PSA całkowity

PSA całkowity – więcej informacji

PSA, czyli swoisty antygen sterczowy, jest białkiem należącym do grupy proteaz serynowych. Jest on produkowany głównie przez komórki nabłonka gruczołowego stercza (prostaty) i w wysokich stężeniach występuje w płynie nasiennym, gdzie jego główną funkcją jest upłynnianie nasienia i zwiększanie ruchliwości plemników.

Niskie wartości stężenia PSA w surowicy krwi są naturalne, jednak wzrost jego poziomu może świadczyć o patologii stercza. Do najczęstszych przyczyn podwyższonego stężenia PSA należą: łagodny przerost stercza (BPH), stany zapalne gruczołu krokowego (zapalenie stercza), a także rak prostaty. Badanie PSA całkowitego jest powszechnie akceptowanym badaniem pomocniczym w diagnostyce i monitorowaniu stanu zdrowia mężczyzn pod kątem chorób prostaty.

PSA całkowity – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie PSA całkowitego jest zalecane mężczyznom w ramach profilaktyki chorób prostaty.

• Wiek rozpoczęcia badań: Europejskie Towarzystwo Urologiczne zaleca pierwsze badanie PSA w wieku 40-45 lat.
• Częstotliwość kolejnych badań:
  • U mężczyzn z początkowym stężeniem PSA poniżej 1 ng/ml, kolejne oznaczenie można wykonać po 8 latach.
  • Dla wartości wyższej niż 1 ng/ml u panów w wieku 45-59 lat oraz wyższej niż 2 ng/ml po 60. roku życia, kolejne oznaczenia powinno się wykonywać z częstotliwością co 2-4 lata.
• Monitorowanie po leczeniu: Oznaczanie stężenia PSA ma szczególne znaczenie w wykrywaniu zmian metastatycznych lub przetrwałej choroby u pacjentów, którzy przebyli leczenie chirurgiczne lub zachowawcze z powodu raka stercza. Utrzymywanie się podwyższonych wartości stężeń PSA po leczeniu lub ich wzrost wskazuje na nawrót choroby lub chorobę resztkową.
• Granica wieku: Oznaczanie stężenia PSA u pacjentów po 75. roku życia nie jest zazwyczaj zalecane, ze względu na ryzyko wykrycia choroby nieistotnej klinicznie, co może prowadzić do niepotrzebnych interwencji medycznych.

Każdy wynik badania PSA całkowitego powinien być skonsultowany z lekarzem urologiem w celu prawidłowej interpretacji i ewentualnego zaplanowania dalszych kroków diagnostycznych.

PSA całkowity – normy

Normy dla PSA całkowitego nie są sztywno ustalone i zależą od wielu czynników, przede wszystkim od wieku pacjenta. Stężenie PSA naturalnie wzrasta wraz z wiekiem, co jest związane z fizjologicznym powiększaniem się prostaty. Dlatego też, wynik badania PSA powinien być interpretowany zawsze w kontekście wieku pacjenta oraz jego indywidualnej historii medycznej i objawów. Nie ma jednej uniwersalnej normy dla wszystkich. Lekarz urolog, biorąc pod uwagę te czynniki, ocenia, czy stężenie PSA mieści się w oczekiwanym zakresie dla danej grupy wiekowej. Wartości referencyjne mogą różnić się między laboratoriami.

PSA całkowity – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Podwyższone stężenie PSA całkowitego może być spowodowane różnymi czynnikami, nie tylko rakiem prostaty. Możliwe przyczyny odchyleń od normy obejmują:

• Łagodny przerost stercza (BPH): jest to niezłośliwe powiększenie gruczołu krokowego, które jest bardzo powszechne u starszych mężczyzn.
• Zapalenie stercza (prostatitis): infekcje lub stany zapalne prostaty mogą znacząco podnieść poziom PSA.
• Rak prostaty: jest to poważna przyczyna podwyższonego PSA, wymagająca dalszej diagnostyki.
• Manipulacje urologiczne: takie jak badanie per rectum (DRE), biopsja prostaty, cewnikowanie pęcherza moczowego mogą tymczasowo zwiększyć poziom PSA.
• Aktywność seksualna: ejakulacja w ciągu 48 godzin przed badaniem.
• Intensywny wysiłek fizyczny: zwłaszcza jazda na rowerze, która może uciskać prostatę.

