Płaskostopie u dzieci to jedna z najczęściej występujących wad postawy, która budzi wiele wątpliwości wśród rodziców. Czy płaskostopie jest naturalnym etapem rozwoju? Kiedy wymaga interwencji specjalisty? Jeśli chcesz poznać odpowiedzi na podobne pytania oraz szukasz porady co do ćwiczeń korekcyjnych i doboru obuwia to ten kompleksowy przewodnik jest dla Ciebie.
| Najważniejsze informacje dotyczące płaskostopia u dzieci: Rodzicu, zapamiętaj: >> do 4. roku życia płaskostopie jest fizjologiczne, >> ćwiczenia i właściwe obuwie to podstawa terapii, >> konsultacja specjalistyczna potrzebna będzie po 6-7. roku życia, >> operacje są stosowane tylko w ciężkich przypadkach, >> systematyczne ćwiczenia dają najlepsze efekty. |
Spis treści:
- Jakie są charakterystyczne objawy płaskostopia u dzieci?
- W jaki sposób zdiagnozować płaskostopie u dzieci?
- Jak leczyć płaskostopie u dzieci?
- Jak dobrać odpowiednią metodę leczenia płaskostopia u dzieci?
- Płaskostopie u dzieci – do kiedy powinno niepokoić?
- Jakie są skutki płaskostopia u dzieci?
- Jak zapobiegać płaskostopiu u dzieci?
- Podsumowanie
- (FAQ) Płaskostopie u dzieci – najczęściej zadawane pytania
Jakie są charakterystyczne objawy płaskostopia u dzieci?
Płaskostopie (pes planus) to deformacja stopy charakteryzująca się obniżeniem lub całkowitym zanikiem łuku podłużnego, co powoduje przyleganie całej podeszwy do podłoża. U dzieci do 3-4. roku życia jest to zjawisko całkowicie fizjologiczne związane z obecnością podściółki tłuszczowej w stopie oraz niedojrzałością układu mięśniowo-więzadłowego.
Objawy mogące wskazywać na patologiczne płaskostopie:
- całkowite przyleganie przyśrodkowej części stopy do podłoża u dzieci powyżej 5. roku życia,
- nadmierne ścieranie się obuwia po wewnętrznej stronie podeszwy,
- ból stóp po dłuższym chodzeniu,
- zmęczenie nóg i niechęć do aktywności fizycznej,
- koślawość pięt (odchylenie powyżej 5°),
- nieprawidłowy chód (stawianie stóp do wewnątrz),
- bóle łydek, kolan lub nawet kręgosłupa.
W jaki sposób zdiagnozować płaskostopie u dzieci?
Diagnostyka płaskostopia u dzieci powinna być kompleksowa i uwzględniać zarówno badanie kliniczne (absolutna podstawa postępowania), jak i specjalistyczne testy. Metody diagnostyczne obejmują:
- badanie podoskopowe – pozwala ocenić rozkład obciążenia stóp i stopień spłaszczenia łuku,
- plantokonturografia (test mokrej stopy) – analiza odbicia stopy na specjalnej karcie,
- test Jacka – ocena przywracania łuku przy zgięciu grzbietowym palucha,
- badanie RTG – wykonywane w obciążeniu, szczególnie przy podejrzeniu koalicji stępu,
- badanie USG – ocena tkanek miękkich u młodszych dzieci,
- analiza chodu – ocena dynamiki stopy podczas ruchu.
| UWAGA nr 1 Pełną diagnostykę płaskostopia należy przeprowadzać dopiero po 6-7. roku życia, gdyż wcześniej jest to często fizjologiczna cecha rozwojowa. |
Jak leczyć płaskostopie u dzieci?
Strategia leczenia zależy od wieku dziecka, rodzaju płaskostopia (elastyczne vs. sztywne) oraz obecności dolegliwości bólowych.
Leczenie zachowawcze:
- ćwiczenia korekcyjne (minimum 3-4 razy w tygodniu),
- fizjoterapia (kinezyterapia, terapia manualna),
- kinesiotaping (plastrowanie dynamiczne),
- masaże stóp i podudzi,
- wkładki ortopedyczne (indywidualnie dobrane),
- obuwie korekcyjne (ze stabilną piętą i odpowiednim podparciem łuku).
Leczenie operacyjne
(stosowane rzadko, tylko w ciężkich przypadkach):
- wydłużenie ścięgna Achillesa,
- osteotomie korekcyjne,
- ortrodezy stępu (u nastolatków z sztywnym płaskostopiem).
| UWAGA nr 2 Systematyczne ćwiczenia połączone z noszeniem odpowiednich wkładek dają poprawę u 85% dzieci z płaskostopiem elastycznym. |
Jak dobrać odpowiednią metodę leczenia płaskostopia u dzieci?
Dobór terapii powinien być zawsze indywidualny i uwzględniać:
- wiek dziecka,
- stopień zaawansowania wady,
- rodzaj płaskostopia (elastyczne/sztywne),
- obecność dolegliwości bólowych,
- współistniejące wady postawy.
Ćwiczenia a płaskostopie u dzieci
Regularna aktywność jest kluczowym elementem terapii. Minimum to 20-30 minut ćwiczeń dziennie.
Dlaczego ćwiczenia są ważne przy płaskostopiu u dzieci?
