Test Roma (ryzyko raka jajnika)

Test ROMA (ryzyko raka jajnika) – więcej informacji

Test ROMA (Risk of Ovarian Malignancy Algorithm) to specjalistyczne badanie laboratoryjne, które służy do oceny prawdopodobieństwa wystąpienia nabłonkowego raka jajnika. Jest to algorytm matematyczny, który bierze pod uwagę stężenia dwóch kluczowych markerów nowotworowych we krwi: antygenu CA 125 oraz białka HE4. Wykazano, że łączne oznaczanie tych markerów jest znacznie dokładniejszym wskaźnikiem złośliwych procesów nowotworowych niż każdy marker z osobna, charakteryzując się wysoką czułością i swoistością w diagnostyce raka jajnika.

Test ROMA jest szczególnie istotny w przedoperacyjnej diagnostyce guzów przydatków (m.in. jajnika, jajowodu), których objawy często są mało specyficzne. Pomaga odróżnić zmiany łagodne od złośliwych jeszcze przed interwencją chirurgiczną. Algorytm uwzględnia również status hormonalny kobiety, dzieląc populację na dwie grupy: przedmenopauzalną i pomenopauzalną, co jest kluczowe dla prawidłowej interpretacji wyników.

• CA 125 (Carcinoma Antigen 125): Jest to białko często podwyższone w przypadku raka jajnika, zwłaszcza w typie surowiczym. Niestety, jego stężenie może być również zwiększone w wielu innych stanach fizjologicznych i chorobowych niezwiązanych z nowotworem (np. menstruacja, ciąża, endometrioza, mięśniaki macicy, stany zapalne miednicy mniejszej, choroby wątroby, a także inne nowotwory). Z tego powodu samodzielne oznaczenie CA 125 ma ograniczoną swoistość jako wskaźnik raka jajnika.
• HE4 (Human Epididymis Protein 4): Jest to nowszy marker, który wykazuje wysoką swoistość dla raka jajnika, szczególnie w typach surowiczym, endometrialnym i jasnokomórkowym. HE4 rzadziej niż CA 125 daje podwyższone wyniki w przypadku łagodnych schorzeń ginekologicznych, co czyni go cennym uzupełnieniem diagnostyki.

Połączenie tych dwóch markerów w algorytmie ROMA zwiększa precyzję oceny ryzyka, minimalizując wpływ czynników zakłócających i dostarczając bardziej wiarygodną informację o prawdopodobieństwie złośliwego charakteru zmiany.

Test ROMA (ryzyko raka jajnika) – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Badanie Test ROMA jest zalecane przede wszystkim kobietom, u których w badaniach obrazowych (np. USG, rezonans magnetyczny) wykryto guzy lub zmiany guzowate w obrębie miednicy mniejszej (w jamie brzusznej). Jest ono kluczowe w procesie diagnostyki różnicowej, pozwalając na rozróżnienie zmian łagodnych od złośliwych.

Badanie powinny wykonać kobiety, które:

• Mają ukończone 18 lat.
• Posiadają wykryte guzy przydatków i są kwalifikowane do interwencji chirurgicznej, w celu oceny ryzyka złośliwości przed operacją.
• Wymagają podstawy do doboru odpowiedniej metody leczenia.
• Mają bliskich krewnych (matka, siostra) z historią raka jajnika w rodzinie (w celach profilaktycznych, choć pierwotne zastosowanie ROMA to ocena ryzyka przy już istniejącej zmianie).

Ważne: Badanie ROMA nie jest zalecane przed 18. rokiem życia, u pacjentek po przebytej chorobie nowotworowej (innej niż podejrzewany rak jajnika) oraz podczas aktywnej chemioterapii, ponieważ wyniki mogą być zafałszowane lub nieadekwatne do oceny ryzyka pierwotnego raka jajnika.

Test ROMA (ryzyko raka jajnika) – normy

Wynik testu ROMA jest przedstawiany jako wskaźnik ryzyka (procentowe prawdopodobieństwo) i interpretuje się go w zależności od statusu menopauzalnego kobiety. Poniżej przedstawiono ogólne wartości odcięcia:

• Pacjentki przed menopauzą:
  • Wartość ROMA ≥ 7.4% = wysokie ryzyko wykrycia nabłonkowego raka jajnika
  • Wartość ROMA < 7.4% = niskie ryzyko wykrycia nabłonkowego raka jajnika
• Pacjentki po menopauzie:
  • Wartość ROMA ≥ 25.3% = wysokie ryzyko wykrycia nabłonkowego raka jajnika
  • Wartość ROMA < 25.3% = niskie ryzyko wykrycia nabłonkowego raka jajnika

Należy pamiętać, że podane wartości referencyjne mogą się nieznacznie różnić w zależności od producenta systemu analitycznego, w którym przeprowadzono badanie. Ostateczna interpretacja wyniku zawsze należy do lekarza, który oceni go w kontekście całego obrazu klinicznego pacjentki, jej historii medycznej oraz innych wyników badań diagnostycznych. Algorytm ROMA jest narzędziem pomocniczym, a nie jedyną podstawą do postawienia diagnozy.

