hormonów.
- Faza cyklu miesiączkowego i ciąża - u kobiet stężenie hormonu może się zmieniać w zależności od fazy cyklu menstruacyjnego oraz w trakcie ciąży.
- Wiek - poziomy mogą się różnić w zależności od wieku pacjenta, zwłaszcza w okresie niemowlęcym, dzieciństwa, dojrzewania i starości.
- Choroby współistniejące - niektóre schorzenia niezwiązane bezpośrednio z nadnerczami czy gonadami mogą również mieć wpływ na poziomy hormonów.