Kreatynina

Badanie kreatyniny w surowicy - więcej informacji

Kreatynina to organiczny związek chemiczny, będący końcowym produktem przemiany materii kreatyny, substancji kluczowej w dostarczaniu energii do mięśni. Wytwarzana jest głównie w mięśniach szkieletowych w wyniku rozpadu fosforanu kreatyny. Dzienne wytwarzanie kreatyniny zależy od masy mięśniowej – około 1-2% kreatyny mięśniowej jest degradowane do kreatyniny. Z tego powodu jej stężenie w surowicy zależy m.in. od całkowitej masy mięśniowej, płci (wyższe u mężczyzn) oraz diety (dieta bogata w mięso może podwyższać stężenie kreatyniny nawet o 30%).

Kreatynina jest w całości wydalana przez nerki poprzez filtrację kłębuszkową, dlatego jej stężenie w surowicy bezpośrednio odzwierciedla czynność wydzielniczą nerek. Oznaczenie jej poziomu pozwala ocenić tzw. przesączanie kłębuszkowe (GFR – Glomerular Filtration Rate), które jest najważniejszym wskaźnikiem funkcji nerek. Najczęściej stosowaną metodą oceny GFR jest estymowana wartość (eGFR), obliczana przy użyciu wzorów matematycznych (np. CKD-EPI), uwzględniających stężenie kreatyniny, wiek, płeć i rasę pacjenta.

Badanie kreatyniny w surowicy - kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie poziomu kreatyniny w surowicy jest zalecane w celu diagnostyki i monitorowania stanu nerek, zwłaszcza w przypadku podejrzenia ich dysfunkcji. Powinno być wykonane przez osoby:

• z objawami sugerującymi zaburzenia funkcji nerek, takimi jak: obrzęki (zwłaszcza kończyn dolnych), wysokie ciśnienie krwi, zmiany w ilości lub zabarwieniu moczu (np. pienienie się moczu), ból lub pieczenie podczas oddawania moczu, przewlekłe zmęczenie, nudności, wymioty, ból w okolicy lędźwiowej, duszności.
• chorujące na cukrzycę, nadciśnienie tętnicze lub choroby układu krążenia, ponieważ schorzenia te zwiększają ryzyko uszkodzenia nerek.
• przyjmujące leki, które mogą wpływać na funkcję nerek (np. niektóre antybiotyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne – NLPZ, diuretyki, inhibitory konwertazy angiotensyny – ACEI, środki kontrastowe).
• z rodzinną historią chorób nerek.
• w podeszłym wieku, jako badanie profilaktyczne.
• monitorujące przebieg leczenia chorób nerek lub efektywność dializoterapii.

Zaleca się, aby każda osoba, niezależnie od stanu zdrowia, przeprowadzała badanie stężenia kreatyniny profilaktycznie przynajmniej raz na kilka lat, aby monitorować funkcję nerek i wcześnie wykrywać ewentualne problemy.

Badanie kreatyniny w surowicy - normy

Normy stężenia kreatyniny w surowicy mogą się różnić w zależności od laboratorium wykonującego badanie oraz od zastosowanej metody analitycznej. Wartości referencyjne są zwykle podawane wraz z wynikiem badania. Istotne jest, aby interpretacja wyników odbywała się zawsze w kontekście indywidualnym, uwzględniając wiek, płeć, masę mięśniową, dietę oraz ogólny stan zdrowia pacjenta.

Ogólne tendencje dotyczące norm:

• Dorośli: Stężenie kreatyniny u mężczyzn jest zazwyczaj nieco wyższe niż u kobiet ze względu na większą masę mięśniową.
• Dzieci: Wartości kreatyniny są niższe u dzieci niż u dorosłych. Wartość eGFR nie jest oznaczana w przypadku dzieci do 18 roku życia.
• Kobiety w ciąży: Fizjologiczne zmiany w organizmie kobiety ciężarnej mogą wpływać na poziom kreatyniny, co wymaga odrębnej interpretacji przez lekarza.

