P/c odpornościowe - test przesiewowy (E05)

Przeciwciała układu Rh są przeciwciałami odpornościowymi, należącymi do klasy IgG. Najczęściej występującymi przeciwciałami tego układ jest anty- D. przeciwciała te przenikają przez łożysko, nie aktywują układu dopełniacza, mają własna aktywność hemolityczną.

Antygeny układu „Rh" (Rhesus) to nazwa białek, które znajdują się na krwinkach czerwonych. W konflikcie serologicznym najważniejszą rolę odgrywa antygen D. Osoby posiadające antygen D na powierzchni krwinek czerwonych określane są jako Rh+ (mają grupę krwi Rh-dodatnią), natomiast osoby, które nie posiadają antygenu D jako Rh- (mają grupę krwi Rh-ujemną). Każdy człowiek ma określoną grupę: Rh+ lub Rh-. Około 85% rasy białej to osoby Rh-dodatnie, a 15% Rh-ujemne. Rodzaj grupy krwi nie ma wpływu na zdrowie. Jednak u kobiet z grupą krwi Rh-, w czasie ciąży może wystąpić konflikt serologiczny, jeśli płód ma grupę krwi Rh+.

Konflikt serologiczny to niezgodność grup krwi między matką a płodem. Konflikt serologiczny najczęściej dotyczy tzw. antygenu D w układzie Rh i ma miejsce w sytuacji, w której krwinki matki nie zawierają antygenu D (matka ma grupę krwi Rh-), a płód ma antygen D (grupa krwi Rh+). Oznacza to, że na krwinkach płodu znajdują się antygeny, których nie ma na krwinkach matki. Wówczas w razie dostania się niewielkiej ilości krwi płodu do krwiobiegu matki, organizm matki może zacząć produkować przeciwciała, które przechodząc przez łożysko, mogą doprowadzić do rozpadu krwinek czerwonych płodu (hemolizy) i związanych z tym powikłań. Zazwyczaj konflikt serologiczny nie występuje w pierwszej ciąży, tylko w kolejnych.

Konsekwencje konfliktu serologicznego ponosi przede wszystkim dziecko. Przeciwciała wytwarzane przez matkę mogą przechodzić przez łożysko i niszczyć krwinki czerwone płodu, co może skutkować wystąpieniem choroby hemolitycznej płodu i noworodka, obrzękiem płodu, małopłytkowością i neutropenią. Nieleczony konflikt serologiczny może prowadzić nawet do zgonu wewnątrzmacicznego lub ciężkiego uszkodzenia płodu.

Jeżeli matka ma grupę krwi Rh-, zostaje skierowana w czasie ciąży na badania krwi na obecność przeciwciał (anty-D), które mogą powodować niedokrwistość u dziecka.

Jeśli nie stwierdza się przeciwciał we krwi u kobiety w ciąży, a dziecko ma lub może mieć grupę krwi Rh+, wówczas podaje się jej profilaktycznie lek – immunoglobulinę anty-D. Postępowanie to zapobiega wytwarzaniu przeciwciał przez organizm kobiety ciężarnej, ponieważ podany preparat zniszczy antygeny płodu, które mogły przedostać się do organizmu matki. Lek jest podawany w postaci zastrzyku, w III trymestrze ciąży (28.–30. tydzień ciąży). Po porodzie wykonuje się oznaczenie grupy krwi dziecka. Jeśli dziecko ma grupę krwi Rh+, matka otrzymuje kolejną dawkę immunoglobuliny anty-D wkrótce po porodzie (do 72 h). Jeśli okaże się, że dziecko ma grupę krwi Rh-, kolejna dawka nie jest potrzebna.

Jeżeli podczas ciąży badanie alloprzeciwciał wykaże, że matka ma przeciwciała we krwi, nie podaje się immunoglobuliny anty-D. Takie kobiety wymagają monitorowania i w razie konieczności odpowiedniego leczenia pod opieką ginekologa-położnika.

Postępowanie u kobiet z grupą krwi Rh- w każdej kolejnej ciąży jest podobne. Jeśli znowu istnieje ryzyko, że dziecko ma grupę krwi Rh+, to matka otrzymuje leczenie immunoglobuliną anty-D, o ile nie stwierdzi się w jej krwi przeciwciał.

Kobiety z grupą krwi Rh- mogą również wymagać podania immunoglobuliny anty-D w innych sytuacjach, kiedy istnieje ryzyko kontaktu krwi płodu z krwią matki, m.in. takich jak: krwawienie z pochwy w czasie ciąży, amniopunkcja lub biopsja kosmówki, poronienie, aborcja, ciąża pozamaciczna.

O wskazaniach do podania immunoglobuliny i wielkości dawki decyduje za każdym razem ginekolog-położnik.

Osoby posiadające antygen D na powierzchni krwinek czerwonych określane są jako Rh+ (Rh-dodatnie), natomiast osoby, które nie posiadają antygenu D - jako Rh- (Rh-ujemne).

Badanie alloprzeciwciał odpornościowych anty-Rh - kto i kiedy powinien wykonać test przesiewowy?

Badanie alloprzeciwciał odpornościowych powinno zostać wykonane u kobiet ciężarnych oraz tych, które dopiero planują zajście w ciążę. Wynik badania alloprzeciwciał pozwala ocenić ryzyko konfliktu serologicznego – sytuacji, w której występuje niezgodność Rh między matką a płodem. Wówczas przeciwciała we krwi matki są skierowane przeciwko antygenom krwinek czerwonych płodu.

Określenie czynnika Rh jest też obowiązkowym badaniem wykonywanym przed przetaczaniem krwi i przeszczepami organów.