Rak jelita grubego to jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych w Polsce. W zaawansowanych stadiach może dochodzić do rozsiewu komórek nowotworowych do innych narządów, czyli przerzutów — najczęściej do wątroby, płuc czy otrzewnej. Zmiany przerzutowe nie zawsze dają objawy, ale ich obecność znacząco wpływa na rokowanie i dalsze leczenie. Dowiedz się, jak je rozpoznać i jakie badania pomagają je wykryć.
Spis treści:
- Rak jelita grubego: co to za nowotwór?
- Kiedy rak jelita grubego daje przerzuty?
- Rak jelita grubego: gdzie daje przerzuty?
- Jakie badania przy przerzutach raka jelita grubego wykonać?
- Przerzuty raka jelita grubego: najczęstsze pytania (FAQ)
- Przerzuty raka jelita grubego: podsumowanie
Rak jelita grubego: co to za nowotwór?
Rak jelita grubego (w klasyfikacji ICD-10 kody C18–C20) w ponad 85% przypadków jest gruczolakorakiem rozwijającym się z gruczolaków (polipów). Czynnikami ryzyka są m.in. wiek powyżej 50 lat, dieta uboga w błonnik, otyłość oraz choroby zapalne jelit. Objawy zależą od lokalizacji guza, np. niedokrwistość, zaburzenia wypróżnień, ból brzucha.
>> Więcej informacji na ten temat znajdziesz w artykule: Rak jelita grubego – objawy, diagnostyka i leczenie
Kiedy rak jelita grubego daje przerzuty?
Przerzuty mogą rozwinąć się zarówno w trakcie rozrostu guza pierwotnego, jak i po zakończonym leczeniu. Najczęściej pojawiają się w zaawansowanym stadium choroby – gdy nowotwór przekracza ścianę jelita, zajmuje okoliczne węzły chłonne (stadium III) lub rozprzestrzenia się do innych narządów (stadium IV – według klasyfikacji TNM).
U części pacjentów zmiany przerzutowe są wykrywane już w chwili rozpoznania choroby, często przypadkowo i bez wyraźnych objawów. Ryzyko ich wystąpienia rośnie, gdy guz rośnie szybko, nacieka naczynia krwionośne lub limfatyczne albo nie został całkowicie usunięty chirurgicznie.
Przerzuty tworzą się, gdy komórki nowotworowe odrywają się od guza, dostają się do naczyń i wraz z krwią lub chłonką trafiają do innych narządów. Nowe ogniska pojawiają się w różnych narządach w zależności od drogi szerzenia.
>> Zobacz również artykuł : Zapobiegaj rozwojowi raka jelita grubego!
Rak jelita grubego: gdzie daje przerzuty?
Rak jelita grubego tworzy ogniska przerzutowe w różnych narządach, choć niektóre lokalizacje są znacznie częstsze. Wynika to głównie z kierunku przepływu krwi i chłonki z jelita oraz właściwości biologicznych samego nowotworu. Najczęściej przerzuty pojawiają się w wątrobie, płucach, węzłach chłonnych i otrzewnej. Ich lokalizacja wpływa zarówno na możliwe objawy, jak i na rokowanie oraz dobór leczenia.
| Lokalizacja przerzutu | Objawy | Znaczenie kliniczne | Częstość |
| Wątroba | Ból, żółtaczka, wodobrzusze | Najczęstsze miejsce rozsiewu, kluczowe dla rokowania | ok. 50–70% |
| Płuca | Kaszel, duszność, krwioplucie | Częstsze w raku odbytnicy, możliwa resekcja | ok. 10–20% |
| Węzły chłonne | Obrzęk, brak objawów | Wczesna faza rozsiewu | bardzo często |
| Kości | Ból, złamania patologiczne | Późne stadium, gorsze rokowanie | <10% |
| Otrzewna | Wodobrzusze, wzdęcia | Często trudne do leczenia | ok. 4–15% |
| Mózg | Bóle głowy, drgawki | Rzadkie, bardzo złe rokowanie | <5% |
Rak jelita grubego – przerzuty do węzłów chłonnych
Węzły chłonne to najczęstsze miejsce wczesnego rozsiewu raka jelita grubego. Zajęcie węzłów często przebiega bezobjawowo, ale może powodować powiększenie widoczne lub wyczuwalne np. w pachwinach czy nadobojczykowo. Przerzuty w tej lokalizacji oznaczają zwykle stadium III choroby i mają istotne znaczenie dla wyboru leczenia.
