Przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) w klasie IgA (celiakia)

Przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) w klasie IgA (celiakia) – więcej informacji

Transglutaminaza tkankowa (tTG) to enzym naturalnie występujący w wielu tkankach ludzkiego ciała, odgrywający istotną rolę m.in. w procesach gojenia ran czy krzepnięcia krwi. W przypadku celiakii staje się on celem ataku układu odpornościowego. Głównym czynnikiem wywołującym tę reakcję jest gluten, białko obecne w zbożach. W procesie chorobowym, pod wpływem glutenu, transglutaminaza tkankowa modyfikuje pewne fragmenty gliadyny (jednego z białek glutenu), co prowadzi do aktywacji silnej odpowiedzi immunologicznej i produkcji przeciwciał, w tym właśnie przeciwciał anty-tTG w klasie IgA.

Przeciwciała anty-tTG IgA są uznawane za kluczowy i wysoce specyficzny marker serologiczny w diagnostyce celiakii. Zgodnie z wytycznymi Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN), ich pomiar jest pierwszym krokiem w diagnostyce u pacjentów z podejrzeniem celiakii.

Przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) w klasie IgA (celiakia) – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej w klasie IgA (tTG IgA) wykonuje się przede wszystkim w przypadku podejrzenia celiakii lub nietolerancji glutenu. Wskazania do jego wykonania obejmują zarówno charakterystyczne objawy ze strony układu pokarmowego, jak i objawy pozajelitowe, takie jak:

• Przewlekłe biegunki lub zaparcia
• Bóle brzucha, wzdęcia
• Nudności, wymioty
• Częste chudnięcie, niezamierzona utrata masy ciała
• Osłabienie, przewlekłe zmęczenie
• Niedokrwistość z niedoboru żelaza, niepodatna na leczenie
• Osteoporoza, bóle kostne i mięśni, osłabienie mięśni
• Opryszczkowe zapalenie skóry (choroba Duhringa)
• Zaburzenia miesiączkowania, problemy z płodnością
• Opóźnienie rozwoju u dzieci, niski wzrost
• Depresja, zaburzenia nastroju

Badanie to jest również wykorzystywane do monitorowania skuteczności stosowanej diety bezglutenowej u osób z już zdiagnozowaną celiakią.

Przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) w klasie IgA (celiakia) – normy

Interpretacja wyników badania przeciwciał przeciw transglutaminazie tkankowej (tTG) w klasie IgA odbywa się na podstawie zakresów referencyjnych ustalonych przez laboratorium wykonujące badanie, które są zawsze umieszczone na wyniku.

• Wynik ujemny/w normie: Zazwyczaj wskazuje na brak aktywnego procesu autoimmunologicznego związanego z celiakią. Należy jednak pamiętać, że wynik ujemny nie wyklucza celiakii w 100%, szczególnie w przypadku niedoboru całkowitego IgA lub stosowania diety bezglutenowej przed badaniem (patrz sekcja "Co może wpłynąć na wynik?").
• Wynik dodatni/powyżej normy: Wskazuje na obecność przeciwciał anty-tTG IgA, co jest silnym dowodem na obecność celiakii. Poziom przeciwciał często koreluje z nasileniem uszkodzenia błony śluzowej jelita. Utrzymujący się wysoki poziom przeciwciał u osoby zdiagnozowanej wskazuje na niezachowywanie diety bezglutenowej lub obecność ukrytych źródeł glutenu. Spadek poziomu przeciwciał po wprowadzeniu diety bezglutenowej świadczy o jej skuteczności.

Zgodnie z rekomendacjami, zawsze należy jednocześnie oznaczyć całkowity poziom przeciwciał IgA we krwi, aby wykluczyć selektywny niedobór IgA, który jest stosunkowo częsty u pacjentów z celiakią i może prowadzić do fałszywie ujemnych wyników badania anty-tTG IgA.

Przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) w klasie IgA (celiakia) – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Podwyższony poziom przeciwciał anty-tTG IgA najczęściej świadczy o aktywnej celiakii, czyli trwającej reakcji autoimmunologicznej na gluten. Wysokie miana tych przeciwciał są kluczowe w potwierdzeniu diagnozy. Obniżanie się poziomu przeciwciał po wprowadzeniu diety bezglutenowej jest pozytywnym prognostykiem i świadczy o regeneracji błony śluzowej jelita.

Zbyt niski poziom lub wynik fałszywie ujemny może wystąpić w kilku sytuacjach, pomimo faktycznej obecności celiakii:

• Selektywny niedobór immunoglobulin w klasie IgA: Jest to najczęstsza przyczyna fałszywie ujemnych wyników. W takim przypadku układ odpornościowy nie jest w stanie produkować wystarczającej ilości przeciwciał IgA. Aby to wykluczyć, zawsze należy oznaczyć całkowity poziom IgA. W przypadku niedoboru, diagnostykę celiakii kontynuuje się poprzez oznaczenie przeciwciał w klasie IgG (np. anty-DGP/GAF-3X IgG, anty-tTG IgG).
• Stosowanie diety bezglutenowej przed badaniem: Jeśli pacjent stosował dietę bezglutenową przez dłuższy czas przed wykonaniem badania diagnostycznego, poziom przeciwciał może spaść do normy, maskując chorobę. Jest to kluczowy czynnik do uwzględnienia przed wykonaniem testu.
• Wiek pacjenta: U dzieci poniżej 2. roku życia całkowite stężenie IgA może być fizjologicznie niskie, co może wpływać na interpretację wyników.
• Przyjmowanie leków immunosupresyjnych: Leki te mogą hamować odpowiedź immunologiczną organizmu, co prowadzi do zaniżonych wyników.

Przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) w klasie IgA (celiakia) – przygotowanie do badania

Badanie poziomu przeciwciał anty-tTG IgA wykonuje się z próbki krwi żylnej.

• Nie jest wymagane bycie na czczo. Badanie można wykonać o dowolnej porze dnia.
• Kluczowe dla prawidłowej diagnostyki: Jeśli badanie jest wykonywane po raz pierwszy w celu postawienia diagnozy celiakii, nie należy stosować diety bezglutenowej przez co najmniej kilka tygodni, a optymalnie przez kilka miesięcy przed pobraniem krwi. Spożycie glutenu jest niezbędne do wywołania reakcji autoimmunologicznej i produkcji przeciwciał. Dieta bezglutenowa przed badaniem może prowadzić do fałszywie ujemnych wyników i opóźnić prawidłową diagnozę.

Przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) w klasie IgA (celiakia) – co może wpłynąć na wynik?

Na wynik badania przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG) w klasie IgA mogą wpłynąć następujące czynniki:

• Spożycie glutenu: Przed diagnostycznym badaniem celiakii kluczowe jest regularne spożywanie produktów zawierających gluten. Brak ekspozycji na gluten (dieta bezglutenowa) może spowodować spadek poziomu przeciwciał do normy, nawet u osoby chorej na celiakię, prowadząc do fałszywie negatywnego wyniku.
• Selektywny niedobór IgA: To stan, w którym organizm produkuje zbyt mało immunoglobulin klasy IgA, co uniemożliwia prawidłowe oznaczenie przeciwciał anty-tTG w tej klasie. Dlatego zawsze zaleca się jednoczesne oznaczenie całkowitego poziomu IgA. W przypadku niedoboru IgA, diagnoza powinna opierać się na innych markerach (np. przeciwciałach w klasie IgG).
• Leki immunosupresyjne: Mogą one osłabiać odpowiedź immunologiczną organizmu, co może skutkować zaniżonymi wynikami badania przeciwciał.
• Wiek: U bardzo małych dzieci (poniżej 2. roku życia) system odpornościowy jest jeszcze niedojrzały, a poziom IgA może być fizjologicznie niski, co utrudnia interpretację wyników w klasie IgA.