Niedobór progesteronu – objawy, przyczyny, diagnostyka, leczenie

Progesteron to żeński hormon płciowy, wspierający prawidłową owulację i ciążę. Jakie mogą być przyczyny i objawy niskiego poziomu progesteronu? Jak można zbadać poziom progesteronu? Jak sobie radzić z niedoborem tego hormonu? Zapraszamy do artykułu.

Spis treści:

1. Co to jest progesteron?
2. Niedobór progesteronu – przyczyny
3. Niedobór progesteronu – objawy
   • Niski progesteron: objawy u kobiet, które nie są w ciąży
   • Niski progesteron w ciąży
   • Niedobór progesteronu po 40 r.ż. – objawy
   • Niedobór progesteronu u mężczyzn
4. Diagnostyka niskiego poziomu progesteronu
   • Progesteron badanie
5. Jak podnieść poziom progesteronu?
   • Jak naturalnie podnieść progesteron?
   • Progesteron a dieta
   • Witaminy a progesteron
6. Niedobór progesteronu –  FAQ (często zadawane pytania)

Co to jest progesteron?

Progesteron jest dominującym żeńskim hormonem płciowym w drugiej, poowulacyjnej fazie cyklu menstruacyjnego. Główną funkcją hormonu jest przygotowanie błony śluzowej macicy (endometrium) do zagnieżdżenia się zapłodnionego zarodka. W przypadku braku zapłodnienia poziom progesteronu obniża się, co skutkuje złuszczaniem się błony śluzowej macicy i wystąpieniem miesiączki.

Oznaczenie poziomu progesteronu jest jedną z metod weryfikacji czy owulacja faktycznie wystąpiła. Dlatego zazwyczaj zaleca się wykonanie tego badania między 21. a 25. dniem cyklu. Progesteron jest również hormonem niezbędnym do zapłodnienia i prawidłowego przebiegu ciąży.

Niedobór progesteronu – przyczyny

Niski poziom progesteronu może mieć różne przyczyny, w tym związane z niewłaściwym stylem życia, zaburzenia hormonalne lub patologie ciąży.

Do przyczyn niskiego progesteronu zaliczamy:

• zaburzenia hormonalne – niedoczynność tarczycy, hiperprolaktynemia (zbyt wysoki poziom prolaktyny), nadmiar estrogenów,
• zaburzenia funkcjonowania podwzgórza lub przysadki,
• zespół policystycznych jajników – PCOS,
• zaburzenia owulacji – brak owulacji, niewydolność ciałka żółtego,
• nadmierna utrata masy ciała – niedożywienie, anoreksja, restrykcyjne diety,
• nadmierny wysiłek fizyczny,
• przewlekły stres,
• perimenopauza i menopauza – fizjologiczne wygaszanie czynności jajników,
• patologie ciąży – uszkodzone łożysko, ciąża pozamaciczna, stan przedrzucawkowy.

>> Może Cię zainteresować: PCOS – zespół policystycznych jajników – objawy

Niedobór progesteronu – objawy

Objawy za niskiego progesteronu w organizmie kobiety zależą od jej etapu życia i wpływają na jej ciało na kilka sposobów.

Niski progesteron: objawy u kobiet, które nie są w ciąży

Niedobór progesteronu u kobiet w wieku reprodukcyjnym to:

• nieregularne miesiączki,
• problemy z zajściem w ciążę – progesteron jest niezbędny do wystąpienia owulacji.

U kobiet miesiączkujących są to symptomy, które wysuwają się na plan pierwszy i zazwyczaj skłaniają do wykonywania badań.

O zaburzeniach miesiączkowania dowiesz się więcej z artykułu: Nieregularny okres i zaburzenia miesiączkowania. Objawy, przyczyny, badania i leczenie

Niski progesteron w ciąży

Progesteron nazywany jest hormonem ciąży, ponieważ jest niezbędny do jej podtrzymywania. Odgrywa kluczową rolę w zagnieżdżaniu się w macicy zapłodnionego zarodka, wpływa na jego prawidłowy rozwój i zapobiega przedwczesnemu urodzeniu niedojrzałego, niezdolnego do życia poza organizmem matki, dziecka.

Symptomy niedoboru progesteronu w ciąży to:

• plamieni,
• tkliwość piersi,
• zmęczenie,
• poronienie,
• ciąża pozamaciczna,
• zaburzenia pracy łożyska,
• stan przedrzucawkowy.
• przedwczesny poród.