Prawidłowy poziom kreatyniny u zdrowego człowieka jest wartością stosunkowo stałą, a wahania dobowe nie przekraczają 15%. Każde odchylenie od normy powinno być skonsultowane z lekarzem.

Badanie kreatyniny w surowicy - możliwe przyczyny odchyleń od normy

Podwyższony poziom kreatyniny w surowicy może wskazywać na:

• Pogorszenie funkcji nerek: ostra lub przewlekła niewydolność nerek, choroby nerek.
• Spadek perfuzji nerek: spowodowany m.in. hipotensją (niskim ciśnieniem krwi) lub odwodnieniem.
• Rabdomioliza: rozpad mięśni szkieletowych, prowadzący do uwalniania kreatyniny do krwi.
• Stosowanie niektórych leków lub środków kontrastowych: szczególnie nefrotoksycznych.
• Niewydolność wielonarządowa, wstrząs.
• Duża masa mięśniowa: u osób z rozbudowaną muskulaturą (np. sportowcy), może być fizjologicznie podwyższona.
• Intensywny wysiłek fizyczny: tymczasowo podnosi poziom kreatyniny.
• Dieta wysokobiałkowa: spożywanie dużych ilości mięsa.
• Akromegalia: rzadka choroba spowodowana nadmiernym wydzielaniem hormonu wzrostu.

Obniżony poziom kreatyniny w surowicy może być związany z:

• Mała masa mięśniowa: niedożywienie, choroby prowadzące do zaniku mięśni (np. dystrofie mięśniowe), podeszły wiek.
• Restrykcyjne diety: zwłaszcza niskobiałkowe.
• Nadmierne nawodnienie organizmu.
• Ciąża: ze względu na zwiększoną objętość krwi i GFR.
• Niektóre schorzenia: np. ciężka choroba wątroby, niedoczynność tarczycy.

Badanie kreatyniny w surowicy - przygotowanie do badania

Badanie kreatyniny w surowicy zazwyczaj nie wymaga specjalnych przygotowań. Zaleca się jednak, aby na około 8-12 godzin przed pobraniem krwi unikać intensywnego wysiłku fizycznego oraz spożywania obfitych posiłków, szczególnie bogatych w białko. Jeśli badanie jest wykonywane wraz z innymi parametrami wymagającymi na czczo, należy zastosować się do zaleceń lekarza lub laboratorium w tym zakresie. W przypadku przyjmowania jakichkolwiek leków, należy poinformować o tym personel medyczny, ponieważ niektóre substancje mogą wpływać na wynik badania.

Badanie kreatyniny w surowicy - co może wpłynąć na wynik

Na wynik badania kreatyniny w surowicy może wpływać wiele czynników, w tym:

• Masa mięśniowa: Większa masa mięśniowa zazwyczaj wiąże się z wyższym poziomem kreatyniny.
• Płeć i wiek: Mężczyźni mają zwykle wyższe poziomy kreatyniny niż kobiety; u osób starszych poziom kreatyniny może być niższy z powodu naturalnego spadku masy mięśniowej.
• Dieta: Dieta bogata w białko (np. mięso) może tymczasowo podnieść poziom kreatyniny, natomiast restrykcyjne diety niskobiałkowe mogą go obniżyć.
• Aktywność fizyczna: Intensywny wysiłek fizyczny przed badaniem może przejściowo zwiększyć stężenie kreatyniny.
• Stan nawodnienia: Odwodnienie może prowadzić do wzrostu poziomu kreatyniny.
• Leki: Niektóre leki (np. nefrotoksyczne antybiotyki, leki przeciwbólowe, diuretyki) mogą wpływać na wyniki.
• Choroby współistniejące: Cukrzyca, choroby tarczycy, choroby wątroby, a także stany chorobowe prowadzące do zaniku mięśni.
• Suplementy: Przyjmowanie suplementów kreatyny może znacznie podnieść jej poziom.
• Genetyka: Pewne warianty genetyczne (SNP) mogą wpływać na metabolizm i transport kreatyniny.