Promienica to schorzenie, które może manifestować się złożonym obrazem klinicznym – wynika to z możliwości zajmowania różnych narządów i układów organizmu. Jakie objawy skórne występują w przebiegu tego schorzenia? Jakie są przyczyny promienicy? Czym grozi nieleczona promienica? Przeczytaj poniższy artykuł i poznaj odpowiedzi na te i inne pytania.
Spis treści:
- Promienica: co to za choroba?
- Jakie są przyczyny promienicy?
- Promienica: objawy choroby
- Jak diagnozuje się promienicę?
- Promienica: leczenie przypadłości
- Powikłania nieleczonej promienicy
- Promienica: podsumowanie informacji o chorobie
Promienica: co to za choroba?
Promienica (inaczej aktynomikoza) to stosunkowo rzadko występujące schorzenie bakteryjne dotyczące skóry i tkanki podskórnej. Za chorobę odpowiadają promieniowce, a więc Gram dodatnie, beztlenowe bakterie. Schorzenie to charakteryzuje się typowo przewlekłym lub podostrym przebiegiem klinicznym. Objawy promienicy mogą dotyczyć jednak nie tylko skóry i tkanki podskórnej, ale również innych narządów, w tym układu nerwowego.
- promienicę twarzowo-szyjną,
- promienicę dróg oddechowych,
- promienicę brzuszną,
- promienice narządów miednicy,
- promienicę uogólnioną.
>> Sprawdź: Wyprysk potnicowy (potnica): objawy, przyczyny i leczenie
Promienica: zapadalność. Jak często występuje promienica?
Promienica nie jest często występującą chorobą, choć jej przypadki nadal stwierdza się na całym świecie. W odniesieniu do danych pochodzących z USA – rejestruje się mniej niż 100 przypadków promienicy rocznie. Schorzenie częściej dotyka mężczyzn, a szczyt zachorowań przypada na 4. i 5. dekadę życia.
Promienica bardzo rzadko występuje u dzieci i młodzieży. Najczęstszą postacią promienic jest postać szyjno-twarzowa, która stanowi aż 50-90% wszystkich przypadków tej choroby.
>> Przeczytaj: Tajemnicze choroby skóry – kiedy organizm atakuje skórę
Jakie są przyczyny promienicy?
Za schorzenie to odpowiadają bakterie – promieniowce – przede wszystkim gatunki takie jak Actinomyces israeli, ale również Actinomyces viscosus i Actinomyces meyeri. Należy podkreślić, że bakterie te są składnikiem naturalnej (prawidłowej) flory bakteryjnej jamy ustnej, pochwy, a także jelit. Aby doszło do zakażenia, zazwyczaj konieczny jest uraz i przerwanie ciągłości tkanek. Promienicy sprzyjają więc takie czynniki jak:
- zabiegi stomatologiczne,
- próchnica zębów,
- nieprawidłowa higiena jamy ustnej,
- perforacja jelita,
- zabiegi operacyjne w obrębie przewodu pokarmowego i miednicy mniejszej,
- zapalenie wyrostka robaczkowego,
- obniżenie odporności, w tym zakażenie wirusem HIV,
- stan po leczeniu immunosupresyjnym i terapiach onkologicznych,
- nadużywanie alkoholu,
- nieprawidłowo długi czas utrzymywania wkładki wewnątrzmacicznej.
>> To może Cię zainteresować: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?
Promienica: objawy choroby
Objawy promienicy mogą dotyczyć nie tylko skóry i tkanki podskórnej, ale również innych narządów i układów organizmu. Postawienie rozpoznania może niekiedy stanowić wyzwanie diagnostyczne. Poniżej zostanie przedstawiona charakterystyka obrazu klinicznego najczęstszych postaci promienicy.
Jakie są objawy promienicy szyjno-twarzowej?
