Ferrytyna

Ferrytyna - więcej informacji

Ferrytyna występuje we wszystkich komórkach organizmu, a jej główną funkcją jest magazynowanie żelaza. Jest białkiem globularnym, kształtem przypominającym wydrążoną kulę, w której wnętrzu deponowane jest żelazo. Jedna molekuła ferrytyny jest zdolna do zdeponowania od 2000 do 4500 atomów żelaza. Występuje głównie w komórkach wątroby, śledziony i szpiku kostnego, stanowiąc rezerwuar żelaza niezbędnego między innymi dla erytropoezy (procesu tworzenia czerwonych krwinek).

Stężenie ferrytyny w surowicy jest proporcjonalne do zasobów ustrojowych żelaza (przyjmuje się, że 1 µg/L ferrytyny odpowiada 8 mg żelaza). Synteza ferrytyny jest ściśle regulowana przez dostępność żelaza w komórce. W przeciwieństwie do żelaza czy transferryny, stężenie ferrytyny nie wykazuje rytmu dobowego ani zależności od estrogenów, co czyni ją stabilnym parametrem diagnostycznym.

Ferrytyna jest również białkiem ostrej fazy, co oznacza, że jej poziom może wzrosnąć w odpowiedzi na stany zapalne.

Ferrytyna - kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie ferrytyny jest zalecane w wielu sytuacjach klinicznych, m.in.:

• Poszukiwanie przyczyn niedoboru żelaza: pozwala wykryć również utajony lub bezobjawowy niedobór żelaza.
• Różnicowanie niedokrwistości: pomaga odróżnić niedokrwistość z niedoboru żelaza od niedokrwistości chorób przewlekłych, gdzie poziom żelaza może być niski, ale ferrytyna podwyższona.
• Diagnostyka nadmiaru żelaza: jest kluczowa we wczesnym rozpoznaniu hemochromatozy (dziedzicznego zaburzenia metabolicznego prowadzącego do nadmiernego gromadzenia żelaza w organizmie) oraz hemosyderozy.
• Monitorowanie leczenia: u pacjentów przyjmujących preparaty żelaza, dializowanych lub leczonych erytropoetyną.
• Ocena stanu zapalnego: jako białko ostrej fazy, ferrytyna może być pomocnym, choć niespecyficznym, wskaźnikiem stanów zapalnych, infekcji, chorób autoimmunologicznych czy nowotworowych.
• Niespecyficzne objawy: przewlekłe zmęczenie, osłabienie, problemy z odpornością, bóle stawów, brzucha, mięśni czy głowy, zwłaszcza gdy podejrzewa się zaburzenia gospodarki żelazem.

Ferrytyna - normy

Wartości referencyjne stężeń ferrytyny we krwi mogą się różnić w zależności od laboratorium, zastosowanej metody analitycznej, wieku i płci pacjenta. Wyniki zawsze należy interpretować w odniesieniu do zakresów podanych przez laboratorium wykonujące badanie.

Ogólne wytyczne i interpretacje:

• Niedobór żelaza: Stężenie ferrytyny poniżej 30 ng/ml (lub 30 µg/L) może wskazywać na niedobór żelaza, nawet bez obecności anemii. Za wartość progową dla bezobjawowego niedoboru żelaza uważa się często 12 ng/ml (lub 12 µg/L).
• Wykluczenie niedoboru żelaza w stanach zapalnych: W przewlekłych stanach zapalnych niedobór żelaza można wykluczyć, jeśli poziom ferrytyny przekracza 100 µg/L.

Ferrytyna - możliwe przyczyny odchyleń od normy

Obniżone stężenie ferrytyny (hipoferrytynemia) może wskazywać na, m.in.:

• Niedokrwistość z niedoboru żelaza - jest najczęstszą przyczyną obniżonego stężenia ferrytyny.
• Utajony niedobór żelaza - jest rozpoznawany, kiedy stężenie ferrytyny jest obniżone, ale poziom hemoglobiny i wskaźniki czerwonokrwinkowe są w normie. Często towarzyszy temu zmniejszone wysycenie transferryny (<15%).
• Celiakię
• Niedoczynność tarczycy
• Niedobór witaminy C

Zwiększone stężenie ferrytyny we krwi (hiperferrytynemia) może świadczyć o:

• Nadmiarze żelaza w organizmie - co może być skutkiem hemochromatozy (dziedziczna lub wtórna), hemosyderozy, wielokrotnego przetoczenia krwi czy nadmiernej suplementacji.
• Stanach zapalnych - ferrytyna jest białkiem ostrej fazy, a jej stężenie może wzrosnąć 2-3 krotnie podczas infekcji (bakteryjnych, wirusowych), jak w również w przebiegu chorób autoimmunologicznych (np. reumatoidalne zapalenie stawów), nowotworowych oraz w przewlekłej chorobie nerek.
• Uszkodzeniu komórek (cytoliza): Szczególnie komórek wątroby (w przebiegu ostrych i przewlekłych zapaleń wątroby, marskości wątroby) lub mięśni.
• Nadużywaniu alkoholu - pełna abstynencja od alkoholu w ciągu 2–6 tygodni prowadzi do zmniejszenia poziomu ferrytyny.
• Zespole metabolicznym - Stwierdzono związek między wysokim poziomem ferrytyny a otyłością, nadciśnieniem tętniczym, hiperglikemią oraz hipertriglicerydemią.
• Innych rzadkich schorzeniach: Takich jak porfiria skórna późna czy zespół hemofagocytowy (HLH).

Ferrytyna - przygotowanie do badania

Badanie poziomu ferrytyny nie wymaga specjalnych przygotowań. Stężenie ferrytyny nie wykazuje rytmu dobowego, dlatego krew do badania można pobrać o dowolnej porze dnia. Zazwyczaj zaleca się pobranie krwi na czczo, chociaż poziom ferrytyny nie zmienia się znacząco w ciągu dnia i po posiłku.

Ferrytyna - co może wpłynąć na wynik

Na poziom ferrytyny mogą wpływać różne czynniki:

• Stany zapalne i infekcje: mogą znacznie podnieść poziom ferrytyny, maskując jednocześnie niedobór żelaza.
• Choroby wątroby: uszkodzenie miąższu wątroby (cytoliza) prowadzi do uwalniania ferrytyny z komórek, powodując jej podwyższone stężenie we krwi.
• Nadużywanie alkoholu: może znacząco podwyższać poziom ferrytyny.
• Zespół metaboliczny i otyłość: często wiążą się z podwyższonym poziomem ferrytyny.
• Ciąża: zapotrzebowanie na żelazo wzrasta, co może prowadzić do spadku ferrytyny.
• Suplementacja żelaza: może podnieść poziom ferrytyny, dlatego ważne jest poinformowanie o tym lekarza.
• Wielokrotne przetoczenia krwi: mogą prowadzić do nadmiernego gromadzenia żelaza i podwyższenia ferrytyny.