Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwplazmatyczne (16 antygenów) ANA/ENA BLOT

Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwplazmatyczne (16 antygenów) ANA/ENA BLOT – więcej informacji

Test immunoblot ANA/ENA BLOT, wykonywany metodą Western Blot, to badanie o wysokiej czułości i specyficzności, pozwalające na jakościowe lub półilościowe oznaczenie autoprzeciwciał w surowicy krwi pacjenta. Autoprzeciwciała to białka wytwarzane przez układ odpornościowy, które błędnie atakują własne tkanki organizmu. W przypadku tego badania, są one skierowane przeciwko strukturom znajdującym się w jądrach (przeciwciała przeciwjądrowe - ANA) oraz w cytoplazmie komórek (przeciwciała przeciwplazmatyczne, często wchodzące w skład przeciwciał ENA - Extractable Nuclear Antigens).

Badanie analizuje obecność przeciwciał przeciwko następującym 16 antygenom:

• Histony: Białka strukturalne DNA, ich przeciwciała często występują w toczniu polekowym oraz w toczniu rumieniowatym układowym.
• Rybosomalne białko P: Przeciwciała często związane z zaburzeniami neuropsychiatrycznymi w przebiegu tocznia rumieniowatego układowego.
• dsDNA (dwuniciowe DNA): Bardzo specyficzne dla tocznia rumieniowatego układowego, ich miano często koreluje z aktywnością choroby.
• Nukleosomy: Kompleksy DNA i histonów, przeciwciała przeciwko nim są często obecne w toczniu rumieniowatym układowym.
• DSF 70 (Dense Fine Speckled 70): Przeciwciała często występujące u osób zdrowych lub w innych niż autoimmunologiczne stanach, ich obecność może pomagać w wykluczeniu tocznia rumieniowatego układowego w przypadku dodatniego wyniku ANA w teście przesiewowym.
• Sm (Smith): Bardzo specyficzny dla tocznia rumieniowatego układowego.
• SS-A/Ro (60 kDa): Przeciwciała związane z zespołem Sjögrena, toczniem rumieniowatym układowym (szczególnie z toczniem noworodkowym) oraz twardziną układową.
• nRNP/Sm (U1-RNP): Marker mieszanej choroby tkanki łącznej (MCTD), mogą również występować w toczniu i twardzinie.
• AMA-M2 (Mitochondrialne): Charakterystyczne dla pierwotnej marskości żółciowej (obecnie pierwotne zapalenie dróg żółciowych), choroby autoimmunologicznej wątroby.
• PCNA (Proliferating Cell Nuclear Antigen): Przeciwciała związane z tocznem rumieniowatym układowym, rzadziej występujące, ale o dużej specyficzności.
• Jo-1: Marker zapaleń mięśni (polimyositis i dermatomyositis), zwłaszcza związanych z śródmiąższową chorobą płuc.
• Centromer B: Przeciwciała charakterystyczne dla ograniczonej postaci twardziny układowej (zespół CREST).
• PM-Scl: Związane z zespołami nakładania, zwłaszcza z twardziną układową i zapaleniem mięśni.
• Scl-70 (Topoisomeraza I): Marker uogólnionej postaci twardziny układowej, często związany z cięższym przebiegiem choroby.
• SS-B/La: Przeciwciała występujące głównie w zespole Sjögrena, rzadziej w toczniu rumieniowatym układowym.
• Ro-52: Często występuje razem z SS-A, ale może być obecny także w innych schorzeniach autoimmunologicznych, takich jak twardzina układowa, zapalenia mięśni czy idiopatyczne zapalenie płuc, nawet bez obecności innych ANA.

Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwplazmatyczne (16 antygenów) ANA/ENA BLOT – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie ANA/ENA BLOT jest kluczowym elementem w pogłębionej diagnostyce chorób autoimmunologicznych, szczególnie tych, które objawiają się zaburzeniami ze strony tkanki łącznej. Jest zalecane w przypadkach:

• Podejrzenia choroby autoimmunologicznej: Gdy objawy kliniczne (np. bóle stawów, zmęczenie, zmiany skórne, objaw Raynauda, suchość oczu i ust, osłabienie mięśni) sugerują toczeń rumieniowaty układowy, twardzinę układową, zespół Sjögrena, mieszaną chorobę tkanki łącznej czy zapalenia mięśni.
• Dodatniego, niespecyficznego wyniku przesiewowego badania ANA (np. metodą IIF): Gdy testy przesiewowe ANA są pozytywne, ale nie pozwalają na precyzyjną identyfikację konkretnego schorzenia. BLOT umożliwia identyfikację specyficznych antygenów, co jest kluczowe dla postawienia prawidłowej diagnozy.
• Monitorowania leczenia i oceny aktywności choroby: U pacjentów z już zdiagnozowanymi chorobami autoimmunologicznymi, zwłaszcza tymi, gdzie poziom specyficznych przeciwciał koreluje z aktywnością procesu chorobowego.
• Diagnostyki różnicowej: Pomaga odróżnić różne jednostki chorobowe o podobnych objawach, co jest niezbędne do wdrożenia właściwego leczenia.

Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwplazmatyczne (16 antygenów) ANA/ENA BLOT – normy

W przypadku badania ANA/ENA BLOT nie mówi się o "normach" w tradycyjnym sensie (jak np. zakres referencyjny dla morfologii krwi). Wynik jest interpretowany jako obecność (pozytywny) lub brak (negatywny) przeciwciał przeciwko każdemu z 16 analizowanych antygenów.