Promienica szyjno-twarzowa to najczęstsza odmiana omawianej w tym artykule choroby. W tym przypadku obserwuje się takie objawy kliniczne jak:
- deskowaty, twardy naciek występujący w obrębie szyi i/lub twarzy,
- rozmiękające guzy w obrębie skóry i tkanki podskórnej,
- pojawienie się żółtych ziaren w obrębie zmian skórnych – są to skupiska promieniowców,
- niekiedy gorączka i szczękościsk.
Zmiany skórne w tej postaci promienicy najczęściej pojawiają się w okolicy podżuchwowej.
Jakie są objawy promienicy piersiowej?
Promienica piersiowa, określana także jako promienica oddechowa, jest związana przede wszystkim z zajęciem tkanki płucnej, oskrzeli i krtani. Odmiana ta jest najczęściej konsekwencją aspiracji wydzieliny jamy ustnej lub wydzieliny żołądkowej do dróg oddechowych.
Promienica zlokalizowana w tym obszarze może objawiać się takimi symptomami jak:
- suchy lub mokry kaszel,
- ból w klatce piersiowej,
- duszność,
- pogorszenie wydolności,
- krwioplucie,
- gorączka,
- utrata masy ciała,
- zmęczenie,
- niekiedy jadłowstręt.
>> Zobacz: Brak apetytu, brak łaknienia – czym jest, polecane żywienie
Jakie są objawy promienicy brzusznej i miednicy mniejszej?
Infekcja może rozwinąć się tak naprawdę w każdym odcinku przewodu pokarmowego, w tym w obrębie przełyku, wątroby i trzustki. Należy jednak wiedzieć, że najczęściej zajęte jest jelito cienkie i okrężnica, a więc jeden z odcinków jelita grubego. Trzeba podkreślić, że symptomy choroby mogą pojawić się dopiero po kilku tygodniach lub latach po urazie w obrębie błony śluzowej przewodu pokarmowego.
Do najczęstszych objawów promienicy przewodu pokarmowego zalicza się:
- gorączkę,
- utratę masy ciała,
- nudności, wymioty,
- osłabienie,
- bóle brzucha,
- zaburzenie perystaltyki przewodu pokarmowego.
W odniesieniu do promienicy miednicy i promienicy układu moczowego należy zwrócić uwagę na kobiety stosujące wkładki wewnątrzmaciczne. Tego rodzaju wkładki mogą uszkadzać nabłonek jamy macicy i prowadzić do urazów, które z kolei mogą okazać się czynnikiem spustowym do namnażania się promieniowców i tym samym rozwoju infekcji. Promienica w obrębie miednicy może skutkować rozwojem ropni, a także pojawieniem się zrostów, na przykład pomiędzy narządami rodnymi a jelitem cienkim. W zaawansowanych przypadkach może również wystąpić zapalenie otrzewnej, rozległe włóknienie i przetoki.
Promienica może również dotyczyć pęcherza moczowego, co wiąże się z objawami takimi jak krwiomocz, ból podczas oddawania moczu, a także ból w podbrzuszu. Tego rodzaju objawy należy różnicować między innymi z nowotworami złośliwymi pęcherza moczowego.
Jak diagnozuje się promienicę?
Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu chorobowego oraz badania przedmiotowego pacjenta. Do rozpoznania konieczne jest pobranie materiału do badania mikrobiologicznego (na przykład drogą wymazu z treści przetok, drogą aspiracji lub nawet biopsji narządu lub tkanki). Taki materiał należy jak najszybciej umieścić w warunkach beztlenowych. Mikrobiologiczne potwierdzenie choroby, a więc identyfikacja promieniowców może trwać nawet 14-21 dni.
Badania laboratoryjne w diagnozie promienicy
W przebiegu diagnostyki promienicy oprócz badań mikrobiologicznych, niezwykle przydatne są również badania laboratoryjne, w tym na przykład:
- morfologia krwi obwodowej – niekiedy obserwuje się niedokrwistość (a więc obniżenie stężenia hemoglobiny), a także leukocytozę, czyli podwyższoną liczbę krwinek białych,
- stężenie białka CRP – które może być podwyższone,
- badania w kierunku wirusa HIV,
- stężenie kreatyniny,
- oznaczenie prób wątrobowych (w tym AspAT, AlAT, GGTP).
Należy zaznaczyć, że niezwykle ważne są również badania obrazowe, pozwalające na ocenę zajęcia narządów i tkanek. W przebiegu promienicy wykonuje się między innymi RTG klatki piersiowej, USG jamy brzusznej, a także tomografię komputerową (klatki piersiowej, jamy brzusznej i miednicy mniejszej).
Promienica: leczenie przypadłości
Promienica jest schorzeniem bakteryjnym, co sprawia, że w jej terapii wykorzystuje się antybiotyki. Leczeniem pierwszego wyboru jest penicylina prokainowa, która podawana jest przez 6 tygodni. Po podaniu tego rodzaju leku konieczna jest kontynuacja leczenia penicyliną w postaci doustnej nawet przez 6 miesięcy lub dłużej, niekiedy nawet do roku.
Jeżeli pacjent ma uczulenie na penicyliny, to wówczas wybiera się antybiotyk z innej grupy – zazwyczaj tetracykliny lub erytromycynę. W przypadku zajęcia tkanki kostnej korzystne może okazać się podawanie klindamycyny. Niekiedy konieczne jest opracowanie chirurgiczne ropni i/lub przetok.
Czy możliwe jest całkowite wyleczenie promienicy?
Całkowite wyleczenie promienicy jest możliwe, ale wymaga długotrwałej i skutecznej antybiotykoterapii. Śmiertelność promienicy jest niska. Sukces terapeutyczny wymaga częstych kontroli lekarskich i stosowania się do otrzymanych zaleceń.
>> Sprawdź: Uczulenie na antybiotyki – jakie są jego objawy i jak zdiagnozować alergię?
Powikłania nieleczonej promienicy
Nieleczona promienica może pociągać za sobą wystąpienie groźnych powikłań, w tym między innymi:
- zapalenia kości i stawów,
- zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych,
- zapalenia wątroby,
- zapalenia wsierdzia i powikłania sercowo-naczyniowe,
- ropni w obrębie mózgu,
- promienicy rozsianej – a więc uogólnienia się zakażenia na inne tkanki i układy organizmu.
>> Przeczytaj: Zapalenie mózgu – rodzaje, objawy, diagnostyka i leczenie
Promienica: podsumowanie informacji o chorobie
- Promienica to schorzenie bakteryjne, typowo o przewlekłym przebiegu, które występuje w kilku odmianach, w zależności od zajętego układu organizmu.
- Najczęstszą odmianą promienicy jest promienica szyjno-twarzowa, w przebiegu której obserwuje się pojawienie się twardych nacieków, guzów, a niekiedy również przetok.
- Promienica może zajmować również inne układy, w tym układ pokarmowy, oddechowy, czy też układ nerwowy.
- W diagnostyce promienicy najważniejszą rolę odgrywają badania mikrobiologiczne, pozwalające na identyfikację promieniowców.
- W leczeniu stosuje się antybiotykoterapię, a lekiem pierwszego rzutu są penicyliny.
Bibliografia
- Könönen E, Wade WG. Actinomyces and related organisms in human infections. Clin Microbiol Rev 2015; 28, 2: 419-442.
- Valour F, Sénéchal A, Dupieux C i wsp. Actinomycosis: etiology, clinical features, diagnosis, treatment, and management. Infect Drug Resist 2014; 7: 183-197.
- Wójtowicz A, Hulisz-Secomska M, Kubicka-Pertkiewicz M i wsp. Czy promienica nadal stanowi problem terapeutyczny? Analiza kliniczna i histopatologiczna. Nowa Stomatol 2014; 2: 91-94.
