Ferrytyna (L05)

Cząsteczka ferrytyny ma kształt sferyczny i w większym lub mniejszym stopniu wypełniona jest toksycznymi jonami Fe+. W wysokich stężeniach występuje w komórkach wątroby, śledziony i szpiku kostnego. Magazynując nadmiar żelaza, chroni organizm przed jego toksycznym wpływem i stanowi rezerwuar dla erytropoezy (procesu powstawania i różnicowania erytrocytów). Składa się z 24 podjednostek: kwaśnych lub zasadowych. Podjednostki kwaśne są charakterystyczne dla ferrytyny występującej w mięśniu sercowym natomiast zasadowe dla ferrytyny w śledzionie i wątrobie. W nerkach występuje izoferrytyna zbudowana z podjednostek kwaśnych i zasadowych. Komórki magazynujące żelazo w szpiku kostnym i ferrytyna w surowicy zawierają wyłącznie formy zasadowe. Synteza ferrytyny w komórce zależy od zasobów żelaza, w przypadku jego wysokiej zawartości jest nasilona. W przeciwieństwie do żelaza stężenie ferrytyny nie wykazuje rytmu dobowego, nie wykazuje też zależności od estrogenów ani tempa syntezy wątrobowej czym różni się od transferryny. Ferrytyna w surowicy niemal w całości jest wychwytywana przez wątrobę.

Poziom ferrytyny spada poniżej zakresu referencyjnego w obniżeniu zasobów żelaza ustrojowego, nawet jeśli poziom żelaza czynnościowego pozostaje w normie (rozpuszczalny receptor transferyny nie jest jeszcze podwyższony) oraz brak jest objawów niedokrwistości (MCV, Hb w zakresach). Jest to tak zwany bezobjawowy niedobór żelaza (za wartość progową uważa się 12µg/L). Jeżeli niedoborowi żelaza towarzyszy zmniejszone wysycenie transferryny (poniżej 15%) mówimy o utajonym niedoborze żelaza. Jawny niedobór żelaza (niedokrwistość z powodu niedoboru żelaza) występuje w przypadku spadku poziomu hemoglobiny poniżej zakresów referencyjnych.

Ferrytyna należy do białek ostrej fazy, do grupy których stężenie wzrasta 2-3 krotnie w stanie zapalnym i białek tzw. II rzutu (gdzie wzrost ich stężenia następuje po 24-48 h, szczyt przypada na 72 h, eliminowane są po kilku lub kilkunastu dniach i dopiero po tym czasie ich stężenia normalizują się). W stanach zapalnych wzrasta nieswoiście (w przebiegu infekcji, w chorobach nowotworowych i zaburzeniach funkcji wątroby). W przewlekłych stanach zapalnych można wykluczyć niedobór żelaza, jeśli poziom ferrytyny przekracza 100µg/L, o niedoborze świadczy poziom poniżej 12µg/L.

Spadek stężenia ferrytyny we krwi odnotowuje się w niedokrwistości z niedoboru żelaza oraz w utajonym niedoborze żelaza.

Zwiększenie stężenia ferrytyny może być spowodowane nadmiarem żelaza w organizmie (hemochromatoza, hemosyderoza, wielokrotne przetoczenia krwi), toczącym się stanem zapalnym, wytwarzaniem ferrytyny przez tkanki nowotworowe, uwolnieniem ferrytyny z rozpadających się komórek, różnego rodzaju patologiami wątroby. U pacjentów z uszkodzeniami miąższu wątroby często występuje podwyższony poziom ferrytyny, spowodowany prawdopodobnie obniżonym jej rozpadem.

Ferrytyna - kto i kiedy powinien wykonać badanie?

Wskazaniem do badania ferrytyny jest poszukiwanie przyczyn niedoboru żelaza, różnicowanie niedokrwistości, diagnostyka nadmiaru żelaza (wczesne rozpoznanie hemochromatozy oparte na wzroście poziomu ferrytyny) lub kontrola u pacjentów przyjmujących preparaty żelaza ze szczególnym uwzględnieniem pacjentów dializowanych z dodatkową substytucją tego pierwiastka w monitorowaniu leczenia erytropoetyną.