Plamica Schönleina-Henocha – objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie

Zapalenie naczyń związane z IgA, dawniej znane jako plamica Schönleina-Henocha, to choroba zapalna małych naczyń krwionośnych, która najczęściej dotyka dzieci. Czy wiesz, jakie są jej objawy? W jaki sposób stawia się rozpoznanie? Skąd bierze się ta choroba? W artykule przedstawiamy kompilację praktycznej, łatwej do przyswojenia wiedzy, dzięki której z pewnością poczujesz się bezpieczniej. Zapraszamy do lektury.

Spis treści:

1. Plamica Schönleina-Henocha – co to za choroba?
2. Przyczyny Plamicy Schönleina-Henocha
3. Objawy Plamicy Schönleina-Henocha
4. Plamica Schönleina-Henocha – niezbędna diagnostyka
5. Jak leczyć plamicę Schönleina-Henocha?
6. Czy plamica Schönleina-Henocha jest niebezpieczna?
7. Czy można zapobiegać plamicy Schönleina-Henocha?
8. Plamica Schönleina-Henocha – podsumowanie

Plamica Schönleina-Henocha – co to za choroba?

Plamica Schönleina-Henocha to układowe zapalenie małych naczyń krwionośnych, zaliczane do grupy chorób autoimmunologicznych. Wskutek różnych czynników (o nich poniżej) układ odpornościowy rozpoznaje niektóre białka jako obce i wytwarza przeciwciała w klasie IgA.

Konglomeraty składające się z przeciwciała i antygenu odkładają się w ścianie drobnych naczyń krwionośnych, co wywołuje stan zapalny i następnie objawy. Choroba charakteryzuje się głównie:

• wysypką skórną,
• bólami stawów,
• dolegliwościami ze strony przewodu pokarmowego (w tym krwawieniami) i nerek.

Najczęściej występuje u dzieci w wieku 2-11 lat, choć może pojawić się również u dorosłych.

Przyczyny Plamicy Schönleina-Henocha

Etiologia choroby nie jest w pełni poznana, ale uważa się, że ma związek z nieprawidłową odpowiedzią immunologiczną na różne czynniki, takie jak:

• infekcje, np. górnych dróg oddechowych wywołane przez paciorkowce, wirusy,
• leki – niektóre antybiotyki, niesteroidowe leki przeciwzapalne,
• czynniki genetyczne – niektóre mutacje zwiększają ryzyko zachorowania,
• inne czynniki środowiskowe – ukąszenia owadów, ekspozycja na skrajne temperatury (głównie zimno).

>> Może Cię zainteresować: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?

Objawy Plamicy Schönleina-Henocha

Zapalenie naczyń związane z IgA daje charakterystyczne objawy, które mogą występować w różnej kolejności i nasileniu:

• wysypka (plamica) – drobne, czerwone lub fioletowe plamki, głównie na nogach i pośladkach; nasilenie bywa różne, nie koreluje z ciężkością powikłań narządowych,
• bóle stawów (artropatia) – najczęściej kolan i kostek,
• dolegliwości żołądkowo-jelitowe – bóle brzucha, nudności, wymioty, krwawienia z przewodu pokarmowego,
• zapalenie nerek (nefropatia IgA) – białkomocz, krwiomocz, rzadko niewydolność nerek,
• rzadziej: obrzęki, gorączka, bóle głowy.

Objawy zwykle ustępują samoistnie, ale w niektórych przypadkach mogą prowadzić do powikłań – w tym do przewlekłej choroby nerek czy ciężkich, trudnych do opanowania krwawień z przewodu pokarmowego.

>> Przeczytaj też: Białko w moczu – badanie, normy, przyczyny. Jak leczyć białkomocz?

Plamica Schönleina-Henocha – niezbędna diagnostyka

Nie istnieje pojedynczy parametr laboratoryjny pozwalający na potwierdzenie rozpoznania. Diagnozę stawia się na podstawie:

• badania podmiotowego i przedmiotowego,
• podstawowych badaniach dodatkowych: morfologii krwi obwodowej z rozmazem (możliwa leukocytoza), OB, stężenie CRP (może być podwyższone), badania ogólnego moczu,
• biopsji skóry lub nerek (w wątpliwych przypadkach, wykazuje odkładanie się IgA),
• USG jamy brzusznej (przy silnych bólach brzucha).

Diagnostyka różnicowa obejmuje:

• zakażenie ogólnoustrojowe (sepsę),
• choroby reumatyczne,
• inne zapalenia naczyń.

Jak leczyć plamicę Schönleina-Henocha?

Leczenie zależy od nasilenia objawów. W większości wystarczające jest postępowanie objawowe:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ, np. ibuprofen) na bóle stawów,
• leki przeciwhistaminowe w przypadku świądu,
• nawodnienie i dieta lekkostrawna przy dolegliwościach żołądkowo-jelitowych.

W cięższych przypadkach zastosowanie znajdują:

• glikokortykosteroidy (np. prednizon) przy zajęciu nerek lub silnych bólach brzucha,
• immunosupresyjne (np. azatiopryna) w nefropatii IgA,
• monitorowanie funkcji nerek – kluczowe w zapobieganiu przewlekłej chorobie tego narządu.

>> Przeczytaj też: Odwodnienie i nawodnienie organizmu – fakty i mity

Czy plamica Schönleina-Henocha jest niebezpieczna?

Choroba zwykle ma łagodny przebieg. Większość pacjentów wraca do zdrowia w ciągu kilku tygodni, choć w niektórych przypadkach może prowadzić do powikłań, takich jak:

• przewlekła choroba nerek (rzadko),
• krwawienia z przewodu pokarmowego,
• nadciśnienie tętnicze,
• powikłania zakrzepowe.

>> Warto przeczytać: Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje (cz.2). Ciśnienie tętnicze a styl życia

Czy można zapobiegać plamicy Schönleina-Henocha?

Nie ma skutecznej metody profilaktycznej, ale można zmniejszyć ryzyko poprzez:

• unikanie infekcji (szczepienia, higiena),
• ostrożność w stosowaniu leków (zwłaszcza u osób z predyspozycjami lub zachorowaniem w wywiadzie),
• unikanie ekspozycji na skrajne temperatury.

>> Sprawdź: Szczepionki – profilaktyka zakażeń

Plamica Schönleina-Henocha – podsumowanie

Plamica Schönleina-Henocha to zapalenie małych naczyń, głównie u dzieci, związane z odkładaniem się kompleksów antygen-przeciwciało. Główne objawy to wysypka, bóle stawów, dolegliwości żołądkowo-jelitowe (w tym krwawienia!), rzadziej nefropatia. Diagnostyka opiera się przede wszystkim na badaniu lekarskim i dodatkowych testach laboratoryjnych. Leczenie jest objawowe, w ciężkich przypadkach stosuje się steroidy. Powikłania są rzadkie, ale wymagają czujności, zwłaszcza przy zajęciu nerek.

Jeśli zauważyłeś u siebie lub dziecka niepokojące objawy – nie zwlekaj. Skonsultuj się ze specjalistą pediatrii (gdy zachorowanie dotyczy dziecka) lub internistą (gdy dorosłego)!

---

Źródła

1. Oni L, Platt C, Marlais M, et alNational recommendations for the management of children and young people with IgA vasculitis: a best available evidence, group agreement-based approachArchives of Disease in Childhood 2025;110:67-76., https://adc.bmj.com/content/110/1/67.long (dostęp 28.04.2025 r.).
2. Hetland LE, Susrud KS, Lindahl KH, Bygum A. Henoch-Schönlein Purpura: A Literature Review. Acta Derm Venereol. 2017 Nov 15;97(10):1160-1166. doi: 10.2340/00015555-2733. PMID: 28654132., https://medicaljournalssweden.se/actadv/article/view/5015 (dostęp 28.04.2025 r.).
3. Parums DV. A Review of IgA Vasculitis (Henoch-Schönlein Purpura) Past, Present, and Future. Med Sci Monit. 2024 Jan 28;30:e943912. doi: 10.12659/MSM.943912. PMID: 38281080; PMCID: PMC10832303., https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10832303/ (dostęp 28.04.2025 r.).