Witamina D3 metabolit 1,25(OH)2

Witamina D3 metabolit 1,25(OH)2 – więcej informacji

1,25(OH)2D3, znany jako kalcytriol, jest aktywną postacią witaminy D, która powstaje w nerkach z prekursora 25(OH)D3 pod wpływem enzymu 1α-hydroksylazy. Pełni funkcję hormonu, regulując wchłanianie wapnia i fosforanów z przewodu pokarmowego, co jest niezbędne dla zdrowia kości i utrzymania równowagi elektrolitowej. Synteza kalcytriolu jest ściśle kontrolowana, m.in. przez parathormon (PTH), a jego wysokie stężenie hamuje syntezę PTH.

Należy podkreślić, że 1,25(OH)2D3 ma krótki czas półtrwania we krwi i jego stężenie jest ponad 1000 razy niższe niż głównego metabolitu – 25(OH)D3. Ze względu na jego stabilność w organizmie, stężenie 1,25(OH)2D3 może być prawidłowe, a nawet podwyższone, nawet w przypadku głębokiego niedoboru witaminy D w organizmie (mierzonej jako 25(OH)D total). Dlatego też, badanie to nie służy do oceny ogólnego stanu witaminy D, a jego interpretacja wymaga uwzględnienia innych parametrów, takich jak stężenie wapnia, fosforanów i parathormonu.

Witamina D3 metabolit 1,25(OH)2 – kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Oznaczenie stężenia 1,25(OH)2D3 jest zalecane w specyficznych sytuacjach klinicznych, gdy ocena aktywnego metabolitu witaminy D jest kluczowa dla diagnostyki. Wskazania do wykonania badania to:

• Wysokie stężenia wapnia (hiperkalcemia) o niejasnej etiologii.
• Podejrzenie zaburzeń czynności przytarczyc (np. w różnicowaniu pierwotnej i wtórnej nadczynności przytarczyc).
• Niewydolność nerek – monitorowanie stężenia kalcytriolu jest szczególnie ważne u pacjentów z chorobami nerek, ponieważ nerki odpowiadają za jego aktywację.
• Podejrzenie rzadkich chorób metabolicznych i genetycznych związanych z metabolizmem witaminy D (np. oporność na witaminę D, niedobór enzymu 1α-hydroksylazy).
• Monitorowanie pacjentów z sarkoidozą lub niektórymi chłoniakami, w których kalcytriol może być produkowany poza nerkami.
• U pacjentów z grup ryzyka nadwrażliwości na witaminę D, gdzie suplementacja powinna być prowadzona indywidualnie pod ścisłą kontrolą, w tym także poziomu 1,25(OH)2D3.

Witamina D3 metabolit 1,25(OH)2 – normy

Normy dla metabolitu 1,25(OH)2D3 mogą się różnić w zależności od laboratorium. Zawsze należy odnosić wynik do zakresów referencyjnych podanych na wyniku badania. Należy pamiętać, że stężenie 1,25(OH)2D3 jest znacznie niższe niż stężenie 25(OH)D3 i jego prawidłowy zakres jest stosunkowo wąski. Wartości referencyjne są zazwyczaj wyrażone w pg/ml lub pmol/l.

Z uwagi na dynamiczną regulację i krótki czas półtrwania, prawidłowe stężenie 1,25(OH)2D3 nie wyklucza niedoboru całkowitej witaminy D. Interpretacja wyników tego badania zawsze wymaga oceny w kontekście klinicznym oraz wyników innych badań, takich jak stężenie 25(OH)D, wapnia i parathormonu.

Witamina D3 metabolit 1,25(OH)2 – możliwe przyczyny odchyleń od normy

Odchylenia od prawidłowych wartości 1,25(OH)2D3 mogą wskazywać na różne zaburzenia metaboliczne i choroby:

Niskie stężenie kalcytriolu (1,25(OH)2D3) może być spowodowane przez:

• Niewydolność nerek: Główną przyczyną obniżonego stężenia kalcytriolu jest zmniejszona aktywność 1α-hydroksylazy w nerkach, co upośledza jego syntezę.
• Wrodzone lub nabyte defekty 1α-hydroksylazy: Zespoły prowadzące do niezdolności nerek do przekształcania 25(OH)D3 w aktywną formę.
• Hipofosfatemia (niskie stężenie fosforanów): Może prowadzić do zmniejszenia syntezy kalcytriolu.
• Zespół Fanconiego i inne nerkowe kwasice: Zaburzenia funkcji cewek nerkowych.
• Leki: Niektóre leki mogą zwiększać eliminację kalcytriolu z organizmu lub hamować jego syntezę.
• Oporność na kalcytriol: Stan, w którym organizm nie reaguje prawidłowo na 1,25(OH)2D3, mimo prawidłowego lub podwyższonego stężenia hormonu. Objawia się m.in. krzywicą/osteomalacją i wtórną nadczynnością przytarczyc.

Wysokie stężenie kalcytriolu (1,25(OH)2D3) może występować w przypadku:

• Pierwotnej nadczynności przytarczyc: Wzmożona produkcja parathormonu stymuluje syntezę 1,25(OH)2D3.
• Chorób ziarniniakowych (np. sarkoidoza, gruźlica): W tych stanach komórki układu odpornościowego (makrofagi) mogą produkować 1,25(OH)2D3 poza nerkami.
• Niektórych chłoniaków: Podobnie jak w sarkoidozie, mogą występować ektopowe źródła produkcji kalcytriolu.
• Ciąża: Fizjologiczny wzrost stężenia 1,25(OH)2D3 jest związany z zapotrzebowaniem na wapń dla rozwijającego się płodu.
• Reumatoidalne zapalenie stawów: W niektórych przypadkach obserwowany jest podwyższony poziom 1,25(OH)2D3.

Witamina D3 metabolit 1,25(OH)2 – przygotowanie do badania

Badanie 1,25(OH)2D3 wykonuje się z próbki krwi żylnej. Zazwyczaj nie wymaga specjalnego przygotowania, choć w niektórych laboratoriach zaleca się, aby pacjent był na czczo (ostatni posiłek 8-12 godzin przed pobraniem krwi). Warto upewnić się w laboratorium co do konkretnych zaleceń. Przed badaniem należy poinformować lekarza i personel medyczny o wszystkich przyjmowanych lekach, suplementach i istniejących chorobach.

Witamina D3 metabolit 1,25(OH)2 – co może wpłynąć na wynik?

Na wynik badania 1,25(OH)2D3 mogą wpływać następujące czynniki:

• Funkcja nerek: Upośledzona funkcja nerek jest kluczowym czynnikiem wpływającym na syntezę kalcytriolu.
• Funkcja przytarczyc: Poziom parathormonu (PTH) silnie wpływa na produkcję 1,25(OH)2D3.
• Stężenie wapnia i fosforanów: Niskie stężenie fosforanów może obniżać, a wysokie stężenie wapnia może hamować syntezę kalcytriolu.
• Stosowanie leków: Niektóre leki (np. kortykosteroidy, leki przeciwpadaczkowe) mogą wpływać na metabolizm witaminy D.
• Choroby przewlekłe: Choroby takie jak sarkoidoza, chłoniaki, choroby wątroby czy reumatoidalne zapalenie stawów mogą zmieniać poziom 1,25(OH)2D3.
• Zmienność dobowa: Ze względu na krótki czas półtrwania, stężenie 1,25(OH)2D3 może wykazywać pewną zmienność w ciągu doby.