Test ROMA (ryzyko raka jajnika) – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Odchylenia od normy w teście ROMA, czyli uzyskanie wyniku wskazującego na wysokie ryzyko, oznaczają podwyższone prawdopodobieństwo wystąpienia nabłonkowego raka jajnika. Należy jednak pamiętać, że wysoki wynik nie jest równoznaczny z diagnozą nowotworu, a jedynie wskazuje na konieczność pogłębionej diagnostyki i ewentualnej interwencji medycznej.

Przyczyny odchyleń wynikają z interpretacji składowych algorytmu (CA 125 i HE4) oraz ich wzajemnych relacji:

• Wysokie stężenie CA 125: Jak wspomniano, może być podwyższone nie tylko w raku jajnika, ale także w wielu stanach łagodnych (np. endometrioza, mięśniaki macicy, torbiele jajników, stany zapalne narządów miednicy, marskość wątroby, ciąża, menstruacja) oraz w innych nowotworach złośliwych (np. rak trzustki, płuca, żołądka, piersi, jelita grubego). Algorytm ROMA pomaga odfiltrować część tych fałszywie dodatnich wyników dzięki uwzględnieniu HE4.
• Wysokie stężenie HE4: Wskazuje na zwiększone prawdopodobieństwo raka jajnika, szczególnie typów serologicznych, endometrialnych i jasnokomórkowych. Jest mniej podatny na podwyższenia wynikające z łagodnych schorzeń ginekologicznych niż CA 125, co zwiększa swoistość testu ROMA.
• Kombinacja podwyższonych markerów: Algorytm ROMA oblicza wskaźnik ryzyka, który lepiej niż pojedynczy marker różnicuje zmiany łagodne od złośliwych. Wysoki wskaźnik ROMA (powyżej progów dla danej grupy menopauzalnej) jest sygnałem o podwyższonym ryzyku.

Niski wynik ROMA wskazuje na niskie ryzyko wystąpienia nabłonkowego raka jajnika, co zazwyczaj sugeruje łagodny charakter wykrytej zmiany. Jest to szczególnie cenne w unikaniu niepotrzebnych, inwazyjnych procedur diagnostycznych.

Test ROMA (ryzyko raka jajnika) – przygotowanie do badania

Badanie Test ROMA to standardowe pobranie krwi żylnej, zazwyczaj z żyły w zgięciu łokciowym. Nie wymaga ono specjalnego przygotowania, takiego jak bycie na czczo.

Zalecenia ogólne:

• Nie ma potrzeby specjalnej diety przed badaniem.
• Unikaj intensywnego wysiłku fizycznego na dzień przed pobraniem krwi.
• Przed pobraniem krwi poinformuj personel o przyjmowanych lekach, zwłaszcza hormonalnych, oraz o swoim statusie menopauzalnym (jeśli nie jest to oczywiste).

Test ROMA (ryzyko raka jajnika) – co może wpłynąć na wynik?

Na wynik testu ROMA mogą wpływać różne czynniki, które lekarz musi wziąć pod uwagę podczas interpretacji:

• Status menopauzalny: Jest to kluczowy czynnik, ponieważ algorytm ROMA ma różne punkty odcięcia dla kobiet przed i po menopauzie. Błędne określenie statusu menopauzalnego może prowadzić do nieprawidłowej interpretacji wyniku.
• Łagodne schorzenia ginekologiczne: Takie jak endometrioza, mięśniaki macicy, torbiele jajników czy stany zapalne miednicy mniejszej mogą podnieść stężenie markera CA 125, choć algorytm ROMA częściowo minimalizuje ten wpływ dzięki uwzględnieniu HE4, który jest mniej wrażliwy na te stany.
• Inne stany fizjologiczne: Ciąża (zwłaszcza I trymestr) i menstruacja mogą zwiększać poziom CA 125.
• Inne choroby niezwiązane z jajnikiem: Marskość wątroby, wirusowe zapalenie wątroby, niewydolność krążenia czy zapalenie trzustki mogą wpływać na poziom CA 125.
• Obecność innych nowotworów złośliwych: Poziom CA 125 może być podwyższony również w przebiegu innych nowotworów, np. raka szyjki macicy, trzustki, płuc, jelita grubego, żołądka, piersi.
• Przebyta choroba nowotworowa lub chemioterapia: Jak wspomniano w przeciwwskazaniach, te czynniki mogą zafałszować wynik, dlatego badanie nie jest zalecane w tych okolicznościach.

Zawsze należy interpretować wynik testu ROMA w połączeniu z pełnym obrazem klinicznym pacjentki, badaniami obrazowymi i innymi wynikami laboratoryjnymi.