APTT (układ krzepnięcia)

Badanie APTT – więcej informacji

Badanie APTT (czas kaolinowo-kefalinowy) jest jednym z podstawowych i najczęściej zlecanych testów oceniających układ krzepnięcia krwi. Służy ono ocenie wewnątrzpochodnej drogi aktywacji krzepnięcia po maksymalnej aktywacji czynników XI i XII. Wynik APTT zależy od aktywności wielu kluczowych czynników krzepnięcia, w tym czynników II (protrombiny), V, VIII, IX, XI, XII oraz fibrynogenu. Ważne jest, że badanie APTT nie zależy od liczby płytek krwi, co oznacza, że jego wynik nie jest bezpośrednio związany z ilością płytek. Jest to istotne badanie przesiewowe, które dostarcza cennych informacji klinicznych.

Badanie APTT – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie APTT jest testem przesiewowym, które może być wykonane w ramach ogólnego monitorowania stanu zdrowia oraz w przygotowaniu do planowanych zabiegów operacyjnych (tzw. profil przedoperacyjny). Pomiar APTT jest również stosowany w bardziej szczegółowych sytuacjach klinicznych:

• Diagnostyka różnicowa skaz krwotocznych: Pomaga zidentyfikować przyczynę nadmiernych krwawień.
• Kontrola leczenia heparyną niefrakcjonowaną: Jest niezbędne do monitorowania dawkowania heparyny i oceny jej wpływu na układ krzepnięcia.
• Kontrola terapii substytucyjnej przy hemofilii A i hemofilii B: Ocena skuteczności leczenia u pacjentów z wrodzonymi niedoborami czynników krzepnięcia.
• Badanie przesiewowe pod kątem występowania koagulopatii: Pomaga wykryć ogólne zaburzenia krzepnięcia krwi.
• Diagnostyka zakrzepicy niewiadomego pochodzenia: Może wspomóc w ustaleniu przyczyn powstawania zakrzepów.

Badanie APTT – normy

Normy dla czasu kaolinowo-kefalinowego (APTT) mogą się różnić w zależności od laboratorium i zastosowanej metody badawczej. Zazwyczaj wartości referencyjne dla APTT mieszczą się w zakresie 26-36 sekund.

Wartości referencyjne są zawsze podawane na wydruku wyników badań. Wszelkie odchylenia od normy powinny być interpretowane przez lekarza, który weźmie pod uwagę stan kliniczny pacjenta, przyjmowane leki oraz inne wyniki badań. Choć nie ma ustalonych norm oddzielnych dla dorosłych, dzieci czy kobiet w ciąży, pewne fizjologiczne zmiany w układzie krzepnięcia (np. w ciąży) mogą wpływać na interpretację wyników i wymagają indywidualnej oceny.

Badanie APTT – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Zarówno wydłużony, jak i skrócony czas APTT może wskazywać na różne stany kliniczne:

Wydłużony czas APTT może być spowodowany:

• Niedoborami lub dysfunkcjami czynników krzepnięcia należących do wewnątrzpochodnej drogi krzepnięcia (czynników II, V, VIII, IX, XI, XII) oraz fibrynogenu.
• Leczeniem heparyną niefrakcjonowaną, która wydłuża czas APTT.
• Obecnością krążących antykoagulantów (np. antykoagulantu toczniowego), które hamują proces krzepnięcia.
• Zaawansowanymi chorobami wątroby, prowadzącymi do niedoboru czynników krzepnięcia produkowanych w wątrobie.
• Rozsianym wykrzepianiem wewnątrznaczyniowym (DIC).
• Niedoborem witaminy K (wpływającym pośrednio na czynniki zależne od witaminy K).

Skrócony czas APTT może wskazywać na:

• Początkowe stadia rozsianego wykrzepiania wewnątrznaczyniowego (DIC).
• Stany nadkrzepliwości krwi, np. w ostrej fazie stanów zapalnych, urazach.
• Nadmierną aktywność czynnika VIII.

Badanie APTT – przygotowanie do badania

Prawidłowe przygotowanie do badania APTT jest kluczowe dla uzyskania wiarygodnych wyników:

• Pora pobrania: Krew do badania powinna być pobrana w godzinach porannych (najlepiej między 7:00 a 9:00), na czczo (minimum 8-12 godzin bez jedzenia), w warunkach niewywołujących stresu.
• Odpoczynek: Przed pobraniem materiału należy odpocząć przez około 20 minut.
• Aktywność fizyczna: W ciągu 24 godzin przed badaniem należy unikać intensywnych ćwiczeń fizycznych.
• Dieta: Zaleca się zastosowanie lekkostrawnej (niskotłuszczowej) diety w dniu poprzedzającym badanie.
• Palenie papierosów: Należy powstrzymać się od palenia papierosów w dniu poprzedzającym pobranie krwi.
• Leki: Wszelkie przyjmowane leki, zwłaszcza leki wpływające na krzepliwość krwi (np. heparyna, doustne antykoagulanty), należy zgłosić personelowi laboratorium lub lekarzowi.
• Specyficzne zalecenia dla kobiet:
  • W diagnostyce choroby von Willebranda, u kobiet w wieku rozrodczym, krew należy pobrać w 1-4 dniu cyklu miesiączkowego.
  • W przypadku diagnostyki zaburzeń zakrzepowych, zaleca się zaprzestanie przyjmowania doustnych środków antykoncepcyjnych oraz hormonalnej terapji zastępczej (HRT) na dwa miesiące przed badaniem.
  • Do diagnostyki wrodzonych zaburzeń krzepnięcia krwi (np. hemofilii) krew należy pobrać nie wcześniej niż 2 miesiące po porodzie. W przypadku nieprawidłowych wyników, badanie należy powtórzyć.

Badanie APTT – co może wpłynąć na wynik?

Na wyniki badań laboratoryjnych układu krzepnięcia krwi, w tym APTT, mogą wpływać różne czynniki zewnętrzne:

• Wysiłek fizyczny: Może wpływać na procesy krzepnięcia i fibrynolizy. Po intensywnym wysiłku fizycznym obserwuje się wzrost zdolności płytek do agregacji, wzrost stężenia czynnika VIII i czynnika von Willebranda (nawet 2-3 krotnie), oraz aktywację fibrynolizy (wzrost D-dimerów).
• Przedłużający się wysiłek umysłowy i stres psychiczny: Może prowadzić do obniżenia aktywności czynników V, VIII i IX, a efekt ten może utrzymywać się przez kilka dni.
• Zmiany hormonalne: Mają znaczący wpływ na aktywność układu krzepnięcia. Przykładem jest ciąża, która jest fizjologicznym stanem prozakrzepowym. Wzrost aktywności czynników krzepnięcia (np. VII, X, VIII, vW) oraz zmiany w układzie fibrynolitycznym obserwuje się również w różnych fazach cyklu menstruacyjnego, menopauzie oraz podczas hormonalnej terapii zastępczej (HRT).
• Zmienność dobowa: Aktywność niektórych czynników krzepnięcia i białek (np. czynników VIIa, VIIIa, białek S i C) jest wyższa rano niż wieczorem, a fibrynoliza jest mniej aktywna rano.
• Wpływ diety: Lipemia osoczowa (obecność dużej ilości tłuszczów w osoczu) może interferować w oznaczeniach koagulologicznych i utrudniać interpretację wyników.
• Palenie papierosów: Jest zdecydowanie niewskazane przed pobraniem krwi do badania, ponieważ może wpływać na procesy krzepnięcia.