Za wynik prawidłowy (negatywny) uznaje się brak wykrywalnych autoprzeciwciał skierowanych przeciwko któremuś z 16 antygenów.

Za wynik nieprawidłowy (pozytywny) uznaje się wykrycie obecności przeciwciał przeciwko jednemu lub kilku antygenom. Jest to odchylenie od normy, które wskazuje na występowanie odpowiedzi autoimmunologicznej w organizmie. Sam pozytywny wynik nie jest jednoznaczny z diagnozą choroby, ale stanowi ważny sygnał diagnostyczny, który musi być interpretowany w kontekście objawów klinicznych i innych badań.

Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwplazmatyczne (16 antygenów) ANA/ENA BLOT – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Wykrycie przeciwciał przeciwjądrowych i przeciwplazmatycznych w teście ANA/ENA BLOT jest silnie związane z rozwojem i aktywnością różnych chorób autoimmunologicznych. Obecność poszczególnych przeciwciał jest często charakterystyczna dla konkretnych schorzeń:

• Toczeń rumieniowaty układowy (SLE): Często obecne są przeciwciała anty-dsDNA, anty-Sm, anty-nukleosomowe, anty-Histony, anty-SS-A/Ro, anty-SS-B/La, anty-rybosomalne białko P, anty-PCNA.
• Zespół Sjögrena: Najczęściej wiąże się z obecnością przeciwciał anty-SS-A/Ro i anty-SS-B/La.
• Twardzina układowa (sklerodermia): Przeciwciała anty-Scl-70 (w postaci uogólnionej) oraz anty-centromerowe (w ograniczonej postaci, np. zespole CREST), a także anty-PM-Scl i anty-Ro-52.
• Mieszana choroba tkanki łącznej (MCTD): Charakterystyczna jest obecność wysokiego miana przeciwciał anty-nRNP/Sm.
• Zapalenia mięśni (polimyositis, dermatomyositis): Często wykrywane są przeciwciała anty-Jo-1, anty-PM-Scl, anty-Ro-52.
• Pierwotne zapalenie dróg żółciowych (dawniej pierwotna marskość żółciowa): Typowe są przeciwciała anty-AMA-M2.
• Toczeń polekowy: Zazwyczaj związane z przeciwciałami anty-Histony.

Warto pamiętać, że niektóre przeciwciała, takie jak anty-Ro-52, mogą występować w wielu różnych chorobach autoimmunologicznych, a nawet u zdrowych osób, dlatego kluczowa jest interpretacja całego panelu wyników oraz korelacja z obrazem klinicznym pacjenta. Sama obecność jednego typu przeciwciał nie zawsze oznacza konkretną chorobę, jednak połączenie kilku pozytywnych wyników i odpowiednich objawów klinicznych stanowi silną podstawę do diagnozy.

Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwplazmatyczne (16 antygenów) ANA/ENA BLOT – przygotowanie do badania

Badanie przeciwciał ANA/ENA BLOT nie wymaga specjalnego przygotowania.

• Nie jest wymagane bycie na czczo. Pacjent może spożyć posiłek przed pobraniem krwi.
• Nie ma specjalnych zaleceń dotyczących pory dnia wykonania badania.
• Wszelkie przyjmowane leki należy zgłosić lekarzowi lub personelowi pobierającemu krew, choć zazwyczaj nie wpływają one na samo pobranie próbki, mogą mieć znaczenie dla interpretacji wyników.

Badanie polega na pobraniu niewielkiej próbki krwi z żyły, zazwyczaj zgięcia łokciowego.

Przeciwciała przeciwjądrowe i przeciwplazmatyczne (16 antygenów) ANA/ENA BLOT – co może wpłynąć na wynik

Interpretacja wyników badania ANA/ENA BLOT powinna zawsze uwzględniać kontekst kliniczny pacjenta oraz możliwe czynniki, które mogą wpłynąć na wynik. Chociaż test jest bardzo specyficzny, pewne okoliczności mogą mieć znaczenie:

• Terapia immunosupresyjna: Leki immunosupresyjne mogą obniżać poziom przeciwciał, co może maskować aktywność choroby lub prowadzić do fałszywie ujemnych wyników, zwłaszcza jeśli badanie jest wykonywane w celu monitorowania.
• Ostre infekcje: W niektórych przypadkach ostre infekcje mogą przejściowo wywołać produkcję autoprzeciwciał, co może skutkować fałszywie pozytywnym wynikiem, choć zazwyczaj nie są to tak specyficzne przeciwciała jak te badane w teście BLOT.
• Niektóre leki: Pewne leki (np. niektóre antyarytmiczne, przeciwpsychotyczne, przeciwdrgawkowe) mogą wywoływać toczeń polekowy, który charakteryzuje się obecnością autoprzeciwciał, głównie anty-Histony.
• Wiek: U osób starszych, nawet bez chorób autoimmunologicznych, może pojawić się niska obecność niektórych autoprzeciwciał, choć te wykrywane metodą BLOT są zazwyczaj bardziej specyficzne.
• Błędy przedlaboratoryjne: Niewłaściwe pobranie, transport lub przechowywanie próbki krwi może wpłynąć na stabilność przeciwciał i fałszować wynik.

Zawsze należy omówić wyniki badania z lekarzem, który, biorąc pod uwagę pełny obraz kliniczny, historię medyczną oraz inne badania, będzie mógł postawić właściwą diagnozę i zaplanować odpowiednie leczenie.