Wraz z nadejściem chłodniejszych miesięcy powracają sezonowe zagrożenia dla naszego zdrowia – w tym grypa. To ostra choroba wirusowa układu oddechowego, która może mieć różne nasilenie i obraz kliniczny. Na ciężki przebieg i powikłania narażone są głównie małe dzieci, seniorzy, ciężarne oraz osoby chorujące przewlekle. Sprawdź, jak przygotować się na sezon grypowy i skutecznie zapobiegać grypie.
| Kluczowe informacje: >> Sezon grypowy w Polsce trwa od jesieni do wiosny, ze szczytem zachorowań w lutym. >> Szczepienia ochronne to najskuteczniejsza metoda zapobiegania zachorowaniu na grypę i należy je powtarzać co roku. >> Dodatkowa profilaktyka grypy obejmuje higienę rąk, unikanie zatłoczonych miejsc oraz dbanie o odporność. |
Spis treści:
- Sezon grypowy: czym jest i ile trwa?
- Jak zapobiegać grypie?
- Grypa: profilaktyka zakażeń wśród dzieci i dorosłych
- Badania laboratoryjne przy zakażeniu wirusem grypy: dlaczego są ważne?
- Jak zapobiegać grypie: wskazówki i odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Sezon grypowy: czym jest i ile trwa?
Sezon grypowy to coroczny okres, w którym wirusy grypy typu A i B szerzą się w populacji ze szczególną intensywnością. W tym czasie obserwuje się ogniska lokalnych zachorowań oraz epidemie, a co kilkanaście lub kilkadziesiąt lat również pandemie. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) każdego roku pełnoobjawowa grypa rozwija się u 20-30% dzieci i 5-10% dorosłych.
Sezon grypowy na półkuli północnej trwa od października do kwietnia. Szczyt zachorowań w Polsce przypada na miesiące zimowe, najczęściej w lutym. Należy przy tym pamiętać, że w poszczególnych latach sezon grypowy może się wydłużyć nawet do maja. Dynamika rozwoju zakażeń zależy od czynników środowiskowych, poziomu zaszczepienia populacji oraz mutacji wirusów.
>> Sprawdź: Grypa u dzieci
Jak zapobiegać grypie?
Ponieważ grypa jest wywoływana przez wirusy, antybiotyki nie działają w jej leczeniu ani profilaktyce. Podstawowym i najskuteczniejszym sposobem zapobiegania grypie i jej ciężkiemu przebiegowi są szczepienia ochronne. Zaszczepić można się przez cały sezon grypowy, ale rekomendowane jest zrobienie tego przed szczytem zachorowań – najlepiej wczesną jesienią.
| Pamiętaj: Szczepienie na grypę należy powtarzać co roku. |
Ponieważ wirus grypy bardzo szybko mutuje, Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) co roku rekomenduje skład szczepionki na podstawie globalnego monitoringu krążących szczepów. W Polsce dostępne są obecnie szczepionki czterowalentne, czyli takie, które chronią jednocześnie przed czterema dominującymi szczepami wirusa (dwoma typami A oraz dwoma liniami typu B). Preparaty występują w formie inaktywowanej, podawanej w zastrzyku.
Najnowsze rekomendacje Europejskiej Agencji Leków na sezon grypowy 2025/2026 dotyczą następujących szczepów
- A/Victoria/4897/2022 (H1N1)pdm09-like virus;
- A/Croatia/10136RV/2023 (H3N2)-like virus;
- B/Austria/1359417/2021 (B/Victoria lineage)-like virus.
Szczepionki na grypę są szczególnie zalecane osobom z grup ryzyka – głównie dzieciom, seniorom, kobietom w ciąży, pacjentom z przewlekłymi chorobami płuc i serca oraz osobom z obniżoną odpornością. Jeżeli nie ma przeciwwskazań, preparat można podać już od 6. miesiąca życia. Jednak szczepić powinien się każdy, kto chce chronić siebie i swoich bliskich, ponieważ szczepienia mają również efekt populacyjny – ograniczają rozprzestrzenianie się wirusa w społeczeństwie.
| Warto wiedzieć: Szczepienia na grypę w Polsce w sezonie grypowym 2025/2026 są w 100% refundowane dla: >> dzieci od 6. miesiąca do 18. roku życia, >> osób po 65. roku życia, >> kobiet w ciąży i połogu. Pozostałe osoby mogą skorzystać z 50% refundacji. Szczepienia na grypę wykonywane są w placówkach medycznych oraz wybranych aptekach. |
Grypa: profilaktyka zakażeń wśród dzieci i dorosłych
Samo szczepienie to nie wszystko. Profilaktyka grypy obejmuje także codzienne nawyki higieniczne i prozdrowotne. Wirus grypy przenosi się drogą powietrzną i kropelkową – najczęściej w trakcie kaszlu, kichania czy rozmowy z osobą chorą. Zakażenie może nastąpić również przez kontakt ze skażonymi powierzchniami.
| Pamiętaj: Okres wylęgania się grypy wynosi średnio 2 dni. Osoba chora może zarażać innych już na 1 dzień przed pojawieniem się objawów i jeszcze 5 dni po ich wystąpieniu. |
Mycie rąk podczas sezonu grypowego
Ręce stanowią jeden z głównych wektorów przenoszenia patogenów. Dotykamy nimi twarzy, ust, nosa, a także przedmiotów wspólnego użytku, na których wirus może przetrwać nawet kilka godzin. Dlatego regularne, staranne i prawidłowe mycie rąk jest jedną z najprostszych i najskuteczniejszych metod fizycznego usunięcia drobnoustrojów ze skóry.