>> Przeczytaj także: Progesteron w ciąży – funkcje, badanie, wysoki i niski poziom progesteronu w ciąży

Niedobór progesteronu po 40 r.ż. – objawy

Wygaszanie czynności jajników w okresie okołomenopauzalnym wiąże się z fizjologicznym obniżeniem poziomu estrogenów i progesteronu, występowaniem objawów menopauzy i wpływem na ogólny stan zdrowia.

Obserwuje się:

• uderzenia gorąca,
• zmiany nastroju, depresja, lęk,
• problemy ze snem,
• bóle głowy,
• przyrost masy ciała, wzdęcia.

Niedobór progesteronu u mężczyzn

Progesteron w organizmie mężczyzny nie jest pierwszoplanowym hormonem płciowym, jednak zbyt niski jego poziom wywołuje pewne objawy. Mogą to być:

• niskie libido, zaburzenia erekcji,
• zmęczenie, problemy z koncentracją,
• wahania nastroju, depresja,
• utrata masy mięśniowej.

Diagnostyka niskiego poziomu progesteronu

Poziom progesteronu u kobiety zależy od dnia cyklu miesięcznego, niższy jest w I fazie cyklu – w fazie folikularnej. Wzrasta podczas owulacji, osiąga szczyt około tydzień po owulacji, w fazie II cyklu – lutealnej. Jeśli nie dochodzi do ciąży znowu spada i dochodzi do miesiączki.

Jeśli kobieta zaszła w ciążę, progesteron nadal wzrasta, aby wrócić do wartości wyjściowych po porodzie.

Po menopauzie poziom hormonu spada bardzo znacznie.

Progesteron badanie

• Badanie progesteronu z krwi

Oznaczanie progesteronu we krwi jest badaniem rutynowym. Z powodu wahań jego poziomu w ciągu cyklu, zaleca się, aby hormon oznaczać w konkretnych dniach, zazwyczaj pomiędzy 21-23 dniem, jeśli cykl trwa 28 dni. Jeśli cykle mają inną długość dzień pomiaru, należy wybrać indywidualnie, na ogół jest to 7 dni przed spodziewaną miesiączką.

Niezależnie od powyższych zaleceń należy pamiętać, że na wyniku z laboratorium wartości referencyjne – normy progesteronu – są podane dla każdej fazy cyklu i dla kobiet po menopauzie.

Z powodu pulsacyjnego wydzielania tego hormonu i zmian stężenia co kilka godzin – nawet o 50%, badanie wykonuje się w godzinach porannych, zaleca się również, aby wykonać badanie co najmniej w dwóch kolejnych cyklach.

>>Poziom progesteronu możesz sprawdzić w ALAB laboratoria. Dowiedz się, co obejmuje pakiet badań:<<

• Badanie progesteronu ze śliny

Badanie hormonów w ślinie jest badaniem, w którym oznacza się aktywne, niezwiązane z białkami formy tych związków. Dzięki temu uzyskujemy precyzyjniejsze – niż w przypadku oznaczenia z krwi – informacje o rzeczywistej aktywności oznaczanych substancji.

>>W ALAB laboratoria progesteron w ślinie można oznaczyć w panelu z estradiolem. Dodatkową zaletą tego testu jest faktu, iż pobiera się trzy próbki śliny, w 30 minutowych odstępach. Dzięki temu eliminuje się wpływ pulsacyjnego wydzielanie progesteronu i związanej z tym zmienności jego stężenia. Sprawdź zakres pakietu:<<

Jak podnieść poziom progesteronu?

W przypadku niepowodzeń ciąży oraz bardzo nasilonych objawów menopauzy progesteron podawany jest w postaci leków. Mogą to być tabletki, kremy lub globulki dopochwowe, a także plastry zawierające syntetyczne progestageny.

Jak naturalnie podnieść progesteron?

Bezpieczny sposób na zachowanie równowagi hormonalnej to zdrowy tryb życia. Czynniki sprzyjające to:

• umiarkowana aktywność fizyczna,
• umiejętność radzenia sobie ze stresem – np. ćwiczenia oddechowe, medytacja,
• wystarczająca ilość snu.

Zalecana ilość snu w zależności od wieku wynosi:

Progesteron a dieta

Jednym z ważnych czynników pozwalających na zachowanie równowagi hormonalnej są zdrowe nawyki żywieniowe. Ważne jest, aby w diecie była odpowiednia ilość wszystkich niezbędnych składników pokarmowych – tłuszczów, białek, węglowodanów oraz składników mineralnych i witamin.

