Przeciwciała ANA (wykrywanie i miano) metodą IIFT

Przeciwciała ANA (wykrywanie i miano) metodą IIFT – więcej informacji

Przeciwciała przeciwjądrowe (ANA) to grupa autoprzeciwciał skierowanych przeciwko różnym składnikom jądra komórkowego, a także czasem cytoplazmy. Ich obecność wskazuje na nieprawidłową aktywność układu odpornościowego i jest silnie związana z układowymi chorobami autoimmunologicznymi. Metoda immunofluorescencji pośredniej (IIFT) jest uznawana za złotą standard diagnostyki ANA. Wykorzystuje ona linię komórkową HEP-2 jako źródło antygenów, co umożliwia nie tylko wykrycie obecności przeciwciał, ale także określenie ich stężenia (miana) oraz zaobserwowanie charakterystycznego wzoru fluorescencji. Wzory fluorescencji, takie jak homogenny, ziarnisty (plamisty), jąderkowy, centromerowy czy błonowy (obwodowy), są istotnymi wskazówkami diagnostycznymi, pozwalającymi na dalsze różnicowanie poszczególnych jednostek chorobowych.

Przeciwciała ANA (wykrywanie i miano) metodą IIFT – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie przeciwciał ANA jest zalecane osobom, u których występują objawy sugerujące układową chorobę tkanki łącznej. Do takich objawów należą: przewlekłe zmęczenie, ból i obrzęk stawów, objaw Raynauda (blednięcie, sinienie, a następnie zaczerwienienie palców rąk i stóp pod wpływem zimna lub stresu), niewyjaśniona gorączka, zmiany skórne, wypadanie włosów, suchość oczu lub ust. Badanie jest również wskazane w przypadku podejrzenia tocznia indukowanego lekami oraz w celu monitorowania pacjentów z rozpoznanymi już chorobami autoimmunologicznymi. W zależności od miana, może być zalecane powtórzenie badania po kilku miesiącach w celu obserwacji dynamiki zmian.

Przeciwciała ANA (wykrywanie i miano) metodą IIFT – normy

Wynik badania ANA metodą IIFT jest wyrażany jako miano przeciwciał oraz opis wzoru fluorescencji.

Miano ANA: Określa największe rozcieńczenie surowicy, w którym nadal wykrywalne są przeciwciała.

• Miano < 1:160: Generalnie uważa się za wynik negatywny lub nisko dodatni, często występujący u osób zdrowych (szczególnie z wiekiem), w ciąży, po infekcjach czy w wyniku przyjmowania niektórych leków. Niski miano, bez towarzyszących objawów klinicznych, zazwyczaj nie wymaga dalszej diagnostyki.
• Miano ≥ 1:160: Jest uznawane za istotne klinicznie i wskazuje na obecność przeciwciał w stężeniu typowym dla układowych chorób tkanki łącznej. Im wyższe miano, tym większe stężenie przeciwciał, co może sugerować bardziej aktywny proces autoimmunologiczny.

Wzór fluorescencji: Wskazuje na rodzaj antygenu, z którym reagują przeciwciała i pomaga w zawężeniu diagnostyki do konkretnych jednostek chorobowych. Przykładowo, wzór homogenny często wiąże się z toczniem rumieniowatym układowym, a ziarnisty z zespołem Sjögrena czy zapaleniami mięśni.

Brak jest odrębnych norm dla dzieci czy kobiet w ciąży; interpretacja wyników zawsze powinna odbywać się w kontekście obrazu klinicznego pacjenta.

Przeciwciała ANA (wykrywanie i miano) metodą IIFT – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Dodatni wynik badania ANA może wskazywać na szereg układowych chorób autoimmunologicznych, do których należą m.in.:

• Toczeń rumieniowaty układowy (SLE)
• Twardzina układowa (sklerodermia)
• Zespół Sjögrena
• Mieszana choroba tkanki łącznej (MCTD)
• Zapalenie wielomięśniowe i skórno-mięśniowe
• Toczeń polekowy
• Autoimmunologiczne zapalenie wątroby
• Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS)
• Choroba Hashimoto i Gravesa-Basedowa

Warto pamiętać, że obecność ANA może być również efektem:

• Infekcji (zwłaszcza wirusowych)
• Ciąży
• Chorób nowotworowych
• Przyjmowania niektórych leków (np. antyarytmiczne, przeciwdrgawkowe, moczopędne, niektóre antybiotyki, statyny, leki biologiczne)
• Naturalnego występowania w niskich mianach u około 5% zdrowej populacji (procent ten rośnie z wiekiem).

Interpretacja wyniku zawsze wymaga korelacji z objawami klinicznymi oraz innymi badaniami diagnostycznymi.

Przeciwciała ANA (wykrywanie i miano) metodą IIFT – przygotowanie do badania

Badanie przeciwciał ANA (wykrywanie i miano) metodą IIFT nie wymaga specjalnego przygotowania. Pacjent nie musi być na czczo. Warto jednak poinformować lekarza lub personel laboratorium o przyjmowanych lekach, ponieważ niektóre z nich mogą wpływać na wynik.

Przeciwciała ANA (wykrywanie i miano) metodą IIFT – co może wpłynąć na wynik

Na wynik badania ANA mogą wpłynąć różne czynniki, prowadząc do fałszywie dodatnich wyników lub zwiększenia miana przeciwciał bez obecności układowej choroby autoimmunologicznej:

• Wiek: Miano ANA naturalnie rośnie z wiekiem.
• Infekcje: Zwłaszcza wirusowe, mogą przejściowo indukować produkcję ANA.
• Ciąża: Zmiany immunologiczne w ciąży mogą wpływać na obecność ANA.
• Leki: Szeroka grupa leków (m.in. antyarytmiczne, przeciwdrgawkowe, moczopędne, niektóre antybiotyki, statyny, sole złota, sulfasalazyna, izotretynoina, inhibitory TNF-α) może wywołać toczeń polekowy i obecność ANA.
• Choroby nowotworowe.
• Promieniowanie UV.

Dlatego też, zawsze kluczowa jest kompleksowa ocena kliniczna pacjenta oraz uwzględnienie wszystkich potencjalnych czynników wpływających na wynik, w celu postawienia trafnej diagnozy.