PSA całkowity – przygotowanie do badania

Właściwe przygotowanie do badania PSA całkowitego jest kluczowe dla uzyskania wiarygodnego wyniku:

• Pobranie krwi: Próbka krwi powinna być pobrana przed jakimikolwiek manipulacjami prostaty, takimi jak badanie per rectum (DRE) czy biopsja prostaty. Jeśli takie procedury miały miejsce, zaleca się odczekać 2-3 tygodnie przed pobraniem krwi na badanie PSA.
• Aktywność seksualna: Należy unikać aktywności seksualnej (ejakulacji) przez co najmniej 48 godzin przed pobraniem krwi.
• Wysiłek fizyczny: W ciągu 48 godzin przed badaniem zaleca się unikanie intensywnego wysiłku fizycznego, w tym jazdy na rowerze.

PSA całkowity – co może wpłynąć na wynik?

Na wynik badania PSA całkowitego może wpływać szereg czynników:

• Wiek pacjenta: Poziom PSA naturalnie rośnie z wiekiem.
• Choroby prostaty: Łagodny przerost stercza (BPH), zapalenie prostaty i rak prostaty są głównymi przyczynami podwyższonego PSA.
• Leki: Niektóre leki (np. stosowane w leczeniu BPH) mogą wpływać na poziom PSA, obniżając go. Należy poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych medykamentach.
• Urazy lub procedury medyczne: Uraz krocza, cewnikowanie, cystoskopia, biopsja prostaty czy badanie per rectum (DRE) mogą spowodować przejściowy wzrost PSA.
• Aktywność fizyczna i seksualna: Intensywny wysiłek fizyczny (szczególnie długotrwałe siedzenie na rowerze) oraz ejakulacja mogą tymczasowo podnieść poziom PSA.

PSA całkowity – FAQ - często zadawane pytania

• Czym jest PSA całkowity?
  PSA całkowity to białko (swoisty antygen sterczowy) produkowane głównie przez komórki gruczołu krokowego (prostaty). Jego stężenie we krwi jest wykorzystywane w diagnostyce chorób prostaty.
• Dlaczego wykonuje się badanie PSA całkowitego?
  Badanie to służy przede wszystkim wczesnemu wykrywaniu raka prostaty, monitorowaniu pacjentów po jego leczeniu, a także w diagnostyce łagodnego przerostu i zapalenia gruczołu krokowego.
• W jakim wieku powinienem zacząć badać PSA całkowitego?
  Pierwsze badanie zaleca się wykonać w wieku 40-45 lat. Częstotliwość kolejnych badań jest indywidualnie dostosowywana przez lekarza na podstawie początkowego wyniku i wieku.
• Co oznaczają podwyższone wyniki PSA całkowitego?
  Podwyższone wyniki PSA mogą wskazywać na łagodny przerost prostaty, zapalenie gruczołu krokowego lub raka prostaty. Wymagają dalszej diagnostyki i konsultacji z urologiem.
• Czy podwyższone PSA zawsze oznacza raka?
  Nie, podwyższone PSA nie zawsze oznacza raka. Może być spowodowane również przez łagodny przerost prostaty, stany zapalne lub chwilowe czynniki, takie jak aktywność fizyczna czy seksualna.
• Jak należy przygotować się do badania PSA całkowitego?
  Przed badaniem należy unikać aktywności seksualnej i intensywnego wysiłku fizycznego (np. jazdy na rowerze) przez 48 godzin. Nie zaleca się także wykonywania badania zaraz po badaniu per rectum lub biopsji prostaty.

Dodatkowe przygotowanie