Nagłe uczucie gorąca, pulsowanie w skroniach, zawroty głowy i niepokój – to tylko niektóre z dolegliwości, które mogą towarzyszyć nagłym zmianom ciśnienia tętniczego. Wahania pojawiają się zarówno u osób starszych, jak i młodych, a ich przyczyny bywają różne – od stresu, przez zaburzenia hormonalne, po choroby serca i układu krążenia. Chociaż pojedyncze epizody nie zawsze oznaczają poważny problem zdrowotny, nawracające skoki ciśnienia powinny być sygnałem do konsultacji z lekarzem. Dowiedz się, od czego skacze ciśnienie i jak je uregulować.
| Z tego artykułu dowiesz się, że: >> Skoki ciśnienia to nagłe zmiany wartości ciśnienia tętniczego, które w niektórych przypadkach mogą być niebezpieczne dla zdrowia. >> Prawidłowe ciśnienie wynosi poniżej 120/70 mmHg. >> Przyczyny skoków ciśnienia krwi to m.in. stres, zaburzenia lękowe, nieodpowiednie leczenie nadciśnienia tętniczego, choroby układu krążenia, choroby nerek. >> Wahania ciśnienia wymagają konsultacji z lekarzem. Diagnostyka obejmuje m.in. wywiad lekarski, pomiary ciśnienia, holter RR oraz badania laboratoryjne z krwi. |
Spis treści:
- Skoki ciśnienia: czym jest skaczące ciśnienie?
- Jakie skoki ciśnienia są niebezpieczne?
- Skoki ciśnienia: przyczyny
- Skoki ciśnienia w ciąży: czy jest się czym martwić?
- Skoki ciśnienia: jakie badania wykonać?
- Jak uregulować skaczące ciśnienie?
- Skoki ciśnienia: najczęstsze pytania (FAQ)
Skoki ciśnienia: czym jest skaczące ciśnienie?
Skoki ciśnienia to zjawisko, w którym wartości ciśnienia tętniczego krwi w krótkim czasie ulegają znacznym wahaniom. Może być to reakcja organizmu na różne czynniki – zarówno fizjologiczne, jak i związane z mechanizmami patologicznymi.
Szczególnie niebezpieczną sytuacją jest gwałtowny wzrost ciśnienia tętniczego, który przekracza 180/120 mmHg. Większość pacjentów, którzy wymagają hospitalizacji z tego powodu, ma już wcześniej rozpoznaną chorobę nadciśnieniową.
Należy pamiętać, że ciśnienie tętnicze krwi może fizjologicznie zmieniać swoją wartość – zarówno w ciągu całej doby, jak i krótkich okresów. W ciągu nocy może być niższe nawet o 10-20% niż za dnia.
>> Sprawdź: Ciśnienie tętnicze a starzenie. Jak obniżyć ciśnienie?
Ile wynosi prawidłowe ciśnienie?
Optymalne ciśnienie tętnicze u osoby dorosłej wynosi poniżej 120/70 mmHg. Zgodnie z wytycznymi ESC (European Society of Cardiology) z 2024 roku wyróżnia się 3 kategorie wartości ciśnienia tętniczego:
| Pomiar gabinetowy | Pomiar domowy | |
| Optymalne (niepodwyższone) ciśnienie tętnicze | <120/70 mmHg | <120/70 mmHg |
| Podwyższone ciśnienie tętnicze | 120/70–<140/90 | 120/70–<135/85 |
| Nadciśnienie tętnicze | ≥140/90 | ≥135/85 |
Jakie skoki ciśnienia są niebezpieczne?
Każda nagła i znaczna zmiana ciśnienia tętniczego wymaga szczególnej uwagi. Szczególnie groźne są skoki do bardzo wysokich wartości, które przekraczają wartość 180/120 mmHg. Jest to tzw. przełom nadciśnieniowy. W jego przebiegu wyróżnia się:
- stany pilne – bez objawów zagrażających powikłań,
- stany nagłe – z zagrażającymi ostrymi powikłaniami narządowymi; bezpośrednie zagrożenie życia.
| Warto wiedzieć: Stanami nagłymi są m.in. udar mózgu, ostry zespół wieńcowy, obrzęk płuc, rzucawka. |
Alarmujące objawy towarzyszące skokom ciśnienia to m.in. wymioty, drgawki, zaburzenia świadomości, ból w klatce piersiowej, nasilona duszność, silny ból głowy, zaburzenia widzenia.
