Ferrytyna

Ferrytyna - więcej informacji

Ferrytyna to globularna cząsteczka o sferycznym kształcie, która w swoim wnętrzu wiąże toksyczne jony żelaza (Fe+), chroniąc organizm przed ich szkodliwym wpływem. Jedna molekuła ferrytyny jest zdolna do zdeponowania od 2000 do 4500 atomów żelaza. Głównie występuje w komórkach wątroby, śledziony i szpiku kostnego, stanowiąc rezerwuar żelaza niezbędnego między innymi dla erytropoezy (procesu tworzenia czerwonych krwinek). Stężenie ferrytyny w surowicy jest proporcjonalne do zasobów ustrojowych żelaza (przyjmuje się, że 1 µg/L ferrytyny odpowiada 8 mg żelaza). Synteza ferrytyny jest ściśle regulowana przez dostępność żelaza w komórce. W przeciwieństwie do żelaza czy transferryny, stężenie ferrytyny nie wykazuje rytmu dobowego ani zależności od estrogenów, co czyni ją stabilnym parametrem diagnostycznym. Ferrytyna jest również białkiem ostrej fazy, co oznacza, że jej poziom może wzrosnąć w odpowiedzi na stany zapalne.

Ferrytyna - kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie ferrytyny jest zalecane w wielu sytuacjach klinicznych:

• Poszukiwanie przyczyn niedoboru żelaza: Niezależnie od obecności anemii, ferrytyna pozwala wykryć utajony lub bezobjawowy niedobór żelaza.
• Różnicowanie niedokrwistości: Pomaga odróżnić niedokrwistość z niedoboru żelaza od niedokrwistości chorób przewlekłych, gdzie poziom żelaza może być niski, ale ferrytyna podwyższona.
• Diagnostyka nadmiaru żelaza: Jest kluczowa we wczesnym rozpoznaniu hemochromatozy (dziedzicznego zaburzenia metabolicznego prowadzącego do nadmiernego gromadzenia żelaza w organizmie) oraz hemosyderozy.
• Monitorowanie leczenia: U pacjentów przyjmujących preparaty żelaza, dializowanych lub leczonych erytropoetyną.
• Ocena stanu zapalnego: Jako białko ostrej fazy, ferrytyna może być pomocnym, choć niespecyficznym, wskaźnikiem stanów zapalnych, infekcji, chorób autoimmunologicznych czy nowotworowych.
• Niespecyficzne objawy: Przewlekłe zmęczenie, osłabienie, problemy z odpornością, bóle stawów, brzucha, mięśni czy głowy, zwłaszcza gdy podejrzewa się zaburzenia gospodarki żelazem.

Ferrytyna - normy

Wartości referencyjne stężeń ferrytyny we krwi mogą się różnić w zależności od laboratorium, zastosowanej metody analitycznej, wieku i płci pacjenta. Wyniki zawsze należy interpretować w odniesieniu do zakresów podanych przez laboratorium wykonujące badanie.

Ogólne wytyczne i interpretacje:

• Niedobór żelaza: Stężenie ferrytyny poniżej 30 ng/ml (lub 30 µg/L) może wskazywać na niedobór żelaza, nawet bez obecności anemii. Za wartość progową dla bezobjawowego niedoboru żelaza uważa się często 12 µg/L.
• Wykluczenie niedoboru w stanach zapalnych: W przewlekłych stanach zapalnych niedobór żelaza można wykluczyć, jeśli poziom ferrytyny przekracza 100 µg/L, mimo iż towarzyszy temu podwyższenie ferrytyny jako białka ostrej fazy.

Ferrytyna - możliwe przyczyny odchyleń od normy

Obniżone stężenie ferrytyny (hipoferrytynemia) wskazuje na niedobór żelaza:

• Niedokrwistość z niedoboru żelaza: Najczęstsza przyczyna spadku ferrytyny.
• Utajony niedobór żelaza: Ferrytyna obniżona, ale poziom hemoglobiny i parametry czerwonokrwinkowe jeszcze w normie, często towarzyszy temu zmniejszone wysycenie transferryny (<15%).
• Celiakia: Zespół złego wchłaniania, utrudniający przyswajanie żelaza.
• Niedoczynność tarczycy: Może wpływać na metabolizm żelaza.
• Niedobór witaminy C: Witamina C jest niezbędna do wchłaniania żelaza.

