Listerioza: objawy zakażenia, diagnostyka i leczenie

Listerioza to infekcja bakteryjna, która może prowadzić do ciężkich powikłań, szczególnie u kobiet w ciąży, noworodków i osób z obniżoną odpornością. W tym artykule wyjaśniamy, jak dochodzi do zakażenia, jakie objawy mogą się pojawić i jak wygląda proces leczenia. Czy listeriozę można skutecznie wykryć i leczyć? Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz poniżej.

Spis treści:

1. Co to jest listerioza?
2. Listerioza u dzieci
3. Listerioza w ciąży
4. Listerioza – jakie daje objawy?
   • Objawy listeriozy – po ilu dniach się pojawiają?
5. Diagnostyka listeriozy
6. Leczenie listeriozy
7. Listerioza – podsumowanie

Co to jest listerioza?

Listerioza to infekcja bakteryjna wywołana przez Listeria monocytogenes, bakterie obecne w środowisku i żywności – szczególnie niepasteryzowanej. Zakażenie najczęściej następuje po spożyciu surowego lub niedogotowanego mięsa, ryb, owoców morza, niepasteryzowanych serów lub gotowych potraw spożywanych na zimno. Sporadycznie dochodzi do zakażenia przez kontakt ze skażonymi powierzchniami kuchennymi lub zwierzętami.

U zdrowych dorosłych zwykle przebiega łagodnie lub bezobjawowo.

Listerioza u dzieci

Dzieci z prawidłową odpornością przechodzą listeriozę łagodnie. Inaczej bywa w przypadku noworodków, wcześniaków oraz dzieci z niedoborami odporności, u których zakażenie może przybrać ciężką, inwazyjną postać.

Typowe objawy to:

• gorączka i dreszcze,
• objawy ze strony przewodu pokarmowego (biegunka, wymioty),
• rozdrażnienie, senność,
• w cięższych przypadkach: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Listerioza u noworodka może przybrać dwie formy:

• postać wczesna – rozwija się jeszcze w łonie matki, objawia się zaraz po urodzeniu (najczęściej sepsą),
• postać późna – występuje kilka dni do kilku tygodni po porodzie, najczęściej jako zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Każdy przypadek wymaga natychmiastowej diagnostyki i leczenia w warunkach szpitalnych.

>> Przeczytaj również: Biegunka u dzieci i niemowląt. Możliwe przyczyny, postępowanie, badania

Listerioza w ciąży

Kobiety w ciąży są szczególnie narażone – zakażenie listerią może mieć poważne konsekwencje dla płodu. Choroba może mieć przebieg skąpoobjawowy lub przypominać przeziębienie: pojawia się gorączka, bóle mięśni, zmęczenie, czasem nudności. Niestety, mimo łagodnych objawów u matki, konsekwencje dla płodu mogą być dramatyczne.

Listerioza w ciąży może prowadzić do:

• poronienia,
• porodu przedwczesnego,
• obumarcia wewnątrzmacicznego,
• ciężkiego zakażenia noworodka (np. sepsy, zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych).

Jeśli jesteś w ciąży, unikaj ryzykownych produktów: surowych ryb, serów z mleka niepasteryzowanego, gotowych sałatek czy pasztetów chłodzonych. W przypadku wystąpienia gorączki, bólu brzucha czy nietypowych objawów, zgłoś się do lekarza. W razie podejrzenia zakażenia zostanie wykonany posiew krwi i może zostać włączona antybiotykoterapia.

>> Zobacz również: Toksoplazmoza w ciąży – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Listerioza – jakie daje objawy?

Objawy listeriozy zależą od odporności – u jednych są łagodne, u innych prowadzą do ciężkich powikłań.

U zdrowych dorosłych choroba ma najczęściej przebieg łagodny i ogranicza się do objawów jelitowych:

• ból brzucha,
• nudności i wymioty,
• wodnista biegunka,
• gorączka,
• bóle mięśniowe.

U bardziej narażonych pacjentów choroba może przybrać postać inwazyjną. Wtedy bakterie przedostają się z przewodu pokarmowego do krwi, a następnie do ośrodkowego układu nerwowego. Objawy alarmowe to:

• sztywność karku,
• silny ból głowy,
• zaburzenia świadomości,
• drgawki,
• światłowstręt, splątanie.

Objawy listeriozy – po ilu dniach się pojawiają?

Pierwsze objawy mogą pojawić się już po 1–2 dniach od spożycia skażonej żywności. W przypadku inwazyjnej postaci czas inkubacji wynosi średnio 11 dni, ale może się wydłużyć nawet do 70 dni.

To utrudnia jednoznaczne wskazanie źródła zakażenia, dlatego listerioza wymaga szczególnej czujności epidemiologicznej.

Diagnostyka listeriozy

Rozpoznanie listeriozy opiera się na objawach i wynikach badań mikrobiologicznych. Kluczowe są badania mikrobiologiczne:

• posiew krwi (szczególnie przy gorączce i podejrzeniu sepsy),
• posiew płynu mózgowo-rdzeniowego (przy objawach neurologicznych),
• badania pomocnicze:
  • morfologia z rozmazem,
  • CRP i prokalcytonina,
  • badanie ogólne PMR,
  • testy PCR (jeśli dostępne).

U kobiet w ciąży można też badać płyn owodniowy, łożysko lub wymazy z pochwy. Posiew kału nie ma wartości diagnostycznej, bo bakteria często występuje bezobjawowo w jelitach zdrowych osób.

Leczenie listeriozy

Leczenie zależy od postaci choroby i kondycji pacjenta – w cięższych przypadkach konieczna jest hospitalizacja.

• Postać łagodna (gastroenteritis): u osób zdrowych nie wymaga leczenia antybiotykiem, objawy ustępują samoistnie.
• Postać inwazyjna (bakteriemia, zapalenie opon): konieczne jest leczenie szpitalne. Standardem leczenia są antybiotyki dożylne – ampicylina lub penicylina G, często w skojarzeniu z gentamycyną w cięższych przypadkach.

Po leczeniu pacjenci mogą wymagać rehabilitacji neurologicznej lub dalszej obserwacji, zwłaszcza po zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych.

Listerioza – podsumowanie

Z tego artykułu dowiedziałeś się, że:

• Listerioza to groźna choroba wywołana przez bakterię Listeria monocytogenes, występującą m.in. w niepasteryzowanej żywności.
• Choroba jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży, noworodków i osób z obniżoną odpornością.
• Objawy mogą pojawić się już po 1 dniu, ale czas inkubacji może sięgać nawet 2 miesięcy.
• W łagodnej postaci występują biegunka, gorączka i wymioty, w cięższych przypadkach dochodzi do sepsy lub zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.
• Diagnostyka obejmuje posiewy krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego oraz badania wspomagające.
• Leczenie inwazyjnej listeriozy polega na stosowaniu antybiotyków dożylnych.
• Profilaktyka to przede wszystkim unikanie ryzykownych produktów spożywczych i przestrzeganie zasad higieny w kuchni.

Bibliografia

1. Rogalska M. Listerioza. mp.pl.
2. Gelfand M.S., Swamy G.K., Thompson J.L. Clinical manifestations and diagnosis of Listeria monocytogenes infection. UpToDate.
3. Gelfand M.S., Thompson J.L., Swamy G.K. Treatment and prevention of Listeria monocytogenes infection. UpToDate.