Pasożyty w kale (jedno oznaczenie)

Pasożyty w kale (jedno oznaczenie) – więcej informacji

Badanie kału w kierunku pasożytów ma na celu wykrycie i identyfikację organizmów pasożytniczych, które zasiedlają przewód pokarmowy człowieka, będącego ich żywicielem. Poszukiwane są różne stadia rozwojowe pasożytów, takie jak jaja, cysty, larwy lub dorosłe osobniki. W warunkach polskich najczęściej spotykane pasożyty to owsiki, glisty, lamblie i tasiemce. Badanie może również wykryć inne pierwotniaki (np. Entamoeba histolytica, Cryptosporidium parvum, Blastocystis spp.), nicienie (np. tęgoryjec, węgorek jelitowy) oraz robaki płaskie (np. przywry), zwłaszcza po podróżach do stref tropikalnych.

W trakcie badania wykonywana jest zarówno ocena makroskopowa kału (pod kątem konsystencji, obecności krwi, śluzu, robaków i ich członów), jak i mikroskopowa. Mikroskopowe badanie obejmuje ocenę preparatów (rozmazów z kału), często z zastosowaniem technik zagęszczania (sedymentacja, flotacja) oraz barwienia (np. płyn Lugola, barwienia trwałe), co zwiększa szansę na wykrycie nawet niewielkich ilości pasożytów i umożliwia ich precyzyjną identyfikację. Obecność pasożytów w przewodzie pokarmowym może prowadzić do szeregu dolegliwości, głównie ze strony układu pokarmowego, ale również ogólnoustrojowych.

Pasożyty w kale (jedno oznaczenie) – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie kału w kierunku pasożytów jest zalecane osobom, u których występują objawy sugerujące infekcję pasożytniczą. Do najczęstszych wskazań należą:

• Uporczywa biegunka, często ze śluzem lub krwią w stolcu.
• Bóle brzucha i w podbrzuszu.
• Nudności, utrata masy ciała.
• Niewyjaśnione zmiany skórne (wysypki, świąd).
• Ogólne osłabienie, poczucie zmęczenia.
• Nawracające stany podgorączkowe lub gorączka.
• Problemy z koncentracją, zaburzenia snu.
• Brak apetytu.
• Podwyższony poziom eozynofili w morfologii krwi (częsty, choć nie zawsze obecny, wskaźnik zarażenia robakami).

Wskazaniem do badania jest także świadomość możliwej ekspozycji na pasożyty, np. przebywanie w żłobku/przedszkolu (szczególnie u dzieci), podróże do krajów endemicznego występowania pasożytów, spożywanie surowego/niedogotowanego mięsa, ryb, owoców morza, niemytych owoców i warzyw, czy picie wody z nieznanego źródła. Badanie jest również wykorzystywane do kontroli skuteczności leczenia zakażeń pasożytniczych.

Pasożyty w kale (jedno oznaczenie) – normy

W prawidłowym, fizjologicznym kale ludzkim nie powinny być obecne żadne jaja, cysty, larwy ani dorosłe formy pasożytów. Kał składa się głównie z niestrawionych resztek pokarmowych, wydzielin przewodu pokarmowego, złuszczonych nabłonków oraz bakterii jelitowych.

Pasożyty w kale (jedno oznaczenie) – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Odchyleniem od normy jest wykrycie jakiejkolwiek formy rozwojowej pasożyta w badanej próbce kału. Oznacza to obecność aktywnej infekcji pasożytniczej. Do zakażenia dochodzi zazwyczaj drogą pokarmową, poprzez spożycie pokarmów lub wody zanieczyszczonej jajami lub cystami pasożytów (np. niemyte owoce, warzywa, surowe mięso, nieprzegotowana woda) lub na skutek niedostatecznego przestrzegania zasad higieny, zwłaszcza zbyt rzadkiego mycia rąk. Ryzyko zakażenia wzrasta w krajach o niskim standardzie sanitarnym, w placówkach opiekuńczo-wychowawczych oraz w podróżach do obszarów tropikalnych, gdzie można zarazić się pasożytami specyficznymi dla tamtych stref klimatycznych.

