Pojęcie „zakwaszenia organizmu” od lat pojawia się w reklamach suplementów, poradnikach zdrowotnych i na forach internetowych. Często sugeruje się, że to powszechny problem współczesnych ludzi, który wynika głównie ze złej diety. Charakteryzuje go gromadzenie się kwasów w ciele, co ma rzekomo skutkować przewlekłym zmęczeniem, bólem mięśni czy spadkiem odporności. W artykule wyjaśniamy, czy zakwaszenie organizmu naprawdę istnieje.
Z tego artykułu dowiesz się, że:
- W nazewnictwie medycznym nie funkcjonuje termin „zakwaszenie organizmu”. Jest to pojęcie spopularyzowane przez twórców diet alternatywnych.
- Za objawy zakwaszenia organizmu uznaje się problemy z trawieniem, zmęczenie, osłabienie, bóle głowy czy bóle mięśni. Należy pamiętać, że takie dolegliwości mogą wynikać z wielu przyczyn, które wymagają diagnostyki i leczenia.
- Objawy przypisywane „zakwaszeniu organizmu” często wynikają z nieprawidłowego stylu życia: zbyt małej ilości snu, stresu, odwodnienia czy niedoborów witamin i minerałów. Poprawa tych aspektów przynosi realne korzyści dla zdrowia – bez konieczności stosowania suplementów czy diet „odkwaszających”.
Spis treści:
- Czym jest tzw. zakwaszenie organizmu?
- Skąd wzięło się pojęcie zakwaszenia organizmu?
- Jak działa równowaga kwasowo-zasadowa w organizmie?
- Objawy przypisywane zakwaszeniu organizmu – co mogą oznaczać naprawdę?
- Jakie badania wykonać, by sprawdzić równowagę metaboliczną?
- Czy zakwaszenie organizmu jest niebezpieczne?
- Co zamiast „odkwaszania”? Jak wspierać organizm w naturalny sposób
- Zakwaszenie organizmu: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Czym jest tzw. zakwaszenie organizmu?
Na początek należy podkreślić, że w ujęciu medycznym nie istnieje „zakwaszenie organizmu”. Taka jednostka chorobowa nie występuje w Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10.
Pojęcie „zakwaszenie organizmu” pochodzi z medycyny alternatywnej. Oznacza zmianę pH płynów ustrojowych pod wpływem produktów spożywczych o właściwościach kwasotwórczych lub alkalizujących. Zwolennicy tej teorii twierdzą, że spożywanie tych pierwszych (np. mięsa, nabiału, kawy, zbóż) prowadzi do gromadzenia się w organizmie kwaśnych produktów przemiany materii, co ma być bezpośrednią przyczyną wielu chorób cywilizacyjnych.
Trzeba pamiętać, że organizm człowieka dysponuje bardzo skutecznymi mechanizmami utrzymującymi równowagę kwasