W prawidłowych warunkach pierwsze szczepienie dziecko otrzymuje już w ciągu doby po narodzinach, a kolejne podawane są zgodnie ze ściśle określonym harmonogramem – tzw. kalendarzem szczepień. To dokument tworzony co roku na podstawie aktualnej sytuacji epidemiologicznej w kraju i dostosowany do standardów Światowej Organizacji Zdrowia. Dzięki jego przestrzeganiu możliwe jest nie tylko indywidualne zabezpieczenie dziecka, ale także budowanie odporności całej społeczności. Zobacz, jak wygląda kalendarz szczepień dla dzieci i młodzieży.
| Z tego artykułu dowiesz się: >> Kalendarz szczepień zawiera listę obowiązkowych i rekomendowanych szczepień ochronnych. >> W dokumencie określone są wiek dziecka i schemat szczepienia przeciwko konkretnym chorobom. >> Część szczepień zalecanych jest refundowanych dla dzieci w określonym wieku. >> Dostępne są również szczepionki 5w1 i 6w1. Są to preparaty skojarzone, które zawierają antygeny kilku różnych drobnoustrojów w jednej dawce. >> Przed szczepieniem dziecko przechodzi konsultację kwalifikacyjną w celu wykluczenia przeciwwskazań. |
Spis treści:
- Kalendarz szczepień: co to jest?
- Jakie informacje można znaleźć w kalendarzu szczepień?
- Kalendarz szczepień obowiązkowych
- Kalendarz szczepień nieobowiązkowych, ale zalecanych – co się w nim znajduje?
- Kalendarz szczepień nieobowiązkowych – na które choroby można się zaszczepić dodatkowo?
- Kalendarz szczepień: 5w1 – przed czym chronią zastosowane szczepionki?
- Kalendarz szczepień: 6w1 – przed czym chronią zastosowane szczepionki?
- Czy przed szczepieniem dziecka należy wykonać dodatkowe badania?
- Kalendarz szczepień dzieci i młodzieży. Najczęstsze pytania (FAQ)
- Kalendarz szczepień dzieci i młodzieży: podsumowanie
Kalendarz szczepień: co to jest?
Kalendarz szczepień ochronnych (Program Szczepień Ochronnych) to oficjalny, zatwierdzony przez Ministerstwo Zdrowia dokument, który precyzyjnie określa, przeciwko jakim chorobom oraz w jakim wieku i schemacie należy zaszczepić dziecko.
Kalendarz szczepień dzieci i młodzieży zawiera:
- szczepienia obowiązkowe – finansowane z budżetu państwa w ramach ubezpieczenia zdrowotnego,
- szczepienia zalecane – płatne lub refundowane w określonych grupach ryzyka.
Kalendarz szczepień podlega regularnym aktualizacjom wynikającym z wprowadzania nowych preparatów, zmian w sytuacji epidemiologicznej oraz rozwoju wiedzy medycznej. Terminy podawania poszczególnych dawek są planowane tak, aby zapewnić dziecku ochronę w okresie największej podatności na zachorowanie i jego powikłania, a jednocześnie przyczyniać się do budowania odporności populacyjnej.
Jakie informacje można znaleźć w kalendarzu szczepień?
W kalendarzu szczepień znaleźć można następujące informacje:
- wiek dziecka, w którym należy wykonać dane szczepienie,
- rodzaj szczepionki oraz schemat jej podania (z rozróżnieniem na szczepienia obowiązkowe i zalecane),
- ewentualne dawki przypominające.
Dokument zawiera ponadto szczegółowe wytyczne dotyczące tego, jakie osoby i grupy wiekowe podlegają obowiązkowi szczepień ochronnych, jaki jest dopuszczalny zakres wieku na ich realizację oraz jakie zasady obowiązują w ramach profilaktyki poekspozycyjnej i w podawaniu poszczególnych szczepionek.
>> Zobacz: Szczepienia osób dorosłych – które są zalecane i dlaczego?
Kalendarz szczepień obowiązkowych
Szczepienia obowiązkowe w Polsce są finansowane z budżetu państwa i wykonywane w określonych przedziałach wiekowych. Obejmują ochronę przed gruźlicą, błonicą, tężcem, krztuścem, polio, odrą, świnką, różyczką, Haemophilus influenzae typu b (Hib), rotawirusami, pneumokokami, wirusowym zapaleniem wątroby typu B.
W przypadku szczepień przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi u dzieci stosuje się szczepionki skojarzone – DTP (całokomórkowe) lub DTaP (bezkomórkowe). W starszym wieku podaje się dawki przypominające, o zmniejszonej zawartości składników – Tdap w 14. roku życia oraz Td w 19. roku życia.
