Wirus brodawczaka ludzkiego to jedna z najczęstszych zakaźnych przyczyn chorób przenoszonych drogą płciową. Ten powszechnie występujący wirus odpowiada zarówno za łagodne zmiany skórne pod postacią brodawek oraz zmiany zlokalizowane na błonach śluzowych, jak i za stany przednowotworowe i nowotworowe niektórych narządów.
Po czym poznać czy zmiany w obrębie jamy ustnej mają podłoże wirusowe? Czy brodawki w obrębie jamy ustnej należy usunąć? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz w tym artykule.
Spis treści:
- Czym jest wirus HPV?
- HPV w jamie ustnej i gardle: jak dochodzi do zakażenia?
- HPV w gardle: objawy zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego
- Jak wykryć wirusa HPV w gardle? Diagnostyka zakażenia
- Brodawczak HPV w jamie ustnej: leczenie zakażenia
- HPV w gardle i jamie ustnej: możliwe powikłania
- HPV w jamie ustnej i gardle: często zadawane pytania (FAQ)
- HPV w jamie ustnej i gardle: podsumowanie
Czym jest wirus HPV?
Wirus brodawczaka ludzkiego (Human papilloma virus – HPV) należy do grupy wirusów DNA. Znanych jest obecnie ponad 200 serotypów wirusa, z czego 14 genotypów posiada charakter onkogenny (mogący wpłynąć na rozwój nowotworów zależnych od wcześniejszej infekcji wywołanej przez wirusa). Są to genotypy: 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 66, 68.
Wirus brodawczaka ludzkiego jest aktualnie obecny na całym świecie. Odpowiada m.in. za niemal 100% stanów przednowotworowych i nowotworów szyjki macicy, 90% nowotworów odbytu, ale także stanowi istotny czynnik ryzyka rozwoju nowotworów w obrębie jamy ustnej i nosogardła. Kontakt z wirusem może spowodować powstanie także innych stanów dermatologicznych jak brodawki zwykłe, brodawki płaskie, podeszwowe, mozaikowe czy okolic intymnych.
HPV w jamie ustnej i gardle: jak dochodzi do zakażenia?
Wirus brodawczaka ludzkiego jest wirusem, który w rejonie jamy ustnej i gardła przenoszony jest głównie drogą oralnych kontaktów seksualnych między partnerami, a także w trakcie wymiany pocałunków. Im większa ilość partnerów seksualnych, tym większe ryzyko transmisji wirusa między dwiema osobami. Uszkodzenie śluzówek poprzez kontakt ze składnikami dymu nikotynowego sprzyja rozwojowi zmian wirusowych.
Do głównych czynników ryzyka rozwoju infekcji zalicza się m.in. :
- młody wiek inicjacji seksualnej;
- wywiad w kierunku innych chorób mogących przenosić się drogą płciową;
- osoby z obniżeniem odporności immunologicznej;
- chorych poddawanych leczeniu immunosupresyjnemu.
Wirus posiada duże powinowactwo do nabłonka wielowarstwowego płaskiego. Na poziomie wrót zakażenia zlokalizowanych w obrębie śluzówek gardła czy jamy ustnej, przenika do warstwy podstawnej nabłonka wyściełającego te okolice. Zakażone wirusem komórki zaczynają produkcję nieprawidłowego materiału genetycznego (DNA), dochodzi do zaburzeń w procesie różnicowania na poziomie komórkowym. DNA wirusa łączy się z materiałem genetycznym gospodarza.
HPV w gardle: objawy zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego
Infekcja błon śluzowych wywołana przez wirus brodawczaka ludzkiego najczęściej przebiega bezobjawowo. W przypadku mnogich zmian w obrębie jamy ustnej czy gardła, pod postacią narośli, brodawek, osoba zakażona może odczuwać dyskomort w trakcie jedzenia, połykania. Może także pojawić się problem natury estetycznej związany ze świadomością wykrycia nieprawidłowych uszypułowanych lub obecnych w wypustki zmian na śluzówkach.
>> Zobacz: Krosty na języku – co mogą oznaczać? Możliwe przyczyny i leczenie
Jak wygląda HPV w jamie ustnej?
Zmiany pojawiające się jako efekt zakażenia wirusem HPV w obrębie jamy ustnej i gardła przebiegają jako:
- brodawczak płaskonabłonkowy:
Jest on najczęstszą łagodnie występującą postacią nowotworów jamy ustnej, niemal połowa rozpoznań wywołana jest genotypami wirusa: HPV-6 i HPV-11.
Zmiana wygląda jak niewielka egzofityczna grudka o biało- różowej barwie, średnicy do 1 cm. Nie powoduje dolegliwości bólowych, często jest znajdowana przypadkowo. Lokalizuje się głównie w obrębie podniebienia, dziąseł i języczka.
- brodawki płciowe, kłykciny kończyste:
Zmiany te wywołują głównie genotypy HPV: 6,11,16,18; poza typową lokalizacją okolic intymnych, mogą pojawiać się także w obrębie śluzówek jamy ustnej. Do transmisji dochodzi głównie poprzez samozakażenie lub drogą kontaktów seksualnych oralno-genitalnych. Brodawki weneryczne pojawiają się najczęściej w obrębie dna jamy ustnej, wędzidełka języka, śluzówek warg i policzków, bocznej powierzchni języka. Są to zazwyczaj niebolesne zmiany, ale w dużych skupiskach mogą wywołać dyskomfort w trakcie połykania.
- brodawka zwykła:
Jest to najczęstsze zakażenie jamy ustnej wywołane wirusem HPV. Wywołują ją genotypy: 2,4, 6, 7, 10, 40. Lokalizuje się głównie w obrębie dziąseł, policzków, śluzówek warg. Makroskopowo wygląda jak skupisko białych, palczastych wypustek o szorstkiej powierzcni, na szerokiej podstawie. Wymiany brodawki zwykle nie przekraczają 1cm (podobnie jak w przypadku brodawczaka płaskonabłonkowego).
>> Przeczytaj: Kurzajki – rodzaje, przyczyny powstawania, diagnostyka i leczenie
Jak wykryć wirusa HPV w gardle? Diagnostyka zakażenia
Każda nietypowa zmiana w obrębie jamy ustnej i gardła , czy pojawienie się niespecyficznych dolegliwości, obecność ciała obcego w okolicy głowy i szyi, wymaga konsultacji lekarskiej. Większość zmian skórnych i śluzówkowych wywołanych wirusem brodawczaka ludzkiego w tej okolicy ludzkiego ciała rozpoznaje się na podstawie zebranego wywiadu i obrazu makroskopowego zmian.
Wśród metod diagnostycznych wymienić można:
- test PCR wykrywający materiał genetyczny , tj. DNA wirusa, test RT-PCR;
- biopsję zmiany chorobowej i ocenę histopatologiczną;
- test diagnostyczny wykrywający przeciwciała przeciwko wirusowi HPV.
>> Sprawdź: HPV u mężczyzny – objawy, diagnostyka, profilaktyka
Brodawczak HPV w jamie ustnej: leczenie zakażenia
W związku z tym, że spora część zmian w obrębie jamy ustnej wywołanych wirusem HPV nie daje żadnych objawów i często zostaje rozpoznawana przypadkowo, postępowanie lecznicze uzależnione jest m.in. od ich lokalizacji, wieku chorego. W leczeniu stosuje się wiele różnych metod mających na celu usunięcie ogniska chorobowego. Są to przede wszystkim:
- usunięcie chirurgiczne zmiany wraz z marginesem okolicznych zdrowych tkanek;
- krioterapia, czyli wymrażanie zmian ciekłym azotem – zabieg stosowany głównie w przypadku powierzchownych zmian na śluzówkach jamy ustnej (wykonywany głównie przez chirurgów stomatologicznych lub chirurgów szczękowo-twarzowych).
>> To może Cię zainteresować: Objawy HPV u kobiet. Przyczyny, diagnostyka i leczenie
HPV w gardle i jamie ustnej: możliwe powikłania
W większości zakażeń HPV-zależnych regionu głowy i szyi dochodzi po kilku miesiącach do samoistnego wyleczenia. W niektórych sytuacjach przetrwałe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego może stanowić istotny czynnik ryzyka rozwoju nowotworów gardła, migdałków, krtani czy jamy ustnej – jak płaskonabłonkowy rak jamy ustnej (OSCC- oral squamous cell carcinoma).
Infekcje wirusem HPV mogą mieć związek z rozpoznaniem m.in. raków płaskonabłonkowych głowy i szyi (HNSCC – Head And Neck Squamous-Cell Carcinoma). W niemal 95% odpowiedzialnym za powstanie nowotworu jest genotyp HPV-16, drugim w kolejności serotypem jest HPV-18. Do pozostałych onkogennych genotypów zaliczamy serotyp: 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59, 68, 73.
HPV w jamie ustnej i gardle: często zadawane pytania (FAQ)
Mimo coraz większego rozpowszechnienia wirusa brodawczaka ludzkiego w środowisku, zawsze mogą pojawić się wątpliwości dotyczące jego wpływu na nasz organizm.
Infekcja wywołana przez wirus brodawczaka ludzkiego najczęściej przebiega bezobjawowo. Rzadko, ale zdarzają się dolegliwości pod postacią obecności ciała obcego na śluzówkach, języku lub podniebieniu. Czasami infekcja wirusowa przybiera postać owrzodzeń i nadżerek, przebarwienia śluzówek jamy ustnej.
