Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce. Każdego roku w europejskim regionie Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) z ich powodu umiera 4 miliony osób. To poważne wyzwanie zdrowotne, które dotyka osoby w każdym wieku – w tym coraz częściej ludzi młodych. Dowiedz się, jakie są choroby układu krążenia, ich przyczyny, objawy oraz w jaki sposób można im zapobiegać.
Z tego artykułu dowiesz się, że:
- Najczęstsze choroby układu krążenia to nadciśnienie tętnicze, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, niewydolność serca, migotanie przedsionków, wady zastawkowe serca, zaburzenia lipidowe i żylna choroba zakrzepowo-zatorowa.
- Do ich rozwoju w dużej mierze przyczyniają się czynniki związane ze stylem życia – m.in. niska aktywność fizyczna, nieodpowiednia dieta bogata w cukry i tłuszcze, palenie papierosów, nadwaga i otyłość.
- Wszelkie niepokojące objawy, takie jak ból w klatce piersiowej, duszność, kołatanie serca czy obrzęki kończyn dolnych, wymagają niezwłocznej konsultacji lekarskiej.
- W diagnostyce chorób układu krążenia zastosowanie mają m.in. badania laboratoryjne z krwi, EKG (wysiłkowe i spoczynkowe), USG serca, holter ciśnieniowy (24-godzinne monitorowanie ciśnienia tętniczego, ABPM), badania obrazowe.
Spis treści:
- Co to są choroby układu krążenia?
- Jakie są przyczyny chorób układu krążenia?
- Najczęstsze choroby układu krążenia
- Objawy chorób układu krążenia – na co zwrócić uwagę?
- Diagnostyka chorób układu krążenia – jakie badania wykonać?
- Profilaktyka chorób układu krążenia
Co to są choroby układu krążenia?
Choroby układu krążenia to szeroka grupa schorzeń obejmujących:
- serce,
- tętnice,
- żyły.
Choroby układu krążenia wynikają z nieprawidłowości w ich budowie lub zaburzeń funkcjonowania. Mogą być wrodzone lub nabyte. Prowadzą do pogorszenia przepływu krwi, niedotlenienia tkanek, a w konsekwencji do uszkodzenia narządów, takich jak mózg, nerki czy wątroba.
>> Zobacz także: Serce człowieka — budowa, położenie i funkcje w organizmie
| W 2021 roku choroby krążenia odpowiadały za 34,8% zgonów w Polsce. To więcej niż wynosi średnia europejska. |
Jakie są przyczyny chorób układu krążenia?
Przyczyny chorób układu krążenia są złożone i wieloczynnikowe. Czynniki ryzyka dzieli się na niemodyfikowalne i modyfikowalne. Do pierwszej grupy zaliczane są:
- predyspozycje genetyczne (występowanie chorób układu krążenia w rodzinie),
- płeć męska,
- wiek (powyżej 45 lat dla mężczyzn i powyżej 55 lat dla kobiet).
Modyfikowalne czynniki ryzyka chorób układu krążenia to:
- niska aktywność fizyczna i siedzący tryb życia,
- nieodpowiednia dieta (bogata w cukry proste, tłuszcze nasycone i trans oraz nadmiar soli),
- nikotynizm,
- nadużywanie alkoholu,
- przewlekły stres,
- nadwaga i otyłość (zwłaszcza brzuszna),
- podwyższone stężenie trójglicerydów i cholesterolu frakcji LDL,
- podwyższone ciśnienie tętnicze,
- niektóre choroby (m.in. cukrzyca, choroby nerek, choroby płuc).
| W Polsce najczęstszymi czynnikami ryzyka chorób układu krążenia są hipercholesterolemia, brak aktywności fizycznej i podwyższone ciśnienie tętnicze. |
Najczęstsze choroby układu krążenia
Do najczęstszych chorób układu krążenia zaliczane są:
- nadciśnienie tętnicze,
- miażdżyca,
- choroba niedokrwienna serca,
- niewydolność serca,
- migotanie przedsionków,
- wady zastawkowe serca,
- zaburzenia lipidowe,
- żylna choroba zakrzepowo-zatorowa,
- choroby naczyń mózgowych.
>> Zobacz także: Najczęstsze choroby serca – objawy i diagnostyka
| Szacuje się, że w Polsce na nadciśnienie tętnicze choruje nawet 12 milionów osób. Nieleczone może prowadzić do poważnych powikłań – w tym zawału serca, udaru mózgu, niewydolności nerek, niewydolności serca. |
Objawy chorób układu krążenia – na co zwrócić uwagę?
