Kalprotektyna w kale (marker stanu zapalnego jelit)

Kalprotektyna w kale – więcej informacji

Kalprotektyna to białko wiążące wapń i cynk, występujące głównie w granulocytach obojętnochłonnych, monocytach i makrofagach. W przypadku stanu zapalnego lub uszkodzenia błony śluzowej jelita, komórki te migrują do światła jelita i uwalniają kalprotektynę, która następnie jest wydalana z kałem. Jej stężenie w kale jest proporcjonalne do nasilenia stanu zapalnego w jelicie. Badanie to jest wysoce przydatne, ponieważ kalprotektyna jest stabilna w próbce kału przez około 7 dni w temperaturze pokojowej, co czyni je wiarygodnym i wygodnym w analizie. U osób zdrowych kalprotektyna jest wykrywana w ilościach śladowych lub jest praktycznie nieoznaczalna.

Kalprotektyna w kale – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie stężenia kalprotektyny w kale jest rekomendowane w wielu sytuacjach klinicznych:

• W diagnostyce różnicowej: U osób z objawami ze strony układu pokarmowego (np. przewlekłe bóle brzucha, biegunki) w celu odróżnienia nieswoistych zapaleń jelit (NZJ), takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, od zaburzeń czynnościowych, w tym zespołu jelita nadwrażliwego (IBS). Ujemny wynik z dużym prawdopodobieństwem wyklucza NZJ, co może pomóc w uniknięciu inwazyjnych badań.
• W monitorowaniu leczenia NZJ: Pozwala na ocenę aktywności choroby, skuteczności terapii oraz przewidywanie nawrotów u pacjentów w remisji klinicznej, często zanim pojawią się objawy lub zmiany widoczne endoskopowo. Jest to szczególnie ważne dla pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego, także po zabiegach operacyjnych.
• W ocenie wstępnej: Jako badanie przesiewowe u dorosłych i dzieci powyżej 4. roku życia z przewlekłymi dolegliwościami jelitowymi, bez objawów alarmowych, zgodnie z rekomendacjami międzynarodowych towarzystw gastroenterologicznych.

Kalprotektyna w kale – normy i interpretacja wyników

Interpretacja wyników badania kalprotektyny w kale powinna zawsze odbywać się w kontekście objawów klinicznych pacjenta oraz innych badań diagnostycznych. Wartości referencyjne różnią się w zależności od wieku pacjenta.

Dla dorosłych i dzieci powyżej 4. roku życia:

• Poniżej 50 µg/g: Wynik wskazuje na brak aktywnego stanu zapalnego jelit. Ujemny wynik z dużym prawdopodobieństwem wyklucza nieswoiste zapalenie jelit.
• 50 - 150 µg/g: Nieznacznie podwyższony poziom. Taki wynik niekoniecznie wskazuje na NZJ i może być spowodowany np. infekcją przewodu pokarmowego, nietolerancją pokarmową (np. laktozy), alergią, czy też stosowaniem niektórych leków. W takiej sytuacji zaleca się powtórzenie badania po ustaniu działania czynnika sprawczego (np. po odstawieniu leków, ustąpieniu infekcji) po 4-6 tygodniach.
• Powyżej 150 µg/g: Wyraźnie podwyższony poziom. Sugeruje obecność aktywnego stanu zapalnego w jelitach i jest wskazaniem do dalszej, pogłębionej diagnostyki, często z uwzględnieniem badań endoskopowych (np. kolonoskopii).
• Powyżej 300 µg/g (u pacjentów w remisji NZJ): Ten poziom może sygnalizować nawrót choroby, nawet zanim pojawią się objawy kliniczne, i jest wskazaniem do wykonania endoskopii w celu oceny stanu błony śluzowej jelit.

