Enterococcus faecalis – jakie są drogi i objawy zakażenia? Diagnostyka i leczenie

Zakażenia wywołane przez Enterococcus faecalis mogą dotyczyć wielu układów organizmu człowieka, w tym układu moczowego, sercowo-naczyniowego, a także nerwowego. Bakteria ta może być elementem flory kolonizującej pewne obszary organizmu, ale może być również przyczyną poważnych zakażeń.

Spis treści:

1. Enterococcus faecalis – co to za bakteria?
2. Jak można zarazić się Enterococcus faecalis?
3. Jakie choroby wywołuje Enterococcus faecalis?
4. Zakażenie Enterococcus faecalis: objawy
5. Enterococcus faecalis: diagnostyka zakażenia enterokokami
6. Zakażenie Enterococcus faecalis: czy można je wyleczyć?
7. Czy można zapobiec zakażeniu Enterococcus faecalis?
8. Enterococcus faecalis: podsumowanie najważniejszych informacji

Enterococcus faecalis – co to za bakteria?

Enterococcus faecalis to Gram-dodatnia bakteria, nazywana również paciorkowcem kałowym, należąca do rodzaju Enterococcus. Bakterie te są względnie beztlenowe i występują w dolnym odcinku przewodu pokarmowego człowieka, ale również w obrębie jamy ustnej i okolicy moczowo-płciowej. Są zdolne do wywoływania zakażeń, przede wszystkim w obrębie układu moczowego, wsierdzia, ale i układu nerwowego. Czynniki, które ułatwiają tym bakteriom kolonizację, jak i wywoływanie infekcji, to przede wszystkim:

• obecność białka powierzchniowego Esp – ten element usprawnia przyleganie bakterii do nabłonka,
• enzym hialuronidaza – enzym ten jest zdolny do rozkładania mukopolisacharydów, co ułatwia rozprzestrzenianie się bakterii,
• enzym żelatynaza – jest to związek rozkładający białko kolagen i lamininy, ułatwiając tym samym ekspansję bakterii.

>> Zobacz: Kolagen – czym jest, jakie pełni funkcje w organizmie, kolagenozy

Jak można zarazić się Enterococcus faecalis?

Bakteria opisywana w tym artykule jest typowo drobnoustrojem wywołującym zakażenia w środowiskach szpitalnych, co jest związane również z opornością na antybiotyki. Do przenoszenia zakażenia może dojść między innymi poprzez:

• używany sprzęt medyczny (na przykład cewniki),
• ręce personelu,
• przedostanie się własnej flory jelitowej do innego obszaru, gdzie Enterococcus faecalis w prawidłowych warunkach nie występuje,
• wykonywany zabieg operacyjny.

Czynniki ryzyka sprzyjające wystąpieniu zakażenia spowodowanego przez Enterococcus faecalis to przede wszystkim:

• osłabienie odporności – przyjmowanie leków immunosupresyjnych (na przykład glikokortykosteroidów, cyklosporyny, metotreksatu), zakażenie wirusem HIV,
• choroby współistniejące, szczególnie niekontrolowane – w tym choroby układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca, niewydolność nerek,
• leczenie antybiotykami o szerokim spektrum,
• długi czas hospitalizacji,
• stan po przeszczepach narządów.

Jakie choroby wywołuje Enterococcus faecalis?

Za jakie schorzenia może odpowiadać paciorkowiec kałowy? Należy w tym miejscu wymienić przede wszystkim:

• zakażenia układu moczowego (ZUM) – w tym zapalenie pęcherza moczowego, czy też ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek,
• zapalenie wsierdzia (endocarditis),
• zakażenia skóry,
• zakażenia w obrębie ran,
• zapalenie macicy, jajników, a także jajowodów,
• ropnie wewnątrzbrzuszne,
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zakażenia kości i stawów,
• zakażenia ogólnoustrojowe, sepsa.

>> Sprawdź: Sepsa u dziecka – poważne zagrożenie dla malucha

Zakażenie Enterococcus faecalis: objawy

Symptomy kliniczne zależą przede wszystkim od postaci klinicznej zakażenia, za które odpowiada Enterococcus faecalis. Najczęstsze objawy zakażenia Enterococcus faecalis to w przypadku:

• zapalenia wsierdzia – nawracające gorączki, osłabienie, duszność, pogorszenie wydolności organizmu, utrata apetytu i spadek masy ciała,
• zakażenia układu moczowego – częstomocz, gorączka, pieczenie przy oddawaniu moczu, bóle w okolicy lędźwiowej, bóle w obrębie podbrzusza,
• zakażenie ogólnoustrojowe, sepsa – gorączka, dreszcze, znaczne osłabienie, przyspieszenie akcji serca, spadek ciśnienia tętniczego,
• zakażenie skóry – pojawienie się owrzodzeń, zaczerwienienia, wzmożonego ucieplenia, niekiedy pogorszenie samopoczucia, dreszcze, gorączka,
• zakażenia ginekologiczne – upławy o nieprzyjemnym zapachu, ból w podbrzuszu, gorączka, plamienia międzymiesiączkowe, niekiedy nudności i wymioty,
• ropnie wewnątrzbrzuszne – gorączka, ból brzucha, tkliwość i napięcie powłok brzusznych, nudności, wymioty,
• zakażenie w obrębie kości i stawów – gorączka, dolegliwości bólowe, zaczerwienie skóry, tkliwość przy dotyku lub ucisku, ograniczenie ruchomości, problemy z poruszaniem się.

