Diagnostyka chorób glutenozależnych: celiakia, alergia i nieceliakalna nadwrażliwość na gluten – więcej informacji
Choroby glutenozależne stanowią grupę schorzeń wywoływanych przez spożycie glutenu, białka obecnego w pszenicy, jęczmieniu i życie. Ich objawy mogą być bardzo różnorodne, od problemów trawiennych, przez skórne, aż po neurologiczne. Kluczowe jest odróżnienie trzech głównych typów:
- Celiakia: Jest to poważna, autoimmunologiczna choroba jelit, w której spożywanie glutenu prowadzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita cienkiego. Skutkuje to zaburzeniami wchłaniania składników odżywczych i może prowadzić do szeregu problemów zdrowotnych, zarówno trawiennych (np. bóle brzucha, biegunki, wzdęcia), jak i pozatrawiennych (np. anemia, zmęczenie, bóle stawów, wysypki skórne, osteoporoza).
- Alergia na Gluten (Alergia na pszenicę): To klasyczna reakcja alergiczna układu odpornościowego na białka obecne w glutenie lub innych białkach pszenicy. Objawy są zazwyczaj natychmiastowe i mogą obejmować wysypkę, katar, duszności, obrzęk, a nawet anafilaksję. Różni się od celiakii brakiem autoimmunologicznego uszkodzenia jelit.
- Nieceliakalna Nadwrażliwość na Gluten (NCGS): Jest to stan, w którym pacjenci doświadczają objawów podobnych do celiakii lub alergii (np. bóle brzucha, wzdęcia, zmęczenie, bóle głowy, "mgła mózgowa") po spożyciu glutenu, ale nie mają ani uszkodzenia błony śluzowej jelita typowego dla celiakii, ani przeciwciał alergicznych. Diagnoza NCGS opiera się na wykluczeniu celiakii i alergii na pszenicę oraz poprawie stanu po zastosowaniu diety bezglutenowej.
Pakiet diagnostyczny pozwala na precyzyjne określenie, który z tych stanów jest przyczyną dolegliwości, co jest niezbędne do wdrożenia właściwej diety i leczenia.
Diagnostyka chorób glutenozależnych: celiakia, alergia i nieceliakalna nadwrażliwość na gluten – jakie badania zawiera pakiet?
Pakiet składa się z następujących badań, które pomagają w diagnozowaniu powyższych chorób:
- P/c przeciw gliadynie: Badanie wykrywa przeciwciała przeciwko gliadynie, jednemu z głównych białek glutenu.
- P/c przeciw deamidowanym peptydom gliadyny IgG (N81): Badanie poszukuje specyficznych przeciwciał klasy IgG, wytwarzanych w odpowiedzi na spożycie glutenu. Są one uznanym markerem diagnostycznym celiakii, szczególnie u osób z niedoborem IgA. Link do badania P/c przeciw deamidowanym peptydom gliadyny IgG
- RTri a 19 Pszenica, omega-5 gliadyna (F-416) IgE swoiste (L91): Tri a 19 to jedno z białek glutenu i główny alergen pszenicy. Często jest odpowiedzialny za wystąpienie zależnej od pokarmu anafilaksji indukowanej wysiłkiem fizycznym. Link do badania RTri a 19 Pszenica, omega-5 gliadyna IgE swoiste
- RTri a 14 pszenica zwyczajna (F-433) IgE swoiste (L91): Jest to silny alergen pszenicy, anafilaktogenny. W wielu przypadkach do wywołania reakcji anafilaktycznych nie wymaga kofaktora, takiego jak wysiłek fizyczny. Link do badania RTri a 14 pszenica zwyczajna IgE swoiste
- NGliadyn Pszenica, gliadyna (F-98) IgE swoiste (L91): Ten test zawiera przeciwciała swoiste dla 4 głównych białek zapasowych pszenicy: α-, β-, g- i ω-gliadyn (w tym gliadyny ω-5). Są one odpowiedzialne za większość objawów klinicznych alergii na pszenicę. Link do badania NGliadyn Pszenica, gliadyna IgE swoiste
- Immunoglobulina IgA w surowicy (L85): Mierzy ogólny poziom immunoglobuliny IgA w surowicy. Jest to ważne badanie, ponieważ niedobór IgA może prowadzić do fałszywie ujemnych wyników testów na celiakię opartych na przeciwciałach IgA. Link do badania Immunoglobulina IgA w surowicy
- P/c przeciw transglutaminazie tkankowej w klasie IgA (tTG IgA): Badanie na obecność przeciwciał przeciwko enzymowi transglutaminazie tkankowej. Wysoki poziom tych przeciwciał jest kluczowym i bardzo specyficznym markerem celiakii. Link do badania P/c przeciw transglutaminazie tkankowej w klasie IgA
Diagnostyka chorób glutenozależnych: celiakia, alergia i nieceliakalna nadwrażliwość na gluten – kto i kiedy powinien wykonać pakiet badań?
