Nagły ból brzucha, gorączka i wodniste stolce – to może być biegunka bakteryjna. Warto wiedzieć, jak ją rozpoznać, bowiem potrafi błyskawicznie odwodnić i osłabić organizm. Poznaj najczęstsze objawy i zalecane metody diagnostyczne.
| Z tego artykułu dowiesz się: – czym jest biegunka bakteryjna i jakie są jej przyczyny, – jak odróżnić biegunkę bakteryjną od wirusowej, – jakie objawy powinny skłonić do konsultacji lekarskiej, – na czym polega diagnostyka, – jak wygląda leczenie i co pomaga w regeneracji. |
Spis treści:
- Biegunka bakteryjna: przyczyny dolegliwości
- Biegunka bakteryjna a wirusowa: różnice
- Czy biegunka bakteryjna jest zaraźliwa?
- Bakteryjna biegunka: objawy towarzyszące
- Diagnostyka biegunki bakteryjnej: jakie badania wykonać?
- Biegunka bakteryjna: leczenie. Co pomaga przy biegunce bakteryjnej?
- Biegunka bakteryjna: najczęstsze pytania (FAQ)
- Podsumowanie informacji o biegunce bakteryjnej
Biegunka bakteryjna: przyczyny dolegliwości
Biegunka bakteryjna (w klasyfikacji ICD-10 kody z zakresu A04) rozwija się w wyniku zakażenia przewodu pokarmowego bakteriami chorobotwórczymi, które najczęściej trafiają do organizmu drogą pokarmową przez spożycie skażonej wody lub żywności (surowe mięso, jaja, drób, niepasteryzowane mleko). O biegunce mówimy przy ≥3 wypróżnieniach dziennie i zmianie konsystencji stolca na luźną lub wodnistą.
Najczęściej odpowiedzialne są bakterie Salmonella spp., Campylobacter jejuni, Shigella spp., Yersinia enterocolitica oraz toksynotwórcze szczepy Escherichia coli (ETEC, EHEC, EAEC), często odpowiedzialne za biegunkę podróżnych. U osób po antybiotykoterapii częstą przyczyną jest także Clostridioides difficile, prowadząca do rzekomobłoniastego zapalenia jelita grubego.
Zakażenie najczęściej obejmuje jelito grube, powodując stan zapalny i uszkodzenie błony śluzowej, co tłumaczy obecność śluzu lub krwi w stolcu.
>> Przeczytaj: Biegunka z krwią – możliwe przyczyny. Co mogą oznaczać krwawe biegunki?
Biegunka bakteryjna a wirusowa: różnice
W tabeli przedstawiono najważniejsze różnice pomiędzy biegunkami bakteryjnymi a wirusowymi:
| Cecha | Biegunka bakteryjna | Biegunka wirusowa |
| Patogen | Bakterie (Salmonella, Campylobacter, Shigella, Yersinia, Escherichia coli) | Wirusy (rotawirusy, norowirusy, adenowirusy) |
| Początek | Nagły, gwałtowny | Zwykle łagodniejszy, często poprzedzony złym samopoczuciem, objawami grypopodobnymi |
| Stolec | Półpłynny, papkowaty, częste, małe ilości, często ze śluzem/ropą/krwią | Obfity, wodnisty |
| Wymioty | Znacznie rzadziej | Częste (dominujący objaw u dzieci) |
| Gorączka | Wysoka (często >38°C), dreszcze | Zwykle umiarkowana lub brak |
| Czas trwania | Kilka dni (3-7 dni), do 2 tyg. | Zwykle krócej (2-4 dni) |
| Zakaźność | Mniejsza (wymaga dużej dawki patogenu) | Bardzo wysoka (wystarczy niewielka ilość wirusa) |
Czy biegunka bakteryjna jest zaraźliwa?
Biegunka bakteryjna jest zaraźliwa i przenosi się głównie drogą fekalno-oralną: przez skażoną wodę, żywność lub brudne ręce.
Choć nie rozprzestrzenia się tak łatwo jak biegunka wirusowa, również wymaga ostrożności. Nawet po ustąpieniu objawów bakterie mogą być wciąż wydalane z kałem, dlatego utrzymanie rygoru higienicznego (dokładnego mycia rąk, bezpiecznego przygotowywania posiłków) jest kluczowe, by zapobiec dalszemu szerzeniu zakażenia.
