Morfologia krwi to najczęściej wykonywane badanie laboratoryjne. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę z faktu, iż jest to w istocie panel wielu parametrów, które dostarczają szerokiego spektrum informacji o stanie zdrowia. Jednym z nim jest anemia i gospodarka żelazem.
Z artykułu dowiesz się, czy w morfologii jest żelazo, oraz czy w morfologii można sprawdzić niedobór żelaza.
Spis treści:
- Żelazo w morfologii
- Kluczowe wskaźniki niedoborów żelaza w morfologii
- Kiedy potrzebne są dodatkowe badania?
- FAQ – Jak oznaczone jest żelazo w morfologii? – najczęściej zadawane pytania
- Podsumowanie
Żelazo w morfologii
Krew i krwinki czerwone są największym magazynem żelaza w organizmie. Erytrocyty gromadzą ok. 2,5 g tego pierwiastka, co stanowi połowę wszystkich zapasów żelaza w ciele dorosłego człowieka. Dlatego – chociaż na wyniku morfologii krwi nie znajdziemy bezpośredniej pozycji „żelazo” – jego niedobór może być pośrednio diagnozowany dzięki analizie kluczowych parametrów czerwonokrwinkowych.
Odzwierciedlają one, jak organizm wykorzystuje żelazo do produkcji hemoglobiny i erytrocytów – zarówno ich ilość jak i jakość.
| WAŻNE! Krwinki czerwone są największym magazynem żelaza w ciele człowieka. Dlatego morfologia – w sposób pośredni – jest źródłem informacji o jego zapasach. |
Kluczowe wskaźniki niedoborów żelaza w morfologii
Parametry pomocne w ocenie gospodarki żelazem w morfologii to:
- Hemoglobina,
- wskaźniki erytrocytarne – związane z krwinkami czerwonymi ,
- hematokryt.
Hemoglobina
Hemoglobina to białko krwinek czerwonych, odpowiedzialne za transport tlenu. Kluczowym wskaźnikiem hemoglobiny jest właśnie żelazo, dlatego spadek jej poziomu jest parametrem, na podstawie którego rozpoznaje się niedokrwistość z niedoboru żelaza.
>> Dowiedz się więcej o niedokrwistości: Najczęstsze rodzaje anemii i ich przyczyny
Normy hemoglobiny różnią się w zależności od płci, wieku oraz stanu fizjologicznego (odrębne są dla kobiet w ciąży), ale wartości obniżone poniżej określonego poziomu wskazują na anemię.
- Niedokrwistość u kobiet – to poziom hemoglobiny niższy niż 12 g/dl
- Niedokrwistość u mężczyzn – to poziom hemoglobiny niższy niż 13 g/dl
| Warto wiedzieć Hemoglobina w morfologii oznaczana jest symbolem HGB. |
Wskaźniki czerwonokrwinkowe
Do wskaźników pomocnych w ocenie zapasów żelaza związanych z krwinkami czerwonymi (erytrocytami) w morfologii należą:
- liczba erytrocytów – w morfologii oznaczana czasem jako RBC (Red Blood Cells);
- MCV – średnia objętość krwinki czerwonej (Mean Corpuscular Volume): niedobór żelaza powoduje, iż organizm ma trudności z produkcją pełnowartościowych erytrocytów. Stają się one mniejsze od prawidłowych, dlatego ten wskaźnik może być obniżony;
- MCH – średnia zawartość hemoglobiny w krwince czerwonej (Mean Corpuscular Hemoglobin): wskaźnik mierzy średnią ilość hemoglobiny w pojedynczym erytrocycie. Obniżenie poziomu tego wskaźnika jest typowe dla niedoboru żelaza;
- MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w krwince czerwonej (Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration): wskaźnik pokrewny do MCH, informujący o stężeniu hemoglobiny w erytrocycie;
- RDW – rozkład objętości erytrocytów (Red Cell Distribution Width): w stanie prawidłowym krwinki czerwone mają podobne rozmiary, natomiast w przypadku niedoborów żelaza i mniejszego stężenia hemoglobiny niektóre erytrocyty mają mniejsze rozmiary. Wynikiem tego są zwiększone różnice w wielkości erytrocytów i wzrost wartości RDW.
| WAŻNE! Wzrost RDW często poprzedza spadek MCV, co czyni go wczesnym wskaźnikiem niedokrwistości z niedoboru żelaza. |
Wskaźniki erytrocytarne w morfologii oraz poziom hemoglobiny przy niedoborach żelaza długo pozostają prawidłowe, dlatego ich obniżenie świadczy o poważnym wyczerpaniu magazynów żelaza. Zmiany wskaźników czerwonokrwinkowych w zależności od stadium niedoboru żelaza przedstawia tabela.
