Brak oddawania moczu może być objawem poważnych chorób nerek lub układu moczowego. Co oznacza brak moczu? Jakie są przyczyny anurii i jak ją rozpoznać? Czy bezmocz to stan wymagający pilnej interwencji medycznej? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w poniższym artykule. Dowiedz się, czym jest anuria, jakie badania wykonać oraz jakie są metody leczenia tej poważnej dolegliwości.
Spis treści:
- Co to jest anuria?
- Przyczyny bezmoczu
- Objawy bezmoczu
- Diagnostyka anurii
- Leczenie anurii
- Anuria – podsumowanie
Co to jest anuria?
Anuria, znana również jako bezmocz, to poważny stan, w którym dochodzi do prawie całkowitego zahamowania wydalania moczu przez nerki. Medycznie za anurię uznaje się sytuację, gdy ilość wydalanego moczu wynosi poniżej 100 ml na dobę. Warto dodać, że zdrowy dorosły człowiek wydala zwykle od 800 do 2000 ml moczu dziennie.
Nie należy mylić anurii z oligurią, czyli stanem, w którym ilość moczu spada poniżej 500 ml na dobę, ale nadal przekracza 100 ml.
Jeśli zastanawiasz się, ile moczu oznacza anurię, odpowiedź brzmi: mniej niż 100 ml moczu w ciągu 24 godzin. To bardzo mała ilość, która często wskazuje na pilną potrzebę interwencji lekarskiej.
>> Przeczytaj także: Mocz – jak powstaje, kiedy zrobić badanie i jak się przygotować?
Przyczyny bezmoczu
Bezpośrednie przyczyny anurii można podzielić na trzy główne grupy:
Przednerkowe (zaburzenia krążenia)
Związane z upośledzonym dopływem krwi do nerek:
- odwodnienie (np. na skutek wymiotów, biegunki, krwotoków),
- wstrząs septyczny lub hipowolemiczny,
- niewydolność serca,
- ostre niedokrwienie nerek.
Nerkowe (uszkodzenie nerek)
Wynikają z bezpośredniego uszkodzenia struktury nerek:
- ostre uszkodzenie cewek nerkowych (np. przez toksyny lub niedotlenienie),
- kłębuszkowe zapalenie nerek,
- martwica kanalików nerkowych,
- choroby autoimmunologiczne (np. toczeń układowy, zapalenie naczyń).
Pozanerkowe (niedrożność dróg moczowych)
Związane z utrudnieniem odpływu moczu:
- kamica moczowodów,
- guz pęcherza, prostaty lub szyi pęcherza,
- zwężenia cewki moczowej,
- skrzepy krwi lub zrosty pooperacyjne.
>> Warto przeczytać: Zapalenie nerek – objawy, przyczyny, rodzaje, diagnostyka i leczenie
Objawy bezmoczu
Objawy mogą być zróżnicowane i zależą od przyczyny oraz czasu trwania anurii. Do najczęstszych należą:
- brak wydalania moczu lub jego bardzo mała ilość (poniżej 100 ml/24 h),
- obrzęki (szczególnie kończyn dolnych, twarzy),
- wzrost ciśnienia tętniczego krwi,
- bóle brzucha lub okolicy lędźwiowej (np. przy niedrożności dróg moczowych),
- nudności, wymioty, osłabienie – objawy narastającej mocznicy,
- splątanie, zaburzenia świadomości – w zaawansowanych przypadkach niewydolności nerek.
Warto pamiętać, że bezmocz jest objawem nagłym – nieleczony może prowadzić do zatrucia organizmu produktami przemiany materii (mocznica), a nawet do śmierci.
Diagnostyka anurii
Skuteczna diagnostyka pozwala ustalić przyczynę bezmoczu i wdrożyć odpowiednie leczenie. W ramach podstawowej diagnostyki lekarz może zlecić następujące badania:
- Morfologia krwi
Pozwala ocenić ogólny stan zdrowia, obecność stanu zapalnego (np. podwyższone leukocyty),
Może wskazywać na anemię spowodowaną przewlekłą niewydolnością nerek.
- Badania elektrolitowe
Sód, potas, wapń, fosfor – zaburzenia tych elektrolitów są częste przy upośledzonej funkcji nerek.
Hiperkalemia (wysoki poziom potasu) może prowadzić do groźnych zaburzeń rytmu serca.
- Markery nerkowe
- Kreatynina – podwyższona w przypadku upośledzenia funkcji nerek,
- Mocznik (BUN) – rośnie w przebiegu niewydolności nerek,
- eGFR (szacunkowy przesącz kłębuszkowy) – pozwala ocenić stopień niewydolności nerek.
- Badanie ogólne moczu (jeśli możliwe)
W przypadku skąpomoczu (oligurii) – analiza obecności białka, leukocytów, krwi, osadu.
- USG jamy brzusznej i układu moczowego
Kluczowe badanie obrazowe – pozwala wykryć wodonercze, kamicę, guzy, zanik nerek.
- Dodatkowe badania specjalistyczne
- Tomografia komputerowa (TK),
- Rezonans magnetyczny (MRI),
- Cystoskopia, urografia – w przypadku podejrzenia przyczyn pozanerkowych.
>> Zobacz też: Czym jest kreatynina i za co odpowiada?
Leczenie anurii
Leczenie zależy bezpośrednio od przyczyny i ogólnego stanu pacjenta. W każdym przypadku kluczowe jest szybkie przywrócenie funkcji wydalniczej nerek i zapobieżenie powikłaniom ogólnoustrojowym.
Leczenie przyczynowe
- odwodnienie – wyrównuje się przez dożylne podawanie płynów,
- infekcja – stosuje się antybiotyki o szerokim spektrum działania,
- zatory, kamienie moczowe – usuwane są endoskopowo lub chirurgicznie,
- leczenie chorób autoimmunologicznych – np. sterydoterapia lub immunosupresja.
Leczenie objawowe
- monitorowanie elektrolitów i w razie potrzeby ich korekcja,
- leki moczopędne – czasami stosowane przy zachowanej resztkowej funkcji nerek,
- leczenie powikłań – takich jak nadciśnienie, kwasica metaboliczna, hiperkaliemia.
Dializa
Gdy leczenie przyczynowe jest nieskuteczne lub stan pacjenta się pogarsza, konieczne może być wdrożenie dializy:
- hemodializa – najczęściej stosowana w warunkach szpitalnych,
- dializa otrzewnowa – rzadziej, ale bywa przydatna w przypadkach przeciwwskazań do hemodializy.
Anuria – podsumowanie
- Anuria (bezmocz) oznacza mniej niż 100 ml moczu na dobę.
- Może być spowodowana odwodnieniem, chorobami nerek lub blokadą w drogach moczowych.
- Główne objawy to brak moczu, obrzęki, nadciśnienie, zaburzenia świadomości.
- Diagnostyka obejmuje morfologię, elektrolity, markery nerkowe i USG.
- Leczenie zależy od przyczyny – może obejmować płyny, leki, zabiegi chirurgiczne lub dializę.
- Anuria to stan zagrożenia życia, wymagający natychmiastowej interwencji lekarskiej.
Bibliografia
- Gajewski P, Szczeklik A. (2024) Interna Szczeklika 2024. Medycyna Praktyczna.
- Płusa T. (2021) Choroby wewnętrzne. Repetytorium. PZWL.
- KDIGO Clinical Practice Guidelines for Acute Kidney Injury. (2012). Kidney Int Suppl.