Wzmacniają mięśnie krótkie stopy (m. piszczelowy tylny, m. strzałkowy długi), poprawiają propriocepcję i stabilizację centralną.
Przykładowe ćwiczenia na płaskostopie u dzieci
- chodzenie na różnych powierzchniach – piasek, trawa, kamienie,
- rysowanie stopami – pisanie liter, kręcenie kółek,
- podnoszenie przedmiotów – chwytanie woreczków palcami stóp,
- rolowanie ręcznika – zwijanie i rozwijanie ręcznika stopami,
- wspinanie się na palce – z utrzymaniem pozycji przez 5 sekund.
Płaskostopie u dzieci – do kiedy powinno niepokoić?
Fizjologiczne płaskostopie powinno zaniknąć do 6-7. roku życia. Jeśli wada utrzymuje się:
- do 8. roku życia – wskazana konsultacja ortopedyczna,
- po 10. roku życia – konieczne leczenie,
- w każdym wieku, gdy wadzie towarzyszy ból lub deformacje.
| UWAGA nr 3 U 15% populacji pewien stopień płaskostopia może utrzymywać się przez całe życie bez powodowania dolegliwości. |
>> Sprawdź też: Jak wyglądają bóle wzrostowe u dziecka?
Jakie są skutki płaskostopia u dzieci?
Nieleczone płaskostopie może prowadzić do:
- przeciążeń stawów skokowych i kolanowych,
- wczesnych zmian zwyrodnieniowych,
- wad postawy (skoliozy, koślawości kolan),
- przewlekłych bólów kręgosłupa,
- ograniczenia aktywności fizycznej,
- zaburzeń chodu i równowagi.
Jak zapobiegać płaskostopiu u dzieci?
Profilaktyka powinna obejmować:
- zachęcanie do chodzenia boso po nierównych powierzchniach (Rodzicu, to świetny pomysł także dla Ciebie – okazja do wspólnej przygody!),
- dobór odpowiedniego obuwia (elastyczna podeszwa, szeroki przód),
- ćwiczenia ogólnorozwojowe,
- unikanie długotrwałego stania w bezruchu,
- nauka pływania (szczególnie stylem grzbietowym).
Podsumowanie
Płaskostopie u dzieci to złożony temat wymagający indywidualnego podejścia. W większości przypadków jest to przejściowa faza rozwoju, jednak wymaga obserwacji. Pamiętaj, że wczesna interwencja może zapobiec poważnym konsekwencjom w przyszłości. Jeśli masz wątpliwości co do rozwoju stóp swojego dziecka, nie zwlekaj i skonsultuj się ze specjalistą ortopedii dziecięcej lub fizjoterapeutą. Zdrowie stóp to inwestycja na całe życie!
(FAQ) Płaskostopie u dzieci – najczęściej zadawane pytania
U większości dzieci fizjologiczne płaskostopie samoistnie zanika między 4. a 7. rokiem życia w miarę wzmacniania się mięśni i więzadeł stopy.
Tak, w większości przypadków płaskostopie elastyczne można skutecznie korygować poprzez systematyczne ćwiczenia, fizjoterapię i odpowiednie obuwie, szczególnie gdy terapia rozpocznie się przed 10. rokiem życia.
Nieleczone może prowadzić do przewlekłych bólów stóp, zmian zwyrodnieniowych stawów, wad postawy, a w późniejszym wieku nawet do problemów z kręgosłupem.
Konsultacja jest konieczna gdy wada utrzymuje się po 7. roku życia, powoduje ból lub ograniczenia ruchowe, towarzyszą jej inne deformacje lub gdy dziecko wyraźnie unika aktywności fizycznej.
Najlepsze efekty dają ćwiczenia aktywizujące mięśnie krótkie stopy: chodzenie na palcach i piętach, podnoszenie przedmiotów palcami, rolowanie ręcznika stopą oraz ćwiczenia równoważne na niestabilnym podłożu.
Źródła
- Halabchi F, Mazaheri R, Mirshahi M, Abbasian L. Pediatric flexible flatfoot; clinical aspects and algorithmic approach. Iran J Pediatr. 2013 Jun;23(3):247-60. PMID: 23795246; PMCID: PMC3684468.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3684468 - Böhm H, Stebbins J, Kothari A, Dussa CU. Dynamic Gait Analysis in Paediatric Flatfeet: Unveiling Biomechanical Insights for Diagnosis and Treatment. Children (Basel). 2024 May 17;11(5):604. doi: 10.3390/children11050604. PMID: 38790599; PMCID: PMC11119624.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11119624 - Mosca VS. Flexible flatfoot in children and adolescents. J Child Orthop. 2010 Apr;4(2):107-21. doi: 10.1007/s11832-010-0239-9. Epub 2010 Feb 18. PMID: 21455468; PMCID: PMC2839866.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2839866 - Xu L, Gu H, Zhang Y, Sun T, Yu J. Risk Factors of Flatfoot in Children: A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Environ Res Public Health. 2022 Jul 6;19(14):8247. doi: 10.3390/ijerph19148247. PMID: 35886097; PMCID: PMC9319536.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9319536 - Uden H, Scharfbillig R, Causby R. The typically developing paediatric foot: how flat should it be? A systematic review. J Foot Ankle Res. 2017 Aug 15;10:37. doi: 10.1186/s13047-017-0218-1. PMID: 28814975; PMCID: PMC5558233.
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5558233
