Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) to nie tylko problem dzieci i młodzieży. Coraz więcej dorosłych dostrzega u siebie objawy, które utrudniają codzienne funkcjonowanie. Często są one błędnie przypisywane stresowi, wypaleniu zawodowemu lub depresji. Tymczasem ADHD może utrzymywać się przez całe życie lub zostać po raz pierwszy zdiagnozowane dopiero w wieku dorosłym.
Czy ADHD może pojawić się dopiero w dorosłości? Jak je rozpoznać i leczyć? Odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.
Spis treści:
- ADHD – co to jest?
- Objawy ADHD u dorosłych
- Przyczyny ADHD u dorosłych
- Jak zdiagnozować ADHD u dorosłych?
- Jak leczyć ADHD u dorosłych?
- ADHD – często zadawane pytania
- ADHD u dorosłych – podsumowanie
ADHD – co to jest?
ADHD (ang. attention deficit hyperactivity disorder) to zaburzenie neurorozwojowe, które objawia się przede wszystkim problemami z koncentracją, impulsywnością i nadmiernym pobudzeniem. Chociaż zwykle zaczyna się w dzieciństwie, u około 60% pacjentów utrzymuje się także w dorosłości. U dorosłych objawy ADHD często zmieniają swój charakter, co utrudnia ich rozpoznanie.
U dzieci dominuje nadruchliwość, a u dorosłych – problemy z organizacją, planowaniem, wewnętrzny niepokój i impulsywność. Dorośli z ADHD często nie są świadomi, że ich trudności mają podłoże neurologiczne.
>> Przeczytaj również: Czym jest autyzm i jak go rozpoznać? Objawy autyzmu u dzieci i dorosłych
Objawy ADHD u dorosłych
Dorośli z ADHD często doświadczają:
- trudności z koncentracją i organizacją czasu,
- impulsywnego działania i mówienia,
- wewnętrznego niepokoju i uczucia „bycia napędzanym”,
- problemów z utrzymywaniem relacji i pracy,
- niskiej samooceny i skłonności do prokrastynacji,
- częstego gubienia rzeczy i zapominania o terminach,
- trudności w podejmowaniu decyzji,
- nadmiernej emocjonalności i wybuchów złości.
| Ważne! Objawy ADHD mogą być maskowane przez inne zaburzenia, takie jak depresja, lęki czy uzależnienia. Około 75% dorosłych z ADHD cierpi równocześnie na inne zaburzenia psychiczne. |
Przyczyny ADHD u dorosłych
Do najważniejszych czynników ryzyka należą:
- predyspozycje genetyczne (ryzyko ADHD wzrasta, jeśli w rodzinie występowało to zaburzenie),
- zaburzenia neuroprzekaźnictwa (głównie dopaminy i noradrenaliny),
- czynniki okołoporodowe (np. niska masa urodzeniowa, palenie papierosów przez matkę),
- urazy mózgu i czynniki środowiskowe,
- zaburzenia strukturalne i czynnościowe w obrębie mózgu (m.in. w korze przedczołowej i ciele prążkowanym).
Jak zdiagnozować ADHD u dorosłych?
Rozpoznanie ADHD u dorosłych opiera się na ocenie objawów i ich wpływu na codzienne funkcjonowanie. Kluczowy jest szczegółowy wywiad psychiatryczny, obejmujący przebieg objawów od dzieciństwa po dorosłość oraz ich wpływ na życie zawodowe i osobiste. Pomocne są także standaryzowane kwestionariusze samooceny, takie jak ASRS (Adult ADHD Self-Report Scale), a także informacje od bliskich osób. Czasem wykorzystywane są również testy neuropsychologiczne oceniające uwagę czy pamięć roboczą.
Dla trafnej diagnozy konieczne jest:
- stwierdzenie objawów utrzymujących się od dzieciństwa,
- wykazanie ich obecności w różnych obszarach życia (praca, dom, relacje),
- wykluczenie innych przyczyn (np. zaburzeń lękowych czy depresji).
W diagnostyce różnicowej pomocne mogą być badania laboratoryjne, które pozwalają wykluczyć inne schorzenia wpływające na funkcjonowanie psychiczne:
- Morfologia krwi – pozwala ocenić ogólny stan zdrowia, wykryć stany zapalne lub anemię,
- TSH i fT4 – zaburzenia pracy tarczycy mogą powodować objawy przypominające ADHD (np. nadpobudliwość lub ospałość),
- ALT, AST, GGTP i bilirubina (tzw. pakiet wątrobowy) – oznaczenia parametrów wątrobowych są istotne przed rozpoczęciem farmakoterapii.
>> Zobacz również: Nadczynność tarczycy – objawy, przyczyny, badania, leczenie
Jak leczyć ADHD u dorosłych?
Leczenie ADHD jest zindywidualizowane i może obejmować:
- farmakoterapię (np. metylofenidat, atomoksetyna – poprawiają funkcje wykonawcze i koncentrację),
- terapię poznawczo-behawioralną – pomaga w nauce zarządzania czasem, kontrolowania impulsów, poprawie relacji,
- psychoedukację i coaching – zwiększają świadomość pacjenta i jego bliskich,
- leczenie współistniejących zaburzeń (np. depresji, uzależnień),
- wsparcie środowiskowe – praca z rodziną i otoczeniem pacjenta.
Skuteczna terapia poprawia jakość życia, zdolność koncentracji i relacje z innymi. U wielu osób leczenie pozwala ograniczyć impulsywne zachowania, poprawić wyniki w pracy i zwiększyć satysfakcję życiową.
ADHD – często zadawane pytania
Jak zachowuje się osoba z ADHD?
Osoba z ADHD może być impulsywna, rozkojarzona, nadmiernie aktywna lub przeciętnie zorganizowana. Czasem wykazuje skłonność do zmieniania tematów rozmowy, zapominania o ważnych sprawach i przeciągania zadań.
Jakie są 3 rodzaje ADHD?
ADHD dzieli się na trzy podtypy: z przewagą deficytu uwagi, z przewagą nadruchliwości i impulsywności oraz mieszany (najczęstszy).
Co denerwuje ludzi z ADHD?
Osoby z ADHD często irytuje nadmiar bodźców, hałas, opóźnienia, sztywne reguły oraz brak zrozumienia ze strony otoczenia.
Jak działają leki na ADHD?
Leki wpływają na działanie neuroprzekaźników (głównie dopaminy i noradrenaliny), co poprawia koncentrację, kontrolę impulsów i zmniejsza nadpobudliwość. Dzięki temu dorosłym z ADHD łatwiej funkcjonować w pracy i relacjach społecznych.
Czy ADHD jest dziedziczne?
Tak, ADHD ma silny komponent genetyczny. Jeśli w rodzinie występowały objawy, ryzyko ADHD wzrasta.
Czy ADHD da się wyleczyć?
Nie można go „wyleczyć” w tradycyjnym sensie, ale odpowiednia terapia pozwala kontrolować objawy i poprawić jakość życia.
Do czego prowadzi nieleczone ADHD u dorosłych?
Może skutkować trudnościami w pracy i relacjach, problemami emocjonalnymi, uzależnieniami, a nawet konfliktami z prawem.
ADHD u dorosłych – podsumowanie
- ADHD może utrzymywać się w dorosłości i poważnie wpływać na codzienne funkcjonowanie.
- Objawy obejmują rozproszenie uwagi, impulsywność i trudności z organizacją.
- Przyczynami są głównie czynniki genetyczne i neurobiologiczne.
- Diagnozę stawia lekarz psychiatra na podstawie wywiadu i skali objawów.
- Leczenie to połączenie farmakoterapii, terapii psychologicznej i wsparcia środowiskowego.
Bibliografia
- Bukstein O.G., ADHD in Adults: Epidemiology and Diagnosis, UpToDate.
- Weisler R.H., Goodman D.W., Ocena i rozpoznawanie ADHD u dorosłych, Psychiatric Clinics.
- Brudkiewicz P., ADHD u dorosłych, Medycyna Praktyczna.
