Białko C-reaktywne (CRP) - ilościowe (I81)

CRP jest jednym z czynników odporności nieswoistej, działającym przez stymulację fagocytozy we wczesnych stanach odpowiedzi immunologicznej, bezpośrednio po przedostaniu się antygenów do organizmu. Poziom CRP wzrasta powyżej oczekiwanych zakresów w ciągu 6-10 godzin po zadziałaniu bodźca (martwica tkanki, wystąpienie stanu zapalnego). Badanie to wykorzystywane jest w diagnostyce ostrych stanów zapalnych, oznaczanie pozwala nie tylko na potwierdzenie toczącej się infekcji, ale również monitorowanie jej przebiegu. Znaczenie diagnostyczne CRP jest ograniczone u pacjentów we wstrząsie, oparzonych oraz po zabiegach operacyjnych.

Synteza białka C- reaktywnego odbywa się w wątrobie. Nazwa białka C-reaktywnego pochodzi od jego zdolności precypitacji pneumokokowego polisacharydu C w obecności jonów wapnia.

Synteza CRP zachodzi jako odpowiedź na zaburzenia homeostazy wywołanej przez ostre stany zapalne, zakażenia bakteryjne, nowotwory czy też choroby autoimmunizacyjne. CRP podobnie jak inne białka ostrej fazy ogranicza rozprzestrzenianie się procesu zapalnego i usuwa jego skutki. Głównym działaniem białek ostrej fazy jest przywracanie homeostazy organizmu poprzez aktywację układu dopełniacza, reakcję nieswoistą związaną z opsonizacją i aglutynacją, ograniczaniem uszkodzeń tkanek powodowanych przez bakterie oraz enzymy lizosomalne z komórek fagocytujących, oraz wzmożoną aktywność chemotaktyczną. CRP jest rozszczepiane przez proteazy granulocytów z wytworzeniem peptydów o wybitnych właściwościach stymulujących fagocytozę granulocytów obojętnochłonnych. Hamowane jest wtedy działanie prozapalne granulocytów i jednocześnie stymulowane są monocyty/makrofagi. CRP jest również wiązane przez fragmenty Fc immunoglobulin związanych z limfocytami, aktywuje też płytki krwi.

Najsilniejszym aktywatorem CRP jest IL-6, natomiast IL-1 i TNF stymulują fibroblasty, komórki endotelium, keratynocyty do syntezy IL-6 i dodatkowo wzmacniają jej biologiczną aktywność.

CRP jest dodatnim białkiem ostrej fazy i należy do grupy białek, których stężenie może wzrosnąć 100-1000-krotnie.

Ze względu na kinetykę zmian CRP należy do białek I rzutu, których stężenie wzrasta najwcześniej po 6-8 h od momentu zadziałania bodźca inicjującego reakcję ostrej fazy. Najwyższe wartości osiąga po 24-48 h i w ciągu kilkunastu godzin ulega normalizacji.

Wzrost poziomu CRP bez współistniejącego stanu zapalnego obserwuje się również w niektórych nowotworach złośliwych, produkujących IL-6 (szpiczak mnogi, chłoniak ziarniczy, nowotwory jajników). W tych przypadkach stężenie CRP koreluje z rokowaniem i rozwojem nowotworu.

Poziom CRP wzrasta wraz ze wzrostem wskaźnika masy ciała BMI, co jest bardziej widoczne u kobiet niż u mężczyzn. Stosowanie hormonalnej terapii zastępczej u kobiet po menopauzie również może prowadzić do niewielkich zmian (wzrostu) stężenia. Stężenie CRP u osób palących papierosy może wzrosnąć nawet do 25 mg/L.

Białko C-reaktywne - kto i kiedy powinien wykonać badanie CRP?

Bezpośrednim wskazaniem do badania CRP są:

• diagnostyka w kierunku stanów zapalnych – prawidłowe stężenie CRP wyklucza ostre stany zapalne u osób dorosłych;
• rozpoznanie uogólnionych infekcji u noworodków;
• różnicowanie infekcji bakteryjnych i wirusowych;
• wybór odpowiedniego leczenia stanów zapalnych (antybiotyki, sterydy, leki przeciwzapalne);
• rozpoznanie zakażenia w przypadku przedwczesnego odejścia wód płodowych lub przedwczesnego porodu;
• wykrycie współistniejącej infekcji w przebiegu tocznia, wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, białaczki lub po przeszczepie szpiku kostnego;
• ocena ryzyka i prognozowanie w hemodializie, ocena ryzyka odrzutu przeszczepu nerki - (poziom CRP podnosi się 3 dni przed wzrostem kreatyniny);
• ocena ryzyka zmian w układzie sercowo-naczyniowym - oznaczanie CRPhs.