Do składników wspomagających prawidłową owulację należą:

• żelazo – wyższe spożycie żelaza niehemowego (pochodzenia roślinnego) wiąże się z niższym ryzykiem zaburzeń owulacji i niepłodności spowodowanej tymi zaburzeniami,
• magnez – niezbędny w zapewnieniu optymalnego poziomi progesteronu, zmniejsza również dominację estrogenów w organizmie,
• cynk – wpływający na poprawę syntezy progesteronu oraz hormonów przysadki mózgowej. Źródłem cynku w diecie są np. kiełki pszenicy, otręby pszenne, wątróbka cielęca i wieprzowa, pestki dyni.

>> O zasadach komponowania zbilansowanych posiłków przeczytasz w artykule: Talerz zdrowego żywienia

Witaminy a progesteron

Do prawidłowej syntezy progesteronu wymagana jest optymalna obecność wszystkich witamin, jednak niektóre z nich są szczególnie ważne. Należą do nich:

• witamina B6 – wpływa na syntezę hormonów steroidowych. Badania pokazują, iż wpływa ona na zwiększenie wydzielania progesteronu, zmniejszając dominację estradiolu. Zawarta jest w kiełkach pszenicy, otrębach pszennych, orzechach włoskich, wątróbce, kaszy gryczanej.
• witamina D – receptory dla witaminy D obecne są we wszystkich komórkach naszego organizmu, w tym w jajnikach. Wykazano, iż odpowiedni poziom witaminy D stymuluje produkcję tego hormonu, a jej niedobór – w szczególności w PCOS – powiązany jest z niepłodnością, hirsutyzmem. Utrzymanie optymalnego poziomu witaminy D możliwe jest dzięki badaniu jej stężenia we krwi i adekwatnej suplementacji. Nie jesteśmy w stanie dostarczać tej witaminy z dietą.
• witamina E – ocenia się, iż jej niedobór wpływa na ryzyko poronienia, może sprzyjać zaburzeniom owulacji. Dzięki odpowiedniemu poziomowi witaminy E poprawia się stężenie progesteronu – również w momencie szczytowym fazy lutealnej. Witamina E obecna jest w powszechnie stosowanych olejach, np. rzepakowym, oliwie z oliwek, oleju z kiełków pszenicy
• witamina C – wspomaga wzrost stężenia progesteronu we krwi, poprzez aktywność antyoksydacyjną – nadmiar wolnych rodników może być czynnikiem sprzyjającym obniżaniu poziomu progesteronu. Prawidłowy poziom witaminy C jest łatwy do zapewnienia z dietą, bogate w tę witaminę są warzywa, np. papryka.

>> Więcej o znaczeniu witamin dla organizmu człowieka dowiesz się z artykułów:

• Suplementacja witaminy D – co to dokładnie oznacza?
• Witamina C – niewielka cząsteczka o wielkim znaczeniu

Niedobór progesteronu –  FAQ (często zadawane pytania)

PIŚMIENNICTWO

1. Practice Committee of the American Society for Reproductive Medicine. Current clinical irrelevance of luteal phase deficiency: a committee opinion. Fertil Steril. 2015 Apr;103(4):e27-32. doi: 10.1016/j.fertnstert.2014.12.128. Epub 2015 Feb 11. PMID: 25681857.
2. Endocrine Society. Reproductive Hormones (https://www.endocrine.org/patient-engagement/endocrine-library/hormones-and-endocrine-function/reproductive-hormones).
3. Cable JK, Grider MH. Physiology, Progesterone. 2023 May 1. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2025 Jan–. PMID: 32644386.
4. Takasaki A, Tamura H, Taniguchi K, Asada H, Taketani T, Matsuoka A, Yamagata Y, Shimamura K, Morioka H, Sugino N. Luteal blood flow and luteal function. J Ovarian Res. 2009 Jan 14;2:1. doi: 10.1186/1757-2215-2-1. PMID: 19144154; PMCID: PMC2633338.
5. Henmi H, Endo T, Kitajima Y, Manase K, Hata H, Kudo R. Effects of ascorbic acid supplementation on serum progesterone levels in patients with a luteal phase defect. Fertil Steril. 2003 Aug;80(2):459-61. doi: 10.1016/s0015-0282(03)00657-5. PMID: 12909517
6. Chavarro JE, Rich-Edwards JW, Rosner BA, Willett WC., Diet and lifestyle in the prevention of ovulatory disorder infertility. Obstet Gynecol. 2007;110:1050-8.
7. G E Abraham Nutritional factors in the etiology of the premenstrual tension syndromes, J Reprod Med . 1983 Jul;28(7):446-64.
8. https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1206,diagnostyka-endokrynologiczna-w-ginekologii
9. https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/nadmierna-sennosc-w-ciagu-dnia-mozliwe-przyczyny-jakie-badania-wykonac/