Pelagra to schorzenie niedoborowe, które wynika z obniżonego stężenia jednej z witamin należących do witamin z grupy B. Jak objawia się pelagra? Na czym polega diagnostyka i leczenie tej choroby? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat tego schorzenia.
| Kluczowe informacje: >> Pelagra to schorzenie, którego przyczyną jest niedobór witaminy B3, a więc niacyny. >> Niedobór witaminy B3 może być związany z zaburzeniami odżywiania, schorzeniami przewlekłymi ograniczającymi wchłanianie tej witaminy, a także z przyjmowanymi lekami i czynnikami genetycznymi. >> W diagnostyce pelagry istotne jest wnikliwe badanie przedmiotowe, szczegółowy wywiad chorobowy, a także badania laboratoryjne – oznaczenie stężenia witaminy B3 i jej prekursorów we krwi. >> Leczenie niedoboru niacyny wymaga odpowiedniej suplementacji, zmiany w nawykach żywieniowych, a także leczenia chorób współistniejących. |
Spis treści:
- Pelagra: co to za choroba?
- Pelagra: zapadalność. Jak często występuje rumień lombardzki?
- Pelagra: przyczyny choroby
- Pelagra: objawy rumienia lombardzkiego
- Jak diagnozuje się pelagrę?
- Pelagra. Jakie są metody leczenia rumienia lombardzkiego?
Pelagra: co to za choroba?
Pelagra (nazywana także rumieniem lombardzkim) to schorzenie, którego istotą jest niedobór witaminy B3, a więc niacyny. Choroba może wynikać również z niedoborów prekursorów niacyny, którym jest na przykład tryptofan. Witamina B3 bywa również nazywana witaminą PP, a ta skrótowa nazwa pochodzi od sformułowania czynnik przeciwpelagryczny.
W organizmie człowieka niacyna ulega przekształceniu do ważnych związków chemicznych, w tym do dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NAD) oraz fosforanu dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NADP). Związki te pełnią kluczową rolę w reakcjach biochemicznych, między innymi w oddychaniu komórkowym i syntezie lipidów.
>> Sprawdź: Witaminy z grupy B – objawy niedoboru, rola w organizmie
Niacyna jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, biosyntezy hormonów, a także regulowania metabolizmu tłuszczów. Sprawia to, że jej niedobór będzie pociągał za sobą wystąpienie objawów klinicznych związanych z wieloma narządami i układami organizmu, o czym więcej przeczytasz w kolejnych akapitach tego artykułu.
Pelagra: zapadalność. Jak często występuje rumień lombardzki?
Rumień lombardzki to obecnie rzadko występujące schorzenie. W krajach rozwiniętych choroba ta najczęściej towarzyszy innym schorzeniom związanym z zaburzeniami wchłaniania, ale również może być konsekwencją alkoholizmu. Współcześnie pelagra najczęściej odnotowywana jest w krajach rozwijających się takich jak Indie, kraje Afryki, ale także niektóre rejony Chin, co jest związane przede wszystkim z niedożywieniem.
Pelagra: przyczyny choroby
Bezpośrednią przyczyną pelagry jest wspomniany już niedobór niacyny. Niedobór tej witaminy wynika przede wszystkim z takich stanów klinicznych i sytuacji jak:
- dieta uboga w niacynę – a więc z ograniczeniem mięsa, ryb, a także pełnoziarnistych produktów zbożowych,
- zaburzenia wchłaniania niacyny w przewodzie pokarmowym – towarzyszą schorzeniom takim jak celiakia czy choroby zapalne jelit, jak i stanom po operacjach bariatrycznych,
- zaburzenia odżywiania – w tym anoreksja i bulimia,
- alkoholizm – alkohol hamuje wchłanianie niacyny w obrębie przewodu pokarmowego,
- schorzenia genetyczne – na przykład zespół Hartnupa, którego istotą jest zaburzenie wchłaniania tryptofanu, co z kolei prowadzi do obniżenia syntezy niacyny w organizmie (tryptofan jest bowiem prekursorem witaminy B3),
- przyjmowanie niektórych leków – wpływających na metabolizm niacyny, w tym izoniazydu, a więc substancji stosowanej w terapii przeciwgruźliczej,
- przewlekłe choroby zapalne, a także nowotworowe – poprzez zwiększanie zapotrzebowania na witaminę PP.
| Warto wiedzieć Niacyna (witamina PP) pełni w organizmie człowieka wiele niezwykle ważnych funkcji. Jej niedobór prowadzi między innymi do poważnych zaburzeń metabolicznych, hormonalnych i neurologicznych. |
Pelagra: objawy rumienia lombardzkiego
Objawy pelagry dotyczą przede wszystkim skóry, przewodu pokarmowego i układu nerwowego. Symptomy dermatologiczne tego schorzenia zostaną omówione w kolejnym akapicie. Pozaskórne objawy pelagry to przede wszystkim:
- zapalenie języka,
- nudności, wymioty, a także biegunka,
- zmiany zachowania, w tym zachowania agresywne,
- demencja, zaburzenia pamięci i koncentracji,
- ataksja, a więc zaburzenia równowagi i koordynacji ruchowej,
- zmęczenie,
- bóle głowy,
- drażliwość, zaburzenia nastroju,
- depresja.