>> To może Cię zainteresować: Przewlekły ból brzucha u dzieci. Kiedy powinien nas niepokoić?

Enterococcus faecalis: diagnostyka zakażenia enterokokami

W pierwszym kroku konieczne jest przeprowadzenie wnikliwego wywiadu chorobowego i pełnego badania przedmiotowego. W przypadku podejrzenia zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych niezbędne jest przeprowadzenia badania neurologicznego.

Badania laboratoryjne, obrazowe i mikrobiologiczne wykorzystywane w diagnostyce zakażeń wywołanych przez enterokoki to przede wszystkim:

• morfologia krwi obwodowej,
• stężenie białka CRP,
• stężenie prokalcytoniny,
• badanie ogólne moczu wraz z oceną osadu,
• posiew moczu,
• posiew krwi,
• posiew z owrzodzenia,
• posiew płynu stawowego, płynu otrzewnowego,
• echokardiografia (ECHO serca),
• USG jamy brzusznej,
• tomografia komputerowa jamy brzusznej i/lub miednicy mniejszej,
• badanie płynu mózgowo rdzeniowego.

Zakażenie Enterococcus faecalis: czy można je wyleczyć?

Zakażenie wywołane przez Enterococcus faecalis wymaga włączenia celowanej antybiotykoterapii zgodnej z wynikiem antybiogramu. Sposób, droga podania antybiotyku i czas leczenia jest uzależniony od postaci klinicznej zakażenia enterokokami.

W przypadku infekcyjnego zapalenia wsierdzia wywołanego przez Enterococcus faecalis konieczna jest długotrwała antybiotykoterapia, a w przypadku zakażenia dotyczącego wszczepionej zastawki czas leczenia może wynosić nawet powyżej 6 tygodni. Infekcyjne zapalenie wsierdzia wymaga hospitalizacji, ponieważ jest to poważny stan kliniczny, który może wiązać się z wystąpieniem powikłań takich jak:

• zatorowość płucna,
• uszkodzenie zastawek serca,
• niewydolność serca,
• zaburzenia rytmu serca,
• niewydolność nerek.

>> Przeczytaj: Najczęstsze choroby serca – objawy i diagnostyka

Czy można zapobiec zakażeniu Enterococcus faecalis?

Zasady zmniejszające ryzyko zakażenia wywołanego przez Enterococcus faecalis to między innymi:

• stosowanie się do procedur dezynfekcji, jak i sterylizacji sprzętu medycznego,
• regularne mycie rąk, zwłaszcza przez personel medyczny,
• stosowanie antybiotykoterapii zgodnie ze wskazaniami medycznymi,
• stosowanie cewnikowania tylko w odpowiednich wskazaniach,
• odpowiednia pielęgnacja ran.

Enterococcus faecalis: podsumowanie najważniejszych informacji

• Enterococcus faecalis to bakterie kolonizujące przewód pokarmowy, jamę ustną oraz okolicę moczowo-płciową, które mogą być przyczyną poważnych zakażeń.
• Enterokoki mogą wywołać między innymi zapalenie wsierdzia, ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, ale również zapalenie kości czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
• Diagnostyka zakażeń wywołanych przez Enterococcus faecalis opiera się na wnikliwym wywiadzie chorobowym i badaniu przedmiotowym, ale przede wszystkim na badaniach mikrobiologicznych.
• W leczeniu zakażeń wywołanych przez enterokoki stosuje się antybiotykoterapię, która powinna być dobrana na podstawie wyniku antybiogramu.

Bibliografia

1. D. Adrych, Enterococcus faecalis jako przyczyna zapalenia wsierdzia i otrzewnej u pacjenta dializowanego otrzewnowo, Forum Nefrologiczne 2013, tom 6, nr 2, 112–115, 2013 Via Medica ISSN 1899–3338,
2. J. Tatoń, A. Czech, Diagnostyka internistyczna, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa 2005,
3. A. Szczeklik, Piotr Gajewski, Interna Szczeklika, Wydawnictwo Medycyna Praktyczna, Kraków 2020/2021,
4. A. Dembińska-Kieć i inni, Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2005 (dodruk), s. 654-659.