Dla małych dzieci (poniżej 4. roku życia):

Należy pamiętać, że stężenie kalprotektyny w kale u małych dzieci jest naturalnie wyższe niż u dorosłych i zmienia się z wiekiem. Wynika to z niedojrzałości przewodu pokarmowego, rozwijającego się mikrobiomu oraz układu odpornościowego.

• Noworodki do 6. miesiąca życia: Stężenia mogą osiągać wartości nawet do 500 µg/g.
• Dzieci do 3. roku życia: Wartości mogą wynosić do 200 µg/g.
• Dzieci w wieku 3-4 lat: Stężenie do 75 µg/g.

Dopiero po ukończeniu 4. roku życia stężenie kalprotektyny w kale osiąga wartości typowe dla dorosłych. Z tego powodu interpretacja wyników u niemowląt i małych dzieci jest bardziej złożona i wymaga doświadczenia klinicznego. U dzieci oznaczanie kalprotektyny jest pomocne w różnicowaniu czynnościowych i organicznych bólów brzucha, ale nie ma zastosowania w przypadku kolki niemowlęcej czy alergii na białka mleka krowiego.

Kalprotektyna w kale – przyczyny podwyższonych wartości i czynniki wpływające na wynik

Podwyższone stężenie kalprotektyny w kale najczęściej wiąże się ze stanem zapalnym w jelitach, jednak nie zawsze oznacza to nieswoiste zapalenie jelit. Możliwe przyczyny podwyższonych wartości to:

• Nieswoiste zapalenia jelit (NZJ): Choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego, gdzie stężenie kalprotektyny koreluje z aktywnością i rozległością stanu zapalnego.
• Infekcje przewodu pokarmowego: Bakteryjne, wirusowe lub pasożytnicze zakażenia jelitowe mogą powodować przejściowy wzrost poziomu kalprotektyny.
• Nietolerancje i alergie pokarmowe: Mogą prowadzić do miejscowego stanu zapalnego i podwyższenia kalprotektyny.
• Stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ): Długotrwałe przyjmowanie NLPZ może wywołać enteropatię, objawiającą się wzrostem poziomu kalprotektyny w kale.
• Nowotwory jelita grubego: Jeśli guz wywołuje reakcję zapalną, poziom kalprotektyny może być podwyższony. Należy jednak pamiętać, że nie jest to swoisty marker nowotworowy i prawidłowy wynik nie wyklucza obecności nowotworu.
• Wiek pacjenta: Jak wspomniano, u niemowląt i małych dzieci fizjologicznie występują wyższe wartości kalprotektyny.

Czynniki wpływające na wiarygodność wyniku:

• Zanieczyszczenie próbki: Kontakt kału z wodą z muszli klozetowej lub środkami czyszczącymi zawierającymi detergenty może zanieczyścić próbkę i fałszować wyniki.

Kalprotektyna w kale – przygotowanie do badania

Badanie kalprotektyny w kale nie wymaga specjalnych przygotowań dietetycznych ani farmakologicznych. Najważniejsze jest prawidłowe pobranie próbki kału:

• Unikaj kontaktu z wodą i detergentami: Próbka kału nie może mieć kontaktu z wodą z muszli klozetowej ani z chemikaliami używanymi do czyszczenia toalety, ponieważ mogą one zafałszować wynik. Zaleca się wypróżnienie na czystą podkładkę umieszczoną w toalecie lub do czystego, suchego naczynia.
• Wielkość próbki: Do badania wystarczy niewielka ilość kału, wielkości orzecha włoskiego.
• Materiał z krwią: Obecność krwi w kale nie dyskwalifikuje próbki – taki materiał jest nadal diagnostyczny.
• Pobieranie: Za pomocą łopatki dołączonej do specjalnego pojemnika na kał, pobierz próbkę z kilku różnych miejsc stolca. Umieść ją w pojemniku, szczelnie zamknij i dostarcz do laboratorium zgodnie z instrukcjami. Stabilność analitu (kalprotektyny) w kale jest wysoka, co ułatwia transport.

Dodatkowe przygotowanie