| Parametr | Oznaczenie w morfologii | Przedutajone stadium niedoboru żelaza | Niedokrwistość utajona | Niedokrwistość jawna |
| Hemoglobina | HGB | w normie | w normie | obniżona |
| Średnia objętość krwinki czerwonej | MCV | w normie | w normie | obniżona |
| Średnia zawartość hemoglobiny | MCH | w normie | obniżona | obniżona |
Hematokryt
Hematokryt (HCT) to procentowa objętość krwi zajmowana przez czerwone krwinki. Wraz ze zmniejszeniem liczby i/lub objętości erytrocytów zmniejsza się ich całkowita objętość we krwi, co skutkuje obniżeniem hematokrytu.
Retikulocyty a anemia (niedokrwistość)
Kolejnym pośrednim wskaźnikiem gospodarki żelazem w morfologii są retikulocyty, czyli niedojrzałe krwinki czerwone. Ich niski poziom może być spowodowany zaburzeniami w syntezie krwinek czerwonych lub ich nadmiernych rozpadem, co sugeruje niedobory żelaza (lub witaminy B12).
Zmienia się także średnia zawartość hemoglobiny w retikulocytach (CHr lub RET-He). Obniżenie tego wskaźnika poniżej wartości referencyjnych jest jednym z najwcześniejszych sygnałów niedoboru żelaza. Często pojawia się wcześniej, niż odchylenia w dojrzałych erytrocytach.
| WAŻNE! Badanie poziomu retikulocytów nie jest standardowym parametrem morfologii. |
Leukocyty i płytki krwi a niedobór żelaza
Układ białokrwinkowy i płytki krwi są zwykle niezmienione liczbowo i jakościowo, aczkolwiek w niektórych stanach liczba płytek może być podwyższona. Jednak nie analizuje się liczby leukocytów czy płytek krwi w stanach niedoboru żelaza.
Kiedy potrzebne są dodatkowe badania?
Zmiany w morfologii krwi spowodowane niedoborami żelaza są informacją o tym, że zaczął się proces chorobowy. Niestety nie znajdziemy w morfologii informacji o przyczynach takiego stanu ani jak głębokie są niedobory. Dlatego w diagnostyce niedoborów żelaza i niedokrwistości zlecane są również inne badania. Mogą to być ferrytyna, transferyna, TIBC.
W diagnostyce ważne będzie również poszukiwanie przyczyn niedokrwistości.
Niedobór żelaza jest najczęściej występującym niedoborem składnika pokarmowego. Jego przyczyną może być niezbilansowana dieta lub obfite miesiączki. U kobiet w menopauzie oraz u mężczyzn niedokrwistość z niedoboru żelaza wymaga pogłębienia w kierunku raka jelita grubego. U dzieci przyczyną może być celiakia.
>> Sprawdź też: Celiakia u dzieci – jakie są jej objawy i przyczyny? Diagnostyka i leczenie celiakii
FAQ – Jak oznaczone jest żelazo w morfologii? – Najczęściej zadawane pytania
Żelazo nie jest odrębną pozycją w morfologii. O jego niedoborach można wnioskować na podstawie parametrów czerwonokrwinkowych oraz obniżonego poziomu hemoglobiny.
Prawidłowa morfologia i niedobór żelaza oznacza, iż pacjent jest na początkowym etapie braków żelaza. Nie jest to jeszcze anemia, jednak należy już wdrożyć postępowanie zapewniające wyrównanie niedoborów.
Podsumowanie
Żelazo nie jest parametrem, który znajdziemy w morfologii jako pozycję odrębną. O jego niedoborze można wnioskować na podstawie charakterystycznych odchyleń hemoglobiny, MVC, MCH i innych. Należy wiedzieć, iż zmiany w morfologii nie będą widoczne na początkowym i utajonym etapie niedoboru żelaza. Dopiero jawna niedokrwistość z niedoboru żelaza ujawnia się w morfologii. Dlatego do monitorowania zasobów żelaza w organizmie wskaźnikiem rekomendowanym jest ferrytyna.
Bibliografia
- https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/724,gospodarka-zelazem
- https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/725,niedokrwistosc-z-niedoboru-zelaza
- https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/retikulocyty-czym-sa-i-po-co-bada-sie-ich-poziom-podwyzszony-i-obnizony-poziom/
- Naskalski J.W., B. Solnica, Dembińska-Kieć; Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner Warszawa 2017, s.274-277