W chwili obecnej istnieje szereg metod diagnostycznych umożliwiających badanie w kierunku HPV w obrębie śluzówek jamy ustnej i gardła. Jest to m.in. wymaz z błon śluzowych jamy ustnej i gardła, który rozpoznaje dużą ilość genotypów wirusa brodawczaka ludzkiego nawet w sytuacji, gdy nie zaobserwowano żadnych niepokojących dolegliwości.
Istnieje kilka metod leczenia zmian wywołanych HPV w obrębie jamy ustnej. Są to m.in. krioterapia, laseroterapia lub klasyczne usunięcie chirurgiczne zmiany wraz z marginesem zdrowych tkanek.
Wirus brodawczaka ludzkiego może pozostać niemy klinicznie w obrębie gardła. Czasami jest przyczyną chrypki, problemów z przełykaniem, bólu gardła Ww. dolegliwościom często towarzyszy lokalne powiększenie węzłów chłonnych okolicy głowy i szyi.
Główną drogą transmisji wirusa jest droga kontaktów seksualnych, a także bezpośrednie narażenie na kontakt ze zmianami wirusowymi na skórze lub błonach śluzowych. W nieco mniejszym stopniu, możliwe jest także przeniesienie wirusa drogą wertykalną z matki na dziecko w trakcie porodu.
Istnieje wiele metod profilaktycznych ograniczających transmisję wirusa i zapobiegających powstawaniu zakażeń wywołanych przez HPV zwłaszcza w obrębie śluzówek gardła i jamy ustnej ale i w innych lokalizacjach. Są to m.in.:
>> ograniczenie ilości partnerów;
>> regularne kontrole stomatologiczne i laryngologiczne oceniające stan śluzówek jamy ustnej i gardła;
>> unikanie nadmiernego spożywania alkoholu i palenia tytoniu (ww. substancje wpływają niekorzystnie na stan śluzówek jamy ustnej i sprzyjają powstawaniu zranień, a te stanowią wrota do rozprzestrzeniania się wirusa HPV);
>> szczepienia ochronne ( zarejestrowane w Polsce powyżej 9. roku życia);
>> testy HPV DNA.
HPV w jamie ustnej i gardle: podsumowanie
- Wirus brodawczaka ludzkiego występuje powszechnie na całym świecie, wywołując zakażenia zarówno w populacji dziecięcej, jak i wśród osób dorosłych.
- Poznanych jest w chwili obecnej ponad 200 genotypów wirusa, część z nich odpowiada za łagodne stany chorobowe, inne zaś mają potencjał onkogenny.
- Wirus brodawczaka ludzkiego jest najważniejszym czynnikiem rozwoju raka szyjki macicy u kobiet, a także przyczynia się do wielu innych chorób nowotworowych u obu płci, jako następstwo przetrwałego zakażenia.
- Infekcje wywołane wirusem HPV ulegają samoograniczeniu po wielu tygodniach lub miesiącach trwania zakażenia. W niektórych sytuacjach, wirus ten uaktywnia swój potencjał onkogenny.
- Istotną rolą profilaktyczną w ograniczeniu transmisji wirusa jest mala ilość partnerów seksualnych, częste kontrole stomatologiczne, zdrowa i zbilansowana dieta (poprawiająca stan układu odpornościowego), ograniczenie alkoholu i nikotyny.
- Ważnym elementem profilaktyki są powszechnie stosowane szczepienia ochronne przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego, które zabezpieczają w razie późniejszego narażenia na zakażenie HPV.
Bibliografia
- T. Rutkowski, K. Składowski, „Wpływ wirusa brodawczaka ludzkiego (HPV) na powstawanie, przebieg i skuteczność leczenia raków regionu głowy i szyi”; Współczesna onkologia (2009), vo. 13; 5 (233-240)
- A. Starzyńska, K. Ragin, J. Gulczyński, M. Sakowicz- Burkiewicz, A. Sejda, : „HPV- pozytywny rak jamy ustnej- etiologia i czynniki ryzyka”. Wybrane problemy kliniczne , Forum medycyny rodzinnej 2018,tom 12, nr 3, 102-106
- dostęp online 14.08.2025: https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/choroby/zakazenia-wirusowe/292351,hpv-wirus-brodawczaka-ludzkiego-objawy-leczenie-badania-i-rokowania
- A. Kwaśniewska, A. Wawrzeńczyk, K. Brus- Sawczuk, I. Strużycka; „ Uwaga problem- wirus onkogenny HPV a nowotwory jamy ustnej i gardła”, Nowa Stomatologia 4/2019