Pasożyty w kale (jedno oznaczenie) – przygotowanie do badania

Prawidłowe pobranie materiału ma kluczowe znaczenie dla wiarygodności wyniku.

• Leczenie: Kał należy pobierać przed rozpoczęciem leczenia przeciwpasożytniczego, przeciwbakteryjnego lub przeciwwirusowego. W przypadku wcześniejszej terapii, kał do badania powinno się pobrać po 7-10 dniach od zakończenia przyjmowania preparatów bizmutu i baru, a po antybiotykoterapii – po 2-3 tygodniach.
• Pobieranie próbki:
  • Zaopatrz się w specjalny, sterylny pojemnik na kał z łopatką, dostępny w aptekach lub punktach pobrań.
  • Kał oddaj do czystego, suchego naczynia (np. nocnika) lub na specjalną nakładkę na sedes. W przypadku niemowląt można pobrać próbkę z pieluszki.
  • Za pomocą łopatki przenieś porcję kału (wielkości orzecha włoskiego, ok. 1/3 pojemnika) do pojemnika. Ważne jest pobranie próbki z trzech różnych miejsc stolca.
  • Jeśli zauważysz podejrzane struktury (np. fragmenty robaków, całe robaki), oddziel je od głównej masy kałowej i umieść w oddzielnym pojemniku, dodając niewielką ilość soli fizjologicznej lub wody. W przypadku podejrzenia tasiemca, należy dostarczyć cały oddany kał w celu poszukiwania główki.
  • Pojemnik szczelnie zamknij i dokładnie opisz danymi pacjenta oraz datą i godziną pobrania.
• Transport i przechowywanie: Próbkę należy dostarczyć do laboratorium jak najszybciej, najlepiej w ciągu kilkudziesięciu minut od pobrania, zwłaszcza w celu wykrycia ruchliwych trofozoidów pierwotniaków. Jeśli transport natychmiastowy nie jest możliwy, materiał można przechowywać maksymalnie do 24 godzin w temperaturze lodówki (2-8°C).
• Liczba próbek: Ze względu na okresowość wydalania pasożytów, zaleca się pobranie minimum 3 próbek kału w kilkudniowych odstępach (co 2-3 dni), w ciągu 10 dni. Jednorazowe badanie nie daje gwarancji wykrycia pasożytów i nie pozwala definitywnie wykluczyć zakażenia. Nie należy pobierać trzech próbek w ciągu jednego dnia.

Pasożyty w kale (jedno oznaczenie) – co może wpłynąć na wynik?

Na wiarygodność wyniku badania kału na pasożyty mogą wpłynąć następujące czynniki:

• Stosowane leki: Antybiotyki, preparaty przeciwbiegunkowe, leki zobojętniające kwasy żołądkowe, związki bizmutu i baru oraz oleje mineralne mogą zniekształcać obraz mikroskopowy lub czasowo zmniejszać liczebność pasożytów, co utrudnia ich wykrycie.
• Nieprawidłowe pobranie i transport materiału: Nieodpowiednia ilość próbki, zanieczyszczenie kału moczem lub wodą, brak pobrania próbek z różnych miejsc stolca, czy zbyt długie przechowywanie w niewłaściwej temperaturze mogą prowadzić do błędnych wyników.
• Cykl rozwojowy pasożyta: Pasożyty wydalają jaja lub inne formy rozwojowe w zmiennych ilościach i w różnych momentach cyklu życiowego, co sprawia, że w pojedynczej próbce mogą być niewykrywalne. Dlatego zaleca się badanie wielokrotne.
• Doświadczenie diagnosty: Interpretacja preparatu mikroskopowego wymaga doświadczenia, ponieważ niektóre struktury pasożytów mogą być mylone z innymi elementami obecnymi w kale.
• Jednorazowe badanie: Wykonanie badania tylko na jednej próbce kału znacznie obniża szansę na wykrycie pasożytów, jeśli te nie są wydawane stale lub w dużych ilościach.

Dodatkowe przygotowanie