Kalendarz szczepień obowiązkowych na 2025 rok:
| Wiek dziecka | Szczepienie obowiązkowe |
| pierwsza doba życia | WZW B (HBV) gruźlica (BCG; przed zakończeniem hospitalizacji) |
| 2. miesiąc życia (po 6. tygodniu życia) | pneumokoki (PCV) WZW B (HBV) błonica, tężec, krztusiec (DTP – szczepionka całokomórkowa) Hib rotawirusy (RV) |
| 4. miesiąc życia | pneumokoki (PCV) poliomyelitis (IPV) błonica, tężec, krztusiec (DTP) rotawirusy (RV) Hib |
| 6. miesiąc życia | poliomyelitis (IPV) błonica, tężec, krztusiec (DTP) rotawirus (RV; w przypadku schematu 3-dawkowego) Hib |
| 7. miesiąc życia | WZW B (HBV) |
| 13.–15. miesiąc życia | pneumokoki (PCV) odra, świnka, różyczka (MMR) |
| 16.–18. miesiąc życia | poliomyelitis (IPV) błonica, tężec, krztusiec (DTP) Hib |
| 6. rok życia | poliomyelitis (IPV) odra, świnka, różyczka (MMR) błonica, tężec, krztusiec (DTaP – szczepionka bezkomórkowa) |
| 14. rok życia | błonica, tężec, krztusiec (Tdap – szczepionka bezkomórkowa z obniżoną zawartością składników błonicy i krztuśca) |
| 19. rok życia | błonica, tężec (Td – szczepionka bezkomórkowa z obniżoną zawartością antygenów błonicy) |
Kalendarz szczepień może zostać zmodyfikowany w zależności od zastosowanych szczepionek skojarzonych oraz sytuacji zdrowotnej dziecka. W przypadku wcześniaków:
- stosuje się szczepienia 5w1 przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, Haemophilus influenzae typu b,
- zaleca się zaszczepienie przeciwko rotawirusom jeszcze podczas przebywania w szpitalu,
- zaleca się możliwie najwcześniejsze podanie szczepionki przeciwko pneumokokom,
- podaje się szczepionkę przeciwko gruźlicy po osiągnięciu przez dziecko masy ciała 2000 g,
- szczepienie przeciw WZW B u noworodków z masą <2000 g należy rozpocząć jeszcze w szpitalu – stosuje się wtedy schemat 4-dawkowy.
Kalendarz szczepień nieobowiązkowych, ale zalecanych – co się w nim znajduje?
Szczepienia zalecane nie są objęte obowiązkiem prawnym. Nie są również finansowane z budżetu państwa, chociaż w określonych sytuacjach mogą być refundowane lub częściowo refundowane. Eksperci rekomendują ich wykonywanie w trosce o jak najszerszą i najskuteczniejszą ochronę dziecka.
Kalendarz szczepień nieobowiązkowych również zawiera informacje dotyczące wieku dziecka, rodzaju szczepionki i schematu jej podania.
| Szczepienie przeciwko | Wiek dziecka |
| meningokokom (MenB, MenACWY) | od 2. miesiąca do 19. roku życia (zalecane, nierefundowane powszechnie: przysługują dzieciom z grup ryzyka, np. z niedoborami odporności; w wybranych miastach mogą być finansowane z lokalnych programów samorządowych) |
| grypie (IIV: domięśniowo lub podskórnie, po ukończeniu 6 m.ż.; LAIV: donosowo, po ukończeniu 18 m.ż. do 18 r.ż.) | powyżej 6. miesiąca do 19. roku życia (refundowane w 100%) |
| ospie wietrznej (VZV) | od 13.–15. miesiąca do 19. roku życia |
| COVID-19 | powyżej 6. miesiąca do 19. roku życia (bezpłatna w programie szczepień) |
| kleszczowemu zapaleniu mózgu (KZM) | od 13.–15. miesiąca do 19. roku życia |
| HPV | po ukończeniu 9 lat do 14 lat (szczepienie bezpłatne – program powszechny) |
| WZW A (HAV) | od 13.–15. miesiąca do 19. roku życia |
Kalendarz szczepień nieobowiązkowych – na które choroby można się zaszczepić dodatkowo?
W ramach nieobowiązkowego kalendarza szczepień dziecko można zaszczepić przeciwko:
- wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV),
- ospie wietrznej,
- meningokokom,
- grypie,
- COVID-19,
- kleszczowemu zapaleniu mózgu,
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu A.
W szczególnych przypadkach szczepienia zalecane stają się obowiązkowe (np. szczepienie przeciwko pneumokokom przy wrodzonych wadach serca). Szczegóły zawarte są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 27 września 2023 roku w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych.
| Warto wiedzieć: W Polsce refundacją objęte są szczepienia przeciwko HPV, COVID-19 i grypie. |
Kalendarz szczepień: 5w1 – przed czym chronią zastosowane szczepionki?
Szczepionka 5w1 to preparat skojarzony, który w jednej dawce zapewnia ochronę przed pięcioma chorobami: błonicą, tężcem, krztuścem, poliomyelitis oraz zakażeniami wywoływanymi przez Haemophilus influenzae typu b.
Szczepionkę 5w1 w kalendarzu szczepień podaje się w 4 dawkach:
- w 2. miesiącu życia,
- w 4. miesiącu życia,
- w 6.–7. miesiącu życia,
- w 16.–18. miesiącu życia.
Zastosowanie szczepionki 5w1 pozwala ograniczyć liczbę wkłuć, co jest mniej stresujące dla dziecka.
>> Zobacz: Szczepionka na boreliozę coraz bliżej?
Kalendarz szczepień: 6w1 – przed czym chronią zastosowane szczepionki?
Szczepionka 6w1 działa podobnie jak 5w1, z tą różnicą, że zawiera dodatkowo ochronę przed wirusowym zapaleniem wątroby typu B. Oznacza to, że w jednym zastrzyku dziecko otrzymuje profilaktykę przeciwko sześciu chorobom.
Szczepionkę 6w1 w kalendarzu szczepień podaje się według następującego schematu:
- w 2. miesiącu życia,
- w 4. miesiącu życia,
- w 6.–7. miesiącu życia,
- w 16.–18. miesiącu życia.
Należy pamiętać, że pierwszą dawkę szczepienia przeciwko WZW B dziecko powinno otrzymać w 1. dobie życia.
>> Sprawdź: Żółtaczka u noworodka – objawy, przyczyny, badania stężenia bilirubiny
Czy przed szczepieniem dziecka należy wykonać dodatkowe badania?
Przed każdym szczepieniem lekarz przeprowadza konsultację kwalifikacyjną, która ma na celu ocenę stanu zdrowia dziecka i wykluczenie przeciwwskazań do podania szczepionki. Rutynowo nie wykonuje się badań dodatkowych, ale w razie potrzeby (np. przy podejrzeniu choroby) lekarz może zlecić testy laboratoryjne z krwi (np. morfologię krwi, CRP).
Kalendarz szczepień dzieci i młodzieży. Najczęstsze pytania (FAQ)
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące kalendarza szczepień.
Do obowiązkowych szczepień ochronnych należą szczepienia przeciwko: rotawirusom, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, tężcowi, gruźlicy, błonicy, krztuścowi, śwince, odrze, różyczce, polio, Haemophilus influenzae typu b, pneumokokom.
Niektóre szczepienia wymagają dawek przypominających, aby utrzymać odpowiedni poziom odporności. Dotyczy to szczepień przeciwko błonicy, tężcowi, krztuścowi, polio, śwince, odrze, różyczce.
Szczepienie przeciwko krztuścowi znajduje się w kalendarzu szczepień obowiązkowych. Jest podawane w ramach szczepionki skojarzonej DTP lub DTaP, 5w1 lub 6w1, a także jako dawki przypominające w starszym wieku (Tdap w 14. roku życia).
Tak, obowiązek szczepienia przeciw pneumokokom istnieje od 2017 roku i obejmuje dzieci urodzone po 31 grudnia 2016 roku.
Zaletą szczepionek skojarzonych 5w1 i 6w1 jest mniejsza liczba wkłuć, co zmniejsza stres u dziecka i ryzyko miejscowych odczynów poszczepiennych. Wadą jest brak refundacji – rodzice muszą pokryć koszt z własnych środków.
Kalendarz szczepień dzieci i młodzieży: podsumowanie
- Kalendarz szczepień określa, które ze szczepień są obowiązkowe oraz w jakim wieku i schemacie należy podać je dziecku. Zawarte są w nim również szczepionki zalecane (nieobowiązkowe).
- Szczepienia obowiązkowe to szczepienia przeciwko gruźlicy, błonicy, krztuścowi, wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, tężcowi, śwince, odrze, różyczce, polio, pneumokokom, Haemophilus influenzae typu b, rotawirusom.
- Zalecane są szczepienia przeciwko HPV, grypie, ospie wietrznej, meningokokom, COVID-19, kleszczowemu zapaleniu mózgu, wirusowemu zapaleniu wątroby typu A.
Opieka merytoryczna: lek. Maria Wydra
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/szczepienia/organizacja-szczepien/52627,kalendarz-szczepien (dostęp 05.10.2025)
- https://podyplomie.pl/pediatria/30756,szczepienia-zgodne-z-kalendarzem-szczepien-i-dodatkowe (dostęp 05.10.2025)
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 27 września 2023 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych
- https://www.mp.pl/szczepienia/programszczepien/polska/155787,program-szczepien-ochronnych-na-2025-rok-dla-dzieci-i-doroslych (dostęp 05.10.2025)
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/kalendarz-szczepien-2025/ (dostęp 05.10.2025)
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jakie-bezplatne-szczepionki-przysluguja-wczesniakom/ (dostęp 05.10.2025)
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/faq/jak-sa-refundowane-szczepionki-przeciw-grypie-w-sezonie-2024-2025/ (dostęp 05.10.2025)
- Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 3 października 2024 r. w sprawie wykazu zalecanych szczepień ochronnych, dla których zakup szczepionek został objęty finansowaniem przez ministra właściwego do spraw zdrowia
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/realizacja-szczepien-obowiazkowych/rozklad-2/ (dostęp 05.10.2025)
- https://szczepienia.pzh.gov.pl/realizacja-szczepien-obowiazkowych/rozklad-4/ (dostęp 05.10.2025)