Zwiększone stężenie ferrytyny (hiperferrytynemia) może świadczyć o:

• Nadmiarze żelaza w organizmie: Hemochromatoza (dziedziczna lub wtórna), hemosyderoza, wielokrotne przetoczenia krwi.
• Stanach zapalnych: Ferrytyna jest białkiem ostrej fazy, jej stężenie może wzrosnąć 2-3 krotnie w infekcjach (bakteryjnych, wirusowych), chorobach autoimmunologicznych (np. reumatoidalne zapalenie stawów), chorobach nowotworowych, przewlekłej chorobie nerek. W posocznicy czy chorobie Stilla poziomy mogą być ekstremalnie wysokie (nawet powyżej 100 000 ng/ml).
• Uszkodzeniu komórek (cytoliza): Szczególnie komórek wątroby (w przebiegu ostrych i przewlekłych zapaleń wątroby, marskości wątroby) lub mięśni, co prowadzi do uwolnienia ferrytyny.
• Nadużywaniu alkoholu: Częsta przyczyna podwyższonej ferrytyny, zazwyczaj nieprzekraczającej 1000 ng/ml. Abstinencja zazwyczaj prowadzi do normalizacji.
• Zespole metabolicznym: Stwierdzono związek między wysokim poziomem ferrytyny a otyłością, nadciśnieniem, hiperglikemią czy hipertrójglicerydemią.
• Innych rzadkich schorzeniach: Takich jak porfiria skórna późna czy zespół hemofagocytowy (HLH).

Ferrytyna - przygotowanie do badania

Badanie poziomu ferrytyny nie wymaga specjalnych przygotowań. Stężenie ferrytyny nie wykazuje rytmu dobowego, dlatego krew do badania można pobrać o dowolnej porze dnia. Zazwyczaj zaleca się jednak:

• Porę badania: Najczęściej rano, na czczo (8-12 godzin po ostatnim posiłku), co jest standardem dla większości badań krwi i ułatwia interpretację innych parametrów.
• Aktywność fizyczna: Przed badaniem należy unikać intensywnego wysiłku fizycznego.
• Leki: Poinformuj lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach i suplementach, w tym o preparatach żelaza.

Ferrytyna - co może wpłynąć na wynik

Na poziom ferrytyny mogą wpływać różne czynniki:

• Stany zapalne i infekcje: Mogą znacznie podnieść poziom ferrytyny, maskując jednocześnie niedobór żelaza.
• Choroby wątroby: Uszkodzenie miąższu wątroby (cytoliza) prowadzi do uwalniania ferrytyny z komórek, powodując jej podwyższone stężenie we krwi.
• Nadużywanie alkoholu: Może znacząco podwyższać poziom ferrytyny.
• Zespół metaboliczny i otyłość: Często wiążą się z podwyższonym poziomem ferrytyny.
• Ciąża: Zapotrzebowanie na żelazo wzrasta, co może prowadzić do spadku ferrytyny.
• Suplementacja żelaza: Może podnieść poziom ferrytyny, dlatego ważne jest poinformowanie o tym lekarza.
• Wielokrotne przetoczenia krwi: Mogą prowadzić do nadmiernego gromadzenia żelaza i podwyższenia ferrytyny.

Ferrytyna - FAQ - często zadawane pytania

Czym jest ferrytyna?

Ferrytyna to białko, które pełni funkcję głównego magazynu żelaza w organizmie. Jej poziom we krwi odzwierciedla zapasy żelaza w ustroju.

Dlaczego oznacza się poziom ferrytyny?

Badanie ferrytyny wykonuje się w celu oceny gospodarki żelazem, diagnozowania niedoborów lub nadmiaru żelaza, różnicowania przyczyn niedokrwistości oraz monitorowania efektywności leczenia żelazem.

Co oznacza niski poziom ferrytyny?

Niski poziom ferrytyny świadczy o niedoborze żelaza w organizmie, nawet jeśli inne parametry krwi (jak hemoglobina) są jeszcze w normie. Może to prowadzić do anemii z niedoboru żelaza.

Co oznacza wysoki poziom ferrytyny?

Wysoki poziom ferrytyny może wskazywać na nadmiar żelaza w organizmie (np. w hemochromatozie), ale bardzo często jest sygnałem toczącego się stanu zapalnego, infekcji, chorób wątroby, nadużywania alkoholu lub zespołu metabolicznego.

Czy do badania ferrytyny trzeba być na czczo?

Zazwyczaj zaleca się pobranie krwi na czczo, chociaż poziom ferrytyny nie zmienia się znacząco w ciągu dnia po posiłku. Badanie można wykonać o dowolnej porze dnia, ale na czczo jest preferowane, jeśli planowane są również inne badania krwi.

Czy stany zapalne wpływają na wynik ferrytyny?

Tak, ferrytyna jest białkiem ostrej fazy, co oznacza, że jej stężenie wzrasta w odpowiedzi na stany zapalne, infekcje, urazy czy nowotwory. Może to maskować rzeczywisty niedobór żelaza.

Czy badanie ferrytyny jest refundowane przez NFZ?

Tak, od 1 lipca 2022 roku badanie ferrytyny może być zlecone przez lekarza rodzinnego w przychodni POZ na koszt NFZ.