Pakiet badań jest zalecany dla osób, które doświadczają objawów sugerujących nietolerancję lub alergię na gluten, takich jak:
- Przewlekłe dolegliwości trawienne (bóle brzucha, wzdęcia, biegunki, zaparcia, nudności, wymioty)
- Niewyjaśniona anemia
- Utrata masy ciała
- Przewlekłe zmęczenie, osłabienie
- Bóle stawów i mięśni
- Problemy skórne (np. wysypki, egzema)
- Objawy neurologiczne (np. bóle głowy, "mgła mózgowa", drętwienia kończyn)
- Opóźnienie wzrostu u dzieci
- Częste infekcje
- Cukrzyca typu 1, choroby autoimmunologiczne tarczycy, autoimmunologiczne choroby wątroby, zespół Downa, zespół Turnera (ze względu na podwyższone ryzyko celiakii)
- Osoby z pozytywnym wywiadem rodzinnym w kierunku celiakii lub alergii na pszenicę.
Badanie powinno być wykonane, gdy podejrzewa się jedną z chorób glutenozależnych, aby umożliwić wczesną diagnozę i wprowadzenie odpowiednich zmian w diecie.
Diagnostyka chorób glutenozależnych: celiakia, alergia i nieceliakalna nadwrażliwość na gluten – możliwe przyczyny odchyleń od normy
Wyniki badań wchodzących w skład pakietu mogą wskazywać na obecność choroby glutenozależnej:
- Podwyższone P/c przeciw deamidowanym peptydom gliadyny IgG (DGP IgG) i/lub P/c przeciw transglutaminazie tkankowej IgA (tTG IgA): Mogą świadczyć o celiakii, szczególnie jeśli występują jednocześnie z objawami klinicznymi i/lub charakterystycznymi zmianami w biopsji jelita cienkiego.
- Podwyższone swoiste IgE (RTri a 19, RTri a 14, NGliadyn): Wskazują na alergię na pszenicę/gluten. Wysoki poziom przeciwciał IgE jest zgodny z reakcją alergiczną typu natychmiastowego.
- Prawidłowy poziom P/c tTG IgA i DGP IgG przy jednoczesnym niedoborze Immunoglobuliny IgA w surowicy: Może maskować celiakię, dlatego badanie ogólnego IgA jest kluczowe. W takim przypadku diagnoza celiakii może opierać się na badaniu P/c DGP IgG oraz biopsji.
- Negatywne wyniki badań na celiakię i alergię przy jednoczesnym występowaniu objawów po spożyciu glutenu: Może wskazywać na nieceliakalną nadwrażliwość na gluten (NCGS), której diagnoza jest diagnozą z wykluczenia innych chorób glutenozależnych.
Interpretacja wyników zawsze powinna być przeprowadzona przez lekarza, w kontekście objawów klinicznych i historii medycznej pacjenta.
Diagnostyka chorób glutenozależnych: celiakia, alergia i nieceliakalna nadwrażliwość na gluten – przygotowanie do badania
Do badania nie jest wymagane specjalne przygotowanie. Badanie przeprowadzane jest na podstawie próbki krwi pacjenta.
Diagnostyka chorób glutenozależnych: celiakia, alergia i nieceliakalna nadwrażliwość na gluten – co może wpłynąć na wynik
Kluczowym czynnikiem, który może wpłynąć na wyniki badań, jest dieta pacjenta. Zaleca się, aby pacjent nie unikał spożywania glutenu przed badaniem, ponieważ:
- W przypadku celiakii: Dieta bezglutenowa przed badaniem (szczególnie przed badaniami serologicznymi takimi jak P/c tTG IgA i DGP IgG) może prowadzić do obniżenia poziomu przeciwciał i tym samym dać fałszywie ujemne wyniki, nawet jeśli celiakia jest obecna. Aby wyniki były wiarygodne, konieczne jest spożywanie glutenu przez co najmniej kilka tygodni przed pobraniem krwi.
- W przypadku alergii na gluten: Unikanie glutenu może również wpływać na poziom swoistych przeciwciał IgE, choć wpływ ten jest zazwyczaj mniej dramatyczny niż w celiakii.
Pamiętaj, aby przed badaniem skonsultować się z lekarzem, który udzieli szczegółowych wskazówek dotyczących przygotowania, zwłaszcza jeśli stosujesz już dietę bezglutenową.