Ręce należy myć:
- w ciepłej wodzie z mydłem,
- około 20-30 sekund,
- z uwzględnieniem przestrzeni między palcami, grzbietów palców oraz okolic kciuków.
W sytuacjach, gdy mycie rąk nie jest możliwe, należy używać płynów lub żeli na bazie alkoholu. Nawykiem, którego trzeba bezwzględnie unikać, jest dotykanie nieumytymi rękami okolic oczu, nosa i ust.
Omijanie zatłoczonych miejsc jako działanie profilaktyczne
W sezonie grypowym warto ograniczyć wizyty w zatłoczonych miejscach – zwłaszcza gdy w danym regionie obserwuje się wzrost zachorowań. Przebywanie w środkach komunikacji publicznej, galeriach handlowych czy innych zamkniętych przestrzeniach, w których gromadzi się wiele osób, zwiększa ryzyko kontaktu z wirusem. Jeżeli unikanie takich sytuacji nie jest możliwe, pomocne może być noszenie maseczek ochronnych. Osoby chore powinny pozostać w domu, aby nie narażać innych na zakażenie.
>> Przeczytaj: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych
Wzmacnianie odporności w trakcie sezonu grypowego
Ważną rolę w profilaktyce grypy odgrywa silny układ odpornościowy. Należy zadbać o dobrze zbilansowaną dietę bogatą w świeże warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty, a także kwasy omega-3. Równie istotne są: regularna aktywność fizyczna, odpowiednia ilość snu, nabycie umiejętności radzenia sobie ze stresem oraz suplementacja witamin i minerałów w razie stwierdzenia ich niedoborów w badaniach laboratoryjnych.
>> Zobacz także: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?
| Pamiętaj: Wyżej wymienione działania profilaktyczne skierowane przeciwko grypie są skuteczne również w zapobieganiu innym infekcjom dróg oddechowych – w tym przeziębieniu. |
Badania laboratoryjne przy zakażeniu wirusem grypy: dlaczego są ważne?
Grypa może przypominać inne infekcje dróg oddechowych. Wykonanie badań laboratoryjnych – m.in. szybkich testów metodą RT-PCR – pozwala na podjęcie odpowiedniego leczenia, uniknięcie niepotrzebnej antybiotykoterapii oraz na izolację chorego, co może powstrzymać łańcuch transmisji wirusa w jego otoczeniu.
| Warto wiedzieć: Do możliwych powikłań grypy należą m.in. zapalenie płuc, angina paciorkowcowa, zaostrzenie istniejących chorób przewlekłych, zapalenie mięśnia sercowego i osierdzia, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, niewydolność wielonarządowa. To właśnie powikłania, a nie sama grypa, są główną przyczyną zgonów związanych z tą chorobą. |
Jak zapobiegać grypie: wskazówki i odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące profilaktyki grypy.
Najważniejszą metodą profilaktyki grypy jest szczepienie. W ramach wzmacniania odporności należy zadbać o dobrze zbilansowaną dietę, regularną aktywność fizyczną oraz suplementację witamin i minerałów, jeżeli zostały stwierdzone ich niedobory.
Nie ma uniwersalnego leku, który można przyjmować na co dzień, aby uchronić się przed grypą. Istnieją natomiast leki przeciwwirusowe, które lekarz może przepisać osobom z grup ryzyka w ramach profilaktyki po kontakcie z osobą zakażoną. Należy jednak podkreślić, że decyzję o ich stosowaniu zawsze podejmuje lekarz, a przyjmowanie ich profilaktycznie bez wskazań nie ma uzasadnienia.
Opieka merytoryczna: lek. Maria Wydra
Bibliografia
- E. Szymczuk, A. Woźniak-Kosek, Grypa, Lekarz Wojskowy 4/2019
- A.J. Sybilski i in., Rekomendacje postępowania w grypie u dzieci – KOMPAS GRYPA 23/24. Aktualizacja na sezon 2023/2024, Pediatr Med Rodz 2023; 19 (4): 273–283
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.10.3.2. (dostęp 02.09.2025)
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/jaki-bedzie-sklad-szczepionek-przeciw-grypie-w-sezonie-2025-2026/ (dostęp 02.09.2025)
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/szczepionki/grypa/ (dostęp 02.09.2025)
