Kserostomia charakteryzuje się zmniejszonym wydzielaniem śliny, co prowadzi do nieprzyjemnego uczucia suchości w ustach. Może być odrębną jednostką chorobową lub jednym z objawów innego schorzenia ogólnoustrojowego. Chociaż często bywa bagatelizowana, jej długotrwałe występowanie może prowadzić do szeregu powikłań – w tym zwiększonego ryzyka próchnicy, zakażeń grzybiczych, stanów zapalnych dziąseł, a nawet trudności z artykulacją i połykaniem. Dowiedz się, co oznacza suchość w ustach, co ją powoduje i jak sobie z nią poradzić.
Spis treści:
- Czym jest suchość w ustach (kserostomia)?
- Jakie są najczęstsze przyczyny suchości w ustach?
- Co oznacza suchość w ustach?
- Domowe sposoby na suchość w ustach
- Kiedy zgłosić się do lekarza z objawami kserostomii?
- FAQ. Suchość w ustach (kserostomia) – często zadawane pytania
- Suchość w ustach – podsumowanie
Czym jest suchość w ustach (kserostomia)?
Kserostomia jest definiowana jako odczuwanie suchości w jamie ustnej spowodowane zmniejszonym wydzielaniem śliny przez gruczoły ślinowe. Rozpoznaje się ją, gdy wypływ śliny jest mniejszy niż 0,1–0,2 ml/min (lub 0,7 ml/min po wcześniejszej stymulacji). Podział obejmuje:
- kserostomię typu I – z zachowaniem błony śluzowej,
- kserostomię typu II – z zanikiem błony śluzowej.
Wyróżnia się również kserostomię rzekomą. Jest to subiektywne odczuwanie suchości w jamie ustnej mimo prawidłowego wydzielania śliny.
Kserostomia może mieć różne nasilenie. Jej objawy to:
- suchość w ustach,
- zaburzenia smaku (głównie gorzki smak w ustach),
- uczucie swędzenia i pieczenia w ustach,
- trudności w przełykaniu pokarmów,
- trudności w mówieniu,
- zamiana zabarwienia języka,
- podatność na uszkodzenia błony śluzowej jamy ustnej.
| W ciągu doby u osoby dorosłej wytwarzane jest 0,5–1 l śliny. Składa się ona z wody (99% składu), nieorganicznych soli sodu, magnezu, wapnia, potasu, a także kwasu moczowego, mocznika, cholesterolu, białek i enzymów trawiennych. Ślina nawilża błonę śluzową jamy ustnej, ułatwia przełykanie, wspomaga trawienie wstępne, a także chroni zęby przed próchnicą poprzez neutralizację kwasów produkowanych przez bakterie. |
>> Zobacz także: Utrata (brak) węchu i smaku – przyczyny, jak długo trwa, leczenie
Jakie są najczęstsze przyczyny suchości w ustach?
Przyczyny kserostomii są różnorodne. Najczęściej suchość w ustach jest spowodowana przez przewlekłe stosowanie niektórych leków – m.in. przeciwdepresyjnych, przeciwlękowych, przeciwhistaminowych, moczopędnych, cholinolitycznych, hipotensyjnych, chemioterapeutyków, narkotycznych leków przeciwbólowych. Dolegliwość może pojawić się również po radioterapii w obrębie głowy i szyi.
Inne przyczyny suchości w ustach to:
- niedobór witaminy B1 lub B6,
- niedobór żelaza,
- odwodnienie,
- choroby układu nerwowego,
- zaburzenia psychiczne (np. schizofrenia, stany lękowe, depresja),
- choroby alergiczne,
- cukrzyca (szczególnie powikłana neuropatią),
- nadczynność tarczycy,
- sarkoidoza,
- amyloidoza,
- zespół Sjögrena,
- toczeń rumieniowaty,
- AIDS,
- czynniki miejscowe (m.in. oddychanie przez usta, palenie tytoniu, grzybica jamy ustnej).
| Kserostomia może pojawić się w każdym wieku, ale szczególnie często zgłaszają ją osoby po 65. roku życia. Częstość występowania w populacji określa się na 10–25%. |
Co oznacza suchość w ustach?
Suchość w ustach może być zarówno objawem przejściowym, jak i sygnałem poważniejszych problemów zdrowotnych. Jest symptomem m.in. zaburzeń pracy tarczycy, tocznia rumieniowatego, alergii, chorób układu nerwowego czy niedoborów witamin i minerałów. Dlatego należy obserwować swój organizm. Wszelkie niepokojące dolegliwości powinny być zawsze skonsultowane z lekarzem.
Ciągła suchość w ustach może prowadzić do przewlekłej grzybicy jamy ustnej, przewlekłych infekcji bakteryjnych, zanikowego zapalenia języka, próchnicy, utraty uzębienia.