Bakteryjna biegunka: objawy towarzyszące
Bakteryjnej biegunce często towarzyszą objawy ogólnoustrojowe: gorączka, dreszcze, osłabienie i bóle mięśni. Typowe są także skurczowe bóle brzucha i parcie na stolec, wynikające ze stanu zapalnego jelita grubego. Mogą wystąpić nudności i wymioty, choć jest to rzadsze niż przy zakażeniach wirusowych.
Ponadto, może wystąpić szybkie odwodnienie, zwłaszcza u dzieci, osób starszych i osłabionych, przejawiające się suchością w ustach, zawrotami głowy, sennością i zmniejszonym oddawaniem moczu. U dzieci sygnałem alarmowym są brak łez podczas płaczu i zapadnięcie ciemiączka. W ciężkich przypadkach może dojść do drgawek lub zaburzeń świadomości. Przy takich objawach natychmiast należy szukać pomocy lekarskiej.
Diagnostyka biegunki bakteryjnej: jakie badania wykonać?
Punktem wyjścia w diagnostyce każdej ostrej biegunki powinna być ocena stanu nawodnienia, równowagi elektrolitowej i prawdopodobieństwa ciężkiego przebiegu. Należy wziąć pod uwagę czas trwania dolegliwości, tolerancję pokarmów, choroby współistniejące oraz czynniki ryzyka (np. antybiotykoterapię, podróże).
Większość łagodnych przypadków biegunek, szczególnie u dzieci, ma podłoże wirusowe i nie wymaga diagnostyki laboratoryjnej.
Badania wykonuje się u pacjentów, u których podejrzewa się zakażenie bakteryjne mogące wymagać leczenia przyczynowego, w zależności od wieku, stanu zdrowia, układu odpornościowego, ciężkości objawów:
- Posiew kału z antybiogramem: hodowla bakterii z próbki kału lub wymazu z odbytu i ocena ich oporności na antybiotyki.
- Testy molekularne (panele PCR): szybkie, czułe badania wykrywające materiał genetyczny wielu patogenów z jednej próbki. Rekomendowane przy ciężkim lub nietypowym przebiegu, ale nie zastępują hodowli przy konieczności oceny oporności bakterii.
- Testy na toksyny Shiga (STEC/EHEC): wykonywane metodą immunoenzymatyczną lub PCR, zlecane przy biegunce krwistej lub silnych skurczach brzucha, a wynik ma wpływ na decyzję terapeutyczną. Niektóre szczepy są przeciwwskazaniem do antybiotykoterapii ze względu na ryzyko zespołu hemolityczno‑mocznicowego (HUS).
- Badania w kierunku Clostridioides difficile: zalecane u pacjentów z biegunką rozwijającą się ≥3 dni po hospitalizacji lub niedawno po antybiotykoterapii. Diagnostyka opiera się na wykrywaniu antygenu GDH i toksyn A/B w kale (testy immunoenzymatyczne, EIA) oraz (w razie niejednoznacznych wyników) potwierdzeniu obecności genów toksyn metodą PCR.
Uzupełnieniem diagnostyki mogą być: morfologia, CRP i oznaczenie elektrolitów. Pomagają ocenić stopień odwodnienia, nasilenie stanu zapalnego oraz ryzyko zaburzeń metabolicznych, co ma szczególne znaczenie u pacjentów starszych oraz pediatrycznych.
Biegunka bakteryjna: leczenie. Co pomaga przy biegunce bakteryjnej?
Podstawą leczenia każdej ostrej biegunki jest nawodnienie i uzupełnianie elektrolitów. W łagodnych przypadkach wystarcza nawadnianie doustne, w cięższych konieczna może być dożylna podaż płynów.
| Warto wiedzieć: Biegunka bakteryjna w znacznej większości przypadków nie wymaga podania antybiotyków. |
Antybiotykoterapię stosuje się tylko w wybranych sytuacjach, m.in. gdy potwierdzono patogen wymagający leczenia (np. Shigella, Campylobacter), u pacjentów z grup ryzyka (np. z immunosupresją, niemowląt < 3 msc.), przy braku poprawy i umiarkowanym/ciężkim nasileniu oraz podejrzeniu sepsy.
W zakażeniach wywołanych przez szczepy Escherichia coli wytwarzające toksynę Shiga (tzw. STEC/EHEC) antybiotyki są przeciwwskazane, ponieważ mogą zwiększać ryzyko groźnych powikłań.