Skoki ciśnienia: przyczyny
Przyczyny skoków ciśnienia krwi są różnorodne. Wahania mogą być wynikiem stresu i silnego wzburzenia emocjonalnego. Ostra reakcja stresowa powoduje aktywację współczulnego układu nerwowego oraz osi podwzgórze-przysadka-nadnercza. Organizm uwalnia duże ilości hormonów, takich jak adrenalina i noradrenalina, które powodują przyspieszenie akcji serca i obkurczenie naczyń krwionośnych. Przejściowy wzrost ciśnienia towarzyszy również wysiłkowi fizycznemu.
Inne możliwe przyczyny skoków ciśnienia to:
- nagłe odstawienie lub nieregularne przyjmowanie leków hipotensyjnych przez pacjentów z nadciśnieniem,
- choroby układu sercowo-naczyniowego (np. niewydolność serca, arytmia),
- zaburzenia hormonalne (np. nadczynność tarczycy, zespół Cushinga),
- choroby nerek (np. przewlekła choroba nerek),
- zaburzenia lękowe,
- spożycie substancji pobudzających lub psychoaktywnych,
- silny ból,
- zwężenie tętnic kręgowych i szyjnych.
| Pamiętaj: Skok ciśnienia tętniczego wyłącznie podczas pomiaru gabinetowego może być spowodowany tzw. efektem białego fartucha, który ma związek ze stresem. |
Skoki ciśnienia od żołądka i układu pokarmowego
Istnieje hipoteza mówiąca o związku nadciśnienia tętniczego z zaburzeniami mikroflory bakteryjnej jelit. W badaniach przeprowadzonych na szczurach stwierdzono istotne zaburzenia jej różnorodności u osobników z wysokimi wartościami ciśnienia krwi. Rozwój nadciśnienia tętniczego jest też ściśle powiązany z nieodpowiednią dietą – szczególnie spożywaniem żywności wysokoprzetworzonej i nadmiarem soli.
Skoki ciśnienia od kręgosłupa
Problemy z odcinkiem szyjnym kręgosłupa – zwłaszcza ucisk nerwów lub zaburzenia krążenia w tętnicach kręgowych – mogą powodować napadowe skoki ciśnienia. Takie objawy często współistnieją z bólem karku, szumami w uszach i zawrotami głowy.
Nadczynność i niedoczynność tarczycy a skoki ciśnienia
Tarczyca, jako gruczoł wydzielania wewnętrznego, produkuje hormony regulujące pracę całego organizmu, w tym pracę serca i naczyń krwionośnych. Zarówno nadmiar, jak i niedobór tych hormonów może znacząco wpływać na wartości ciśnienia krwi. W nadczynności tarczycy obserwuje się charakterystyczny wzrost ciśnienia skurczowego z podwyższoną amplitudą skurczowo-rozkurczową (różnicą między wartością górną a dolną).
Z kolei niedoczynność tarczycy może powodować łagodne nadciśnienie rozkurczowe o niskiej amplitudzie skurczowo-rozkurczowej. Prowadzi również do obniżenia wydolności fizycznej i duszności wysiłkowej oraz sprzyja zastoinowej niewydolności serca i komorowym zaburzeniom rytmu.
>> Przeczytaj: Choroby tarczycy i ich diagnostyka
Skaczące ciśnienie przy nerwicy i innych zaburzeniach psychicznych
Nerwica lękowa może prowadzić do znacznych wahań ciśnienia tętniczego. W momentach nasilonego lęku dochodzi do nadmiernej aktywacji układu współczulnego, co skutkuje przejściowym wzrostem ciśnienia krwi i przyspieszeniem tętna. Z kolei długotrwały stres i utrzymujące się napięcie emocjonalne mogą sprzyjać rozwojowi nadciśnienia pierwotnego.
Skoki ciśnienia w ciąży: czy jest się czym martwić?
Nieprawidłowe wartości ciśnienia krwi w ciąży wymagają konsultacji z lekarzem. Nadciśnienie tętnicze może mieć poważne konsekwencje dla kobiety i jej dziecka. Szczególnie niebezpiecznym stanem jest stan przedrzucawkowy, który występuje u około 5% ciężarnych. Jego powikłania dla płodu to m.in. wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu, niedotlenienie wewnątrzmaciczne, zgon wewnątrzmaciczny a dla kobiety: niewydolność krążenia, niewydolność nerek czy zespół HELLP.
>> Zobacz także: Ciśnienie w ciąży – jakie jest prawidłowe? Czy nadciśnienie w ciąży jest groźne?
Skoki ciśnienia: jakie badania wykonać?
Diagnostyka skoków ciśnienia tętniczego ma na celu odnalezienie ich pierwotnej przyczyny. Podstawą jest dobrze zebrany wywiad lekarski oraz seria pomiarów ciśnienia krwi wykonanych w domu i gabinecie. Wskazane może być również 24-godzinne monitorowanie ciśnienia (holter ciśnieniowy), które pozwala ocenić zmiany w różnych porach dnia i nocy. Lekarz może zalecić ponadto badania laboratoryjne, takie jak morfologia, poziom elektrolitów, glukozy, hormonów tarczycy, lipidogram, a także EKG lub echo serca.
Jak uregulować skaczące ciśnienie?
Leczenie skoków ciśnienia zależy od przyczyny. Duże znaczenie ma modyfikacja stylu życia – ograniczenie soli, unikanie alkoholu, rzucenie palenia oraz regularna aktywność fizyczna. Wskazana jest dieta bogata w warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste i kwasy omega-3. Osoby zmagające się ze stresem powinny wprowadzić techniki relaksacyjne, takie jak joga, medytacja czy ćwiczenia oddechowe. W przypadku chorób współistniejących konieczne jest leczenie farmakologiczne, dostosowane przez lekarza indywidualnie do każdego przypadku.
Skoki ciśnienia: najczęstsze pytania (FAQ)
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące skoków ciśnienia tętniczego.
Skoki ciśnienia mogą być objawem wielu schorzeń. Najczęściej wynikają z nadciśnienia tętniczego pierwotnego, zaburzeń hormonalnych, chorób serca i nerek. Mogą pojawiać się także przy nerwicy lękowej.
Na Szpitalny Oddział Ratunkowy należy zgłosić się w przypadku bardzo wysokiego ciśnienia, czyli wartości powyżej 180/120 mmHg. Objawy takie jak silny ból głowy, zaburzenia widzenia, duszność, ból w klatce piersiowej, zaburzenia świadomości wymagają wezwania pogotowia ratunkowego.
Należy przez kilka dni prowadzić dzienniczek pomiarów, notując wartości oraz okoliczności ich wystąpienia (np. stres, wysiłek fizyczny). Jeżeli wahania są częste lub towarzyszą im dodatkowe objawy, konieczna jest konsultacja lekarska.
Nie ma metody pozwalającej na znaczne i trwałe obniżenie ciśnienia w kilka minut. Przy skoku ciśnienia należy się uspokoić, odpocząć i wykonać kilka głębokich wdechów. Jeżeli pacjent stosuje leki przeciwnadciśnieniowe przepisane przez lekarza, powinien przyjąć dawkę zgodnie z zaleceniami. W sytuacji, gdy ciśnienie jest bardzo wysokie i towarzyszą mu dodatkowe objawy, należy skonsultować się z lekarzem lub wezwać pogotowie ratunkowe.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk
Bibliografia
- A. Olszanecka, Skok ciśnienia tętniczego – przyczyny, diagnostyka i leczenie, Stany Nagłe po Dyplomie 2021
- E. Zimmer-Satora i in., Poranny wzrost ciśnienia tętniczego — znaczenie kliniczne, przegląd definicji, Arterial Hypertension 2004
- Wytyczne postępowania w nadciśnieniu tętniczym w Polsce 2024 — stanowisko Ekspertów Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego/Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego
- Wytyczne ESC 2024 dotyczące postępowania w podwyższonym ciśnieniu tętniczym i nadciśnieniu tętniczym
- https://podyplomie.pl/kardiologia/10085,przelom-nadcisnieniowy (dostęp 10.11.2025)
- https://podyplomie.pl/medical-tribune/18703,kardiologia-nadcisnienie-tetnicze-a-flora-jelitowa (dostęp 10.11.2025)
- https://podyplomie.pl/kardiologia/18945,wplyw-zaburzen-czynnosci-tarczycy-na-choroby-serca (dostęp 10.11.2025)