Domowe sposoby na suchość w ustach
Domowe sposoby na suchość w ustach obejmują:
- żucie gumy bez cukru,
- ssanie pastylek z kwasem cytrynowym,
- spożywanie pokarmów wymagających żucia,
- prawidłową higienę jamy ustnej (poprzedzoną instruktażem stomatologicznym),
- płukanie jamy ustnej naparem z siemienia lnianego,
- stosowanie specjalistycznych past do zębów.
Domowe sposoby na suchość w ustach mogą pomóc w łagodzeniu objawów, ale nie powinny zastępować konsultacji z lekarzem.
Kiedy zgłosić się do lekarza z objawami kserostomii?
Konsultacji z lekarzem wymagają m.in.:
- często nawracająca lub ciągła suchość w ustach,
- biały nalot na języku i suchość w ustach,
- pogorszenie stanu zębów,
- bóle brzucha,
- trudności w połykaniu pokarmów lub mówieniu,
- suchość w ustach współwystępująca z objawami ogólnymi (np. suchość oczu, pogorszenie stanu skóry, bóle mięśni i stawów, osłabienie mięśni, przewlekłe zmęczenie, lęk, obniżenie nastroju).
Bardzo ważne jest ustalenie przyczyny suchości w ustach. Lekarz zbiera wywiad medyczny oraz kieruje pacjenta na badania – m.in. testy laboratoryjne z krwi (np. poziom żelaza, poziom witaminy B, poziom hormonów tarczycy), USG ślinianek, testy sialometryczne (pomiar objętości śliny).
Leczenie kserostomii może być przyczynowe i objawowe. W zależności od przyczyny terapia obejmuje m.in. zmianę stosowanych leków, podanie leków stymulujących wydzielanie śliny, suplementację witaminy B i żelaza, stosowanie płukanek z chlorheksydyną.
FAQ. Suchość w ustach (kserostomia) – często zadawane pytania
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące tego, co oznacza suchość w ustach.
Suchość w ustach może być spowodowana niedoborem witamin z grupy B (w szczególności witaminy B1 i B6).
Ciągła suchość w ustach może przyczynić się do grzybicy jamy ustnej, próchnicy, a nawet utraty zębów. Dlatego nigdy nie należy jej bagatelizować.
Suchość w ustach może być objawem m.in. nadczynności tarczycy, chorób układu nerwowego, cukrzycy, alergii, zespołu Sjögrena, tocznia rumieniowatego, AIDS, zaburzeń psychicznych.
Suchość w ustach może być objawem cukrzycy. Uwagę powinny wzbudzić wzmożone pragnienie, wielomocz, zmęczenie. Również neuropatia będąca powikłaniem cukrzycy powoduje kserostomię.
Przejściowa suchość w ustach może wystąpić pod wpływem stresu, ponieważ bodźce stresowe oddziałują na układ nerwowy odpowiedzialny za regulację pracy gruczołów ślinowych.
W pierwszej kolejności należy udać się do lekarza POZ lub stomatologa. W razie potrzeby lekarz wyda skierowanie do odpowiedniego specjalisty.
Suchość w ustach – podsumowanie
- Kserostomia to suchość w ustach.
- Najczęstsze przyczyny kserostomii to stosowanie niektórych leków, choroby ogólnoustrojowe (np. cukrzyca, nadczynność tarczycy, choroby neurologiczne), czynniki miejscowe (np. palenie tytoniu).
- Ciągła suchość w ustach lub suchość w ustach, której towarzyszą dodatkowe objawy zawsze wymaga konsultacji z lekarzem i wdrożenia szczegółowej diagnostyki.
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia
- A. Dutkowska i in., Kserostomia u ludzi w podeszłym wieku, Journal of Clinical Healthcare 2/2017, s. 20–23
- https://www.mp.pl/reumatologia/ekspert/365567,kserostomia-przyczyny-i-leczenie (dostęp 04.07.2025)
- Ł. Guzik, Kserostomia – obraz kliniczny i terapia, Medycyna Paliatywna w Praktyce 2010, 4, s. 14–17
- Ł. Guzik, E. Kamysz, Kserostomia – więcej niż suchość w jamie ustnej, Farm Pol, 2009, 65(6), s. 411–414
- M. Mielnik-Błaszczak i in., Kserostomia – problem dotykający coraz większą część populacji, Medycyna Ogólna 2009, s. 443–449
- https://podyplomie.pl/stomatologia/17305,kserostomia-wyzwanie-dla-lekarza?srsltid=AfmBOoqUVcY0h1yE06gSkQaDY4JiWRWHJyOItU7EcoXtG7tMYKCfFhKv