>> Zobacz: Ataksja rdzeniowo-móżdżkowa – co to jest? Objawy, przyczyny, badania, dziedziczenie
Objawy skórne pelagry
Objawy dermatologiczne pelagry przypominają oparzenia słoneczne, bowiem zazwyczaj dotyczą odsłoniętych obszarów skóry, w tym przede wszystkim skóry rąk, twarzy i dekoltu. Zmiany skórne przyjmują najczęściej postać zmian rumieniowo-złuszczających, którym towarzyszy świąd i pieczenie skóry.
Skóra jest sucha, szorstka i wrażliwa na bodźce zewnętrzne. Pacjenci podają często pogorszenie stanu dermatologicznego wiosną i latem, co jest związane z ekspozycją na promieniowanie słoneczne. W obrazie dermatologicznym obserwuje się również liczne przebarwienia i odbarwienia skóry. Lokalizacja zmian skórnych sprawia, że rumień lombardzki wymaga różnicowania z taką chorobą jak na przykład toczeń.
Jak diagnozuje się pelagrę?
Konieczne jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu chorobowego, dotyczącego między innymi stosowanej przez pacjenta diety, przyjmowanych leków (uwaga na izoniazyd), a także schorzeń towarzyszących. Kolejnym krokiem jest dokładnie przeprowadzone badanie fizykalne i oglądanie skóry.
Niezwykle przydatne są również badania laboratoryjne z krwi, które mają na celu oznaczenie stężenia takich substancji jak:
- niacyna,
- tryptofan,
- dinukleotyd nikotynoamidoadeninowy (NAD) – jest to aktywna forma witaminy B3.
>> Przeczytaj: Niedobory witamin i minerałów u dzieci – objawy, przyczyny, badania
Pelagra. Jakie są metody leczenia rumienia lombardzkiego?
Leczenie niedoboru witaminy B3 wymaga jej uzupełnienia, klasycznie poprzez doustną suplementację w dostosowanej do stanu klinicznego dawce. Przy zaawansowanych objawach klinicznych choroby i dużym niedoborze witaminy PP lekarz może zadecydować o konieczności ogólnego podawania witaminy (drogą domięśniową).
Oprócz suplementacji, niezbędne jest również wprowadzenie odpowiedniej diety, bogatej w niacynę. Warto zwiększyć spożywanie takich produktów jak mięso (szczególnie wątróbka), produkty zbożowe, ryby, a także orzechy. Konieczne jest również leczenie ewentualnych schorzeń towarzyszących, które pogarszają wchłanianie witaminy B3 i jej prekursorów. Leczenie należy prowadzić pod opieką lekarza.
Pelagra: rokowanie
Rokowania dotyczące choroby zależą przede wszystkim od zaawansowania i czasu trwania niedoboru. W przypadku wcześnie wychwyconego niedoboru i włączenia odpowiedniego leczenia, rokowanie jest dość dobre. Należy jednak podkreślić, że długo nieleczona pelagra może prowadzić do trwałych zmian w obrębie układu nerwowego, a w ciężkich przypadkach nawet do zgonu pacjenta. Z tego powodu wystąpienie objawów sugerujących niedobór niacyny wymaga udania się do gabinetu lekarskiego i zrealizowania zleconych badań laboratoryjnych.
>> To może Cię zainteresować: Czy nadmiar witamin szkodzi? Bezpieczna suplementacja witamin i minerałów
Bibliografia
- A. W. Szawłowski, Onkologia żywieniowa, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2024,
- A. Kaszuba, Ilustrowany leksykon zespołów w dermatologii, tom II, Wydawnictwo Czelej, 2016,
- A. Brytek-Matera, Składniki pokarmowe, Psychodietetyka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2020,
- J. Gawęcki , L. Hryniewiecki L, Żywienie człowieka – podstawy nauki o żywieniu, PWN, Warszawa 1998,
- S. W. Souci i inni, Food composition and nutrition tables, Taylor & Francis, A CRC Press Book, Stuttgart 2008,
- M. Nogala-Kałucka, J. Gawęcki, Rola witamin i skutki ich niedoboru lub nadmiaru w organizmie człowieka, Wydawnictwo AR w Poznaniu, Poznań 2002.
