Progesteron

Progesteron – więcej informacji o badaniu

Progesteron to hormon steroidowy syntetyzowany z cholesterolu. W organizmie kobiety jest produkowany głównie przez jajniki (w komórkach ziarnistych pęcherzyków jajnikowych w fazie folikularnej i w ciałku żółtym w fazie lutealnej cyklu), a w ciąży – przez ciałko żółte, a następnie przez łożysko. Niewielkie ilości progesteronu wytwarzane są również przez korę nadnerczy.

W cyklu miesiączkowym stężenie progesteronu jest niskie w fazie folikularnej i znacząco wzrasta po owulacji, kiedy ciałko żółte zaczyna intensywnie produkować ten hormon. Stężenie progesteronu powyżej 3 ng/ml w surowicy w fazie lutealnej potwierdza wystąpienie owulacji. Najwyższe stężenie obserwuje się w połowie fazy lutealnej.

Kluczowe funkcje progesteronu w organizmie:

• Przygotowanie macicy do ciąży - progesteron odpowiada za przekształcanie błony śluzowej macicy (endometrium), stymulując wydzielanie gruczołów i przygotowując ją na zagnieżdżenie zarodka. Jest niezbędny do prawidłowej implantacji.
• Utrzymanie ciąży - w ciąży progesteron relaksuje mięśniówkę macicy, zapobiegając skurczom, które mogłyby prowadzić do poronienia lub porodu przedwczesnego. Hamuje również laktację w czasie ciąży.
• Wpływ na śluz szyjkowy - w fazie lutealnej progesteron zagęszcza śluz szyjkowy, tworząc barierę nieprzepuszczalną dla plemników.
• Modulacja odpowiedzi immunologicznej - w ciąży progesteron wpływa na układ odpornościowy matki, zapobiegając odrzuceniu obcego antygenowo płodu.
• Inne działania - może wpływać na rozluźnienie innych mięśni gładkich w organizmie, np. zwieracza przełyku (co może prowadzić do zgagi w ciąży) czy mięśni przewodu pokarmowego (powodując zaparcia).

Progesteron – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Oznaczenie stężenia progesteronu ma istotne znaczenie w diagnostyce i monitorowaniu wielu stanów, w szczególności:

• Diagnostyce niepłodności - pomaga w rozpoznaniu przyczyn problemów z zajściem w ciążę, takich jak brak owulacji.
• Ocenie owulacji - umożliwia potwierdzenie, czy owulacja miała miejsce, co jest kluczowe w monitorowaniu cykli.
• Monitorowaniu ciąży - ocenie ryzyka poronienia, diagnostyce ciąży pozamacicznej lub utraty ciąży, zwłaszcza we wczesnych etapach.
• Diagnostyce nieprawidłowych krwawień macicznych.

Kiedy wykonać badanie progesteronu?

U kobiet niebędących w ciąży, badanie progesteronu zazwyczaj wykonuje się między 21. a 23. dniem cyklu miesiączkowego (przy cyklach 28-dniowych) lub około 7 dni przed spodziewaną miesiączką w cyklach o innej długości. Ważne jest, aby dzień pobrania dopasować do indywidualnego cyklu kobiety. Ze względu na pulsacyjne wydzielanie progesteronu i możliwość dużych wahań stężenia w ciągu kilku godzin (nawet o 50%), lekarz może zalecić powtórzenie badania w kolejnych cyklach lub kilkukrotne oznaczenie w ciągu jednego dnia.

Progesteron – normy

Wartości referencyjne progesteronu mogą różnić się w zależności od laboratorium, dlatego zawsze należy interpretować wynik w oparciu o normy podane na wydruku laboratoryjnym.

Ogólne wytyczne dotyczące stężenia progesteronu:

• Faza folikularna (przed owulacją) - niskie stężenie.
• Faza lutealna (po owulacji) - stężenie progesteronu >3 ng/ml (około 10 nmol/l) zwykle potwierdza wystąpienie owulacji.
• Ciąża:
  • Pierwszy trymestr - średnie stężenie w surowicy mieści się w zakresie 8-48 ng/ml. Wartości powyżej 25 ng/ml często wskazują na żywą ciążę.
  • Późna ciąża - poziom progesteronu stopniowo wzrasta, osiągając pod koniec ciąży 100-200 ng/ml (produkcja łożyskowa ok. 250 mg/24 h). W ciąży bliźniaczej może być wyższy (do 600 mg/dobę).

Należy pamiętać, że podane wartości są orientacyjne. Interpretacja wyniku zawsze powinna być dokonana przez lekarza prowadzącego, z uwzględnieniem indywidualnej sytuacji klinicznej pacjentki oraz norm stosowanych przez konkretne laboratorium.

Progesteron – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Niski poziom progesteronu może wskazywać na:

• Brak owulacji (cykle bezowulacyjne) - ciałko żółte nie powstaje lub jest niewydolne.
• Niewydolność fazy lutealnej - zaburzenia hormonalne – niedoczynność tarczycy, hiperprolaktynemię (zbyt wysoki poziom prolaktyny), nadmiar estrogenów.
• Zespół policystycznych jajników.
• Niedożywienie.
• Przewlekły stres.
• Perimenopauzę i menopauzę.

Wysoki poziom progesteronu może świadczyć o:

• Prawidłowej owulacji i fazie lutealnej - potwierdzenie, że cykl jest owulacyjny.
• Prawidłowej, żywej ciąży - wzrost poziomu progesteronu jest naturalny i konieczny do utrzymania ciąży.
• Ciąży mnogiej - w tym przypadku produkcja progesteronu jest znacznie zwiększona.
• Niektórych guzach jajnika lub nadnerczy.
• Wadach wrodzonych nadnerczy (rzadko).

Progesteron – przygotowanie do badania

Badanie progesteronu wymaga pobrania próbki krwi.

• Standardowe przygotowanie - nie ma specjalnych wymagań. Pacjentka nie musi być na czczo.
• Moment pobrania - kluczowe jest, aby badanie zostało wykonane w odpowiednim dniu cyklu miesiączkowego, zgodnie z zaleceniem lekarza (najczęściej między 21. a 23. dniem cyklu lub około 7 dni przed przewidywaną miesiączką). W przypadku monitorowania ciąży, lekarz określi optymalny moment pobrania.

Progesteron – co może wpłynąć na wynik badania?

Na wynik badania progesteronu mogą wpłynąć następujące czynniki:

• Faza cyklu miesiączkowego - stężenie progesteronu różni się w poszczególnych fazach cyklu.
• Pora dnia - progesteron wydzielany jest pulsacyjnie, co oznacza, że jego stężenie może zmieniać się nawet o 50% w ciągu kilku godzin.
• Ciąża - poziomy progesteronu znacząco wzrastają w trakcie ciąży.
• Ciąża mnoga - poziomy progesteronu są wyższe niż w ciąży pojedynczej.
• Przyjmowanie leków - preparaty zawierające progesteron (np. stosowane w terapii hormonalnej, wspomaganiu ciąży) znacząco wpłyną na wynik. Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach.
• Stres - ekstremalny stres może wpływać na równowagę hormonalną.
• Stan zdrowia - niektóre schorzenia (np. zaburzenia funkcji tarczycy, choroby nadnerczy, choroby wątroby) mogą wpływać na metabolizm i poziom progesteronu.

Dodatkowe przygotowanie