Rak jelita grubego – przerzuty do płuc
Płuca to drugie po wątrobie najczęstsze miejsce przerzutów raka jelita grubego, szczególnie w przypadku guzów zlokalizowanych w odbytnicy. Rozsiew do płuc może przez długi czas przebiegać bezobjawowo i bywa wykrywany przypadkowo w tomografii komputerowej. Objawy to przewlekły kaszel, duszność, krwioplucie i ból w klatce piersiowej.
Rak jelita grubego – przerzuty do wątroby
Wątroba jest najczęstszym miejscem przerzutów raka jelita grubego i odgrywa kluczową rolę w rokowaniu oraz planowaniu leczenia. U wielu pacjentów rozsiew do tego narządu przebiega początkowo bezobjawowo i jest wykrywany dopiero w badaniach obrazowych.
- Objawy przerzutów do wątroby to:
- ból lub uczucie rozpierania w prawym podżebrzu,
- wodobrzusze,
- żółtaczkę,
- spadek masy ciała i apetytu.
Rak jelita grubego – przerzuty do kości
Przerzuty do kości są rzadkie i zwykle pojawiają się w zaawansowanym stadium choroby. Mogą powodować ból, osłabienie struktury kości i zwiększone ryzyko złamań patologicznych.
Jakie badania przy przerzutach raka jelita grubego wykonać?
W celu potwierdzenia przerzutów lekarz zleca badania obrazowe odpowiednie do ich lokalizacji. Należą do nich:
- tomografię komputerową (TK) jamy brzusznej, miednicy i klatki piersiowej,
- rezonans magnetyczny (MR) – szczególnie przy zmianach w odbytnicy lub wątrobie,
- pozytonową tomografię emisyjną (PET),
- RTG lub TK płuc przy objawach oddechowych,
- scyntygrafię kości przy podejrzeniu przerzutów kostnych.
Badania laboratoryjne przy przerzutach raka jelita grubego
Badania krwi oceniają ogólny stan pacjenta, funkcje narządów i skuteczność leczenia. W praktyce najczęściej zleca się:
- morfologię – może wskazywać na niedokrwistość,
- ASPAT, ALAT, ALP i bilirubinę (tzw. pakiet wątrobowy) – w celu oceny funkcji wątroby,
- kreatyninę i eGFR – do oceny wydolności nerek przed podaniem kontrastu,
- stężenie CEA (antygenu rakowo-płodowego) – do monitorowania przebiegu choroby i odpowiedzi na leczenie.
>> Przeczytaj również: Markery nowotworowe w diagnozie raka jelita grubego i trzustki
Przerzuty raka jelita grubego: najczęstsze pytania (FAQ)
Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące przerzutów raka jelita grubego.
Najbardziej obciążające rokowanie mają przerzuty mnogie, szczególnie jednoczesne do wątroby, płuc i otrzewnej. Zmiany w mózgu lub kościach zwykle świadczą o bardzo zaawansowanym stadium choroby.
Przeżycie zależy od liczby i lokalizacji przerzutów, odpowiedzi na leczenie oraz ogólnego stanu zdrowia. Średni czas przeżycia w stadium IV wynosi zwykle od kilkunastu do ponad 30 miesięcy, ale w wybranych przypadkach możliwe jest wieloletnie przeżycie, a nawet wyleczenie.
Zależy od typu nowotworu, tempa wzrostu i właściwości biologicznych. Niektóre guzy, np. o niskim stopniu zróżnicowania lub z mutacją BRAF, mogą rozwijać się agresywnie i wcześniej dawać przerzuty.
Przerzuty raka jelita grubego: podsumowanie
- Najczęstsze lokalizacje przerzutów to wątroba, płuca, węzły chłonne i otrzewna.
- Objawy zależą od miejsca rozsiewu, ale często są niespecyficzne lub nieobecne.
- Diagnostyka obejmuje TK, MR, PET oraz badania krwi.
- Przerzuty nie przekreślają leczenia – w wybranych przypadkach możliwe jest zastosowanie chirurgii, chemioterapii, a także terapii celowanej z dobrymi wynikami.
Bibliografia
- Reguła J., Wyrwicz L., Wysocki W.M., Bartnik W. Rak jelita grubego. W: Interna Szczeklika 2024. Medycyna Praktyczna.
- Mayo Clinic. Stage 4 (metastatic) colon cancer. https://www.mayoclinic.org
- Macrae F.A., Parikh A.R., Ricciardi R. Clinical presentation, diagnosis, and staging of colorectal cancer. UpToDate 2025.
- ALAB Laboratoria. Rak jelita grubego – objawy, diagnostyka i leczenie.
https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/rak-jelita-grubego/
