Kwas moczowy

Kwas moczowy – więcej informacji

Kwas moczowy to naturalny metabolit puryn, kwasów nukleinowych oraz nukleoprotein, które pochodzą zarówno z wewnętrznych procesów organizmu, jak i z diety. W fizjologicznych stężeniach odgrywa rolę silnego antyoksydantu. Jednak jego nieprawidłowe, zwłaszcza podwyższone, stężenie, zwane hiperurykemią, jest związane z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Nadmiar kwasu moczowego prowadzi do aktywacji stresu oksydacyjnego, przewlekłego stanu zapalnego i deficytu tlenku azotu. W konsekwencji zwiększa to ryzyko dysfunkcji śródbłonka, rozwoju i progresji miażdżycy (w tym choroby wieńcowej), nadciśnienia tętniczego, przewlekłej choroby nerek, insulinooporności oraz zespołu metabolicznego. Warto podkreślić, że kwas moczowy występuje w płynie pozakomórkowym jako sól sodowa i w wysokich stężeniach łatwo krystalizuje, odkładając się w stawach (powodując dnę moczanową) lub w nerkach (przyczyniając się do kamicy nerkowej).

Kwas moczowy – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie stężenia kwasu moczowego w surowicy jest zalecane w wielu sytuacjach diagnostycznych i monitorujących. Główne wskazania to:

• Diagnostyka i monitorowanie leczenia dny moczanowej (artretyzmu, podagry).
• Diagnostyka i kontrola kamicy nerkowej.
• Monitorowanie przebiegu niektórych rodzajów chemioterapii i radioterapii, które mogą prowadzić do zwiększonego rozpadu komórek i wzrostu poziomu kwasu moczowego.
• Diagnostyka zaburzeń funkcji nerek.
• Cukrzyca i insulinooporność.
• Nadciśnienie tętnicze.
• Otyłość i zespół metaboliczny.
• Okresowo, wraz z lipidogramem, szczególnie u osób z nadciśnieniem tętniczym, ze względu na powiązanie kwasu moczowego z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych.

Kwas moczowy – normy

Prawidłowe stężenie kwasu moczowego we krwi jest kluczowe dla utrzymania zdrowia. Choć wartości referencyjne mogą nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium, ogólnie przyjęte poziomy to:

• Dla większości dorosłych osób, stężenie kwasu moczowego nie powinno przekraczać 7 mg/dl (ok. 420 µmol/l) – taki poziom chroni przed zachorowaniem na dnę moczanową.
• W kontekście profilaktyki chorób sercowo-naczyniowych, dąży się do utrzymania poziomu kwasu moczowego poniżej 5 mg/dl (ok. 300 µmol/l), ponieważ niższe stężenia wiążą się ze zmniejszonym ryzykiem tych schorzeń.

Należy pamiętać, że podane normy są orientacyjne, a interpretacja wyników zawsze powinna być dokonana przez lekarza, który weźmie pod uwagę indywidualny stan zdrowia pacjenta, historię chorób oraz pozostałe wyniki badań.

Kwas moczowy – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Odchylenia od prawidłowego stężenia kwasu moczowego mogą sygnalizować różnorodne problemy zdrowotne.

Podwyższony poziom kwasu moczowego (hiperurykemia) może wynikać z:

• Nadmiernej produkcji:
  • Dieta bogata w puryny (np. czerwone mięso, podroby, owoce morza, niektóre rośliny strączkowe, drożdże).
  • Spożycie alkoholu, zwłaszcza wysokoprocentowego, oraz napojów słodzonych fruktozą.
  • Zwiększony rozpad komórek w organizmie, np. w przebiegu chorób nowotworowych (białaczki, chłoniaki), niedokrwistości hemolitycznej, lub w wyniku chemioterapii i radioterapii.
• Zmniejszonego wydalania przez nerki:
  • Dysfunkcje i choroby nerek, w tym niewydolność nerek.
  • Stosowanie niektórych leków, np. diuretyków tiazydowych (leki moczopędne), czy niskich dawek kwasu acetylosalicylowego.
  • Odwodnienie.
• Innych schorzeń i czynników:
  • Dna moczanowa.
  • Kamica nerkowa.
  • Zespół metaboliczny, otyłość, insulinooporność, cukrzyca typu 2.
  • Nadciśnienie tętnicze.
  • Niedoczynność tarczycy.
  • Niektóre rzadkie schorzenia genetyczne.

Obniżony poziom kwasu moczowego (hipourykimia) występuje rzadziej i może być związany z:

• Chorobą Wilsona.
• Niektórymi rzadkimi zaburzeniami metabolizmu puryn.
• Przyjmowaniem leków zwiększających wydalanie kwasu moczowego.

Kwas moczowy – przygotowanie do badania

Badanie stężenia kwasu moczowego w surowicy krwi wymaga odpowiedniego przygotowania, aby uzyskać wiarygodny wynik.

• Przed badaniem należy być na czczo (minimum 8-12 godzin), co oznacza powstrzymanie się od jedzenia i picia napojów innych niż woda.
• W przeddzień badania zaleca się unikanie spożywania produktów bogatych w puryny (takich jak czerwone mięso, podroby, owoce morza, buliony, alkohol) oraz dużych ilości słodzonych napojów, zwłaszcza zawierających fruktozę.
• Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, suplementach i ziołach, ponieważ niektóre z nich mogą wpływać na wynik badania. W razie potrzeby lekarz może zalecić ich odstawienie na krótki czas przed badaniem, ale nigdy nie należy tego robić bez konsultacji.
• Unikaj intensywnego wysiłku fizycznego na 2-3 dni przed badaniem.

Kwas moczowy – co może wpłynąć na wynik

Na poziom kwasu moczowego we krwi i tym samym na wynik badania mogą wpływać różnorodne czynniki:

• Dieta: Wysokopurynowa dieta (bogata w mięso, owoce morza, podroby), nadmierne spożycie fruktozy (np. w słodzonych napojach) oraz alkoholu (szczególnie wysokoprocentowego) mogą znacznie podnieść poziom kwasu moczowego.
• Leki: Niektóre farmaceutyki, takie jak diuretyki (leki moczopędne, zwłaszcza tiazydowe) czy niskie dawki kwasu acetylosalicylowego, mogą zmniejszać wydalanie kwasu moczowego, prowadząc do jego wzrostu. Inne leki mogą z kolei obniżać jego stężenie.
• Choroby: Niewydolność nerek, choroby nowotworowe (białaczki, chłoniaki), ciężkie niedokrwistości, cukrzyca, nadciśnienie, niedoczynność tarczycy, otyłość i zespół metaboliczny mają bezpośredni wpływ na produkcję lub wydalanie kwasu moczowego.
• Stan fizjologiczny: Odwodnienie, intensywny wysiłek fizyczny, a także znaczna utrata masy ciała mogą chwilowo wpływać na stężenie kwasu moczowego.
• Genetyka: Predyspozycje genetyczne również odgrywają rolę w indywidualnym metabolizmie kwasu moczowego.