Stosowanie probiotyków nie jest rutynowo zalecane z uwagi na niewystarczające potwierdzenie korzyści klinicznych.
Leki przeciwbiegunkowe, takie jak loperamid, może być rozważony u dorosłych w łagodnych przypadkach bez objawów infekcji inwazyjnej. Jednak jego stosowanie powinno być ograniczone i nadzorowane przez lekarza, ponieważ może maskować objawy i opóźniać eliminację drobnoustrojów.
Czy biegunka bakteryjna przejdzie sama?
W większości przypadków tak. Niepowikłana biegunka bakteryjna trwa zwykle 3-7 dni i ustępuje samoistnie. Jednakże przy infekcji C. difficile czy toksynotwórczym E. coli (EHEC) objawy mogą utrzymywać się nawet do 2 tygodni.
Jak odbudować florę bakteryjną po biegunce bakteryjnej?
Po przebytej biegunce mikrobiota jelitowa może być osłabiona, zwłaszcza jeśli leczenie obejmowało antybiotykoterapię. Proces regeneracji jest indywidualny i może trwać od kilku dni do kilku tygodni. Jego najważniejszym elementem jest zbilansowana dieta bogata w błonnik, warzywa, fermentowane produkty mleczne (jogurt naturalny, kefir) oraz kiszonki, które wspierają namnażanie korzystnych bakterii jelitowych.
>> Sprawdź: Co jeść po zatruciu pokarmowym, a czego unikać?
Probiotyki mogą być pomocne w krótkoterminowym wspomaganiu odbudowy mikroflory, jednak nie zastępują roli diety.
Biegunka bakteryjna: najczęstsze pytania (FAQ)
Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące biegunki bakteryjnej.
Najczęściej biegunkę wywołują Salmonella, Shigella, Campylobacter jejuni, Yersinia enterocolitica, toksynotwórcze szczepy Escherichia coli oraz Clostridioides difficile (zwłaszcza po antybiotykoterapii).
Stolec mieć kolor żółtawy, zielonkawy lub brązowy, niekiedy z domieszką śluzu lub krwi.
Podstawą leczenia jest nawodnienie i odpoczynek. Decyzję o ewentualnej antybiotykoterapii podejmuje lekarz, wyłącznie w uzasadnionych przypadkach.
Niepowikłana biegunka bakteryjna ustępuje samoistnie zwykle w ciągu 3-7 dni.
Podsumowanie informacji o biegunce bakteryjnej
- Biegunka bakteryjna rozwija się na skutek zakażenia drogą pokarmową. Zwykle ma nagły początek, towarzyszy jej gorączka, ból brzucha oraz obecność śluzu lub krwi w stolcu.
- Najczęstsze patogeny to Salmonella, Shigella, Campylobacter, toksynotwórcze E. coli i Clostridioides difficile.
- Diagnostykę laboratoryjną wykonuje się w uzasadnionych przypadkach, np. przy ciężkim przebiegu lub u osób z grup ryzyka.
- Podstawą leczenia jest nawodnienie i odpoczynek. Antybiotyki stosuje się wyłącznie w wybranych sytuacjach.
- Odbudowę mikrobioty jelitowej po biegunce wspiera dieta bogata w błonnik i fermentowane produkty.
Bibliografia
- Kotloff K.L. Bacterial diarrhoea. Current Opinion in Pediatrics, 2022; 34: 147–155. Komentarz: dr hab. n. med. Ewa Majda-Stanisławska, prof. UM. Tłumaczenie: lek. Paulina Sieniawska. Medycyna Praktyczna – Artykuły i wytyczne. [dostęp: 11.10.2025].
- Bociąga‑Jasik M., Eder P. Biegunka – przyczyny, rozpoznawanie i leczenie. Medycyna Praktyczna, 2024; 2: 111–117.
- Riddle M.S. Aktualne postępowanie w ostrych biegunkach infekcyjnych u dorosłych. Medycyna Praktyczna, 2019; 6: 41–55.
- LaRocque R.C., Harris J.B. Approach to the adult with acute diarrhea in resource-abundant settings. In: Calderwood S.B. (Ed), Baron E.L. (Deputy Ed). UpToDate, Waltham, MA. Literature review current through: September 2025. Topic last updated: May 20, 2025. [dostęp: 11.10.2025].
- Guerrant R.L., Van Gilder T. Acute Infectious Diarrhea. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. Dostępne na: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551643/ [dostęp: 11.10.2025].