Objawy chorób układu krążenia mogą być różnorodne i zależą od rodzaju schorzenia oraz jego zaawansowania. Sygnały świadczące o nieprawidłowościach to m.in.:
- ból w klatce piersiowej,
- duszność w spoczynku lub podczas wysiłku,
- uczucie kołatania serca,
- osłabienie,
- zmniejszenie tolerancji wysiłku,
- omdlenia,
- zawroty głowy,
- obrzęki kończyn dolnych,
- przewlekły kaszel,
- zasinienie ust, opuszek palców lub płatków uszu,
- szumy w uszach,
- krwawienia z nosa,
- zaburzenia snu,
- problemy z koncentracją i pamięcią.
Należy pamiętać, że objawy chorób układu krążenia mogą przez długi czas być nieobecne lub imitować dolegliwości z innych układów. Zdarza się, że pierwszym objawem jest zawał mięśnia sercowego lub nagłe zatrzymanie krążenia.
| Objawy chorób układu krążenia nigdy nie powinny być bagatelizowane. Konieczne jest niezwłoczne skonsultowanie się z lekarzem pierwszego kontaktu lub kardiologiem. Gdy dolegliwości pojawiają się nagle i mają duże nasilenie lub dochodzi do utraty przytomności, należy wezwać pogotowie ratunkowe. |
Diagnostyka chorób układu krążenia – jakie badania wykonać?
W pierwszej kolejności lekarz zbiera szczegółowy wywiad medyczny oraz przeprowadza badanie fizykalne, które obejmuje m.in. osłuchiwanie serca i pomiar ciśnienia tętniczego krwi. Następnie zleca dodatkowe badania. W diagnostyce chorób układu krążenia zastosowanie mają m.in.:
- EKG spoczynkowe i wysiłkowe,
- holter EKG,
- holter ciśnieniowy,
- USG serca,
- RTG klatki piersiowej,
- rezonans magnetyczny,
- angio-TK lub koronarografia,
- biopsja serca,
- badania laboratoryjne z krwi.
Badania z krwi w diagnostyce chorób serca to m.in. morfologia krwi, OB, CRP, lipidogram, ocena stężenia elektrolitów, glukoza na czczo, kwas moczowy, badania enzymów sercowych (troponina i kinaza kreatynowa frakcji MB tj. CK-MB), peptyd natriuretyczny typu B, marker niewydolności serca (NT-proBNP), układ krzepnięcia, ocena funkcji nerek.
>> Zobacz także: Peptyd natriuretyczny typu B – czym jest? Kiedy go oznaczać?
Profilaktyka chorób układu krążenia
Podstawą profilaktyki chorób układu krążenia jest zdrowy styl życia obejmujący regularną aktywność fizyczną, zbilansowaną dietę, utrzymywanie prawidłowej masy ciała i unikanie używek. Zalecane działania to:
- powyżej 150 minut tygodniowo umiarkowanego (lub 75 minut intensywnego) aerobowego wysiłku fizycznego,
- trening siłowy 2–3 razy w tygodniu,
- dieta bogata w warzywa, owoce, ryby, oleje roślinne, strączki, nasiona i orzechy, niskotłuszczowy nabiał (zalecana dieta śródziemnomorska lub DASH),
- ograniczenie spożycia czerwonego mięsa,
- ograniczenie spożycia soli i zastąpienie jej ziołami,
- ograniczenie spożycia cukrów prostych (słodyczy, napojów słodzonych),
- nauczenie się technik radzenia sobie ze stresem,
- przesypianie 7–8 godzin na dobę,
- zaprzestanie palenia tytoniu i picia alkoholu,
- utrzymanie prawidłowej masy ciała.
>> Zobacz także: Dieta DASH – co to jest i na czym polega? Przykładowe przepisy
Nie można zapomnieć o regularnych badaniach profilaktycznych (badania laboratoryjne i obrazowe, pomiary ciśnienia krwi i masy ciała), które pozwalają wykryć nieprawidłowości zanim jeszcze pojawią się objawy.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
- https://www.termedia.pl/poz/10-tys-osob-dziennie-umiera-w-Europie-z-powodu-chorob-ukladu-krazenia,56269.html (dostęp 05.11.2025)
- https://www.mp.pl/pacjent/choroby-ukladu-krazenia/choroby/286815,choroby-ukladu-krazenia (dostęp 05.11.2025)
- W kierunku poprawy zdrowia układu krążenia w Polsce. Wnioski ekspertów zaproszonych do dyskusji w ramach okrągłego stołu, styczeń 2025
- K. Berek, R. Bobiński, Miażdżyca — choroba wieloczynnikowa, Problemy Pielęgniarstwa 2009, 17(3), 257–262
- T. Tomasik, Prewencja chorób układu krążenia w podstawowej opiece zdrowotnej, Zdrowie Publiczne i Zarządzanie 2014, 12(4), 338–351
- Wytyczne postępowania w nadciśnieniu tętniczym w Polsce 2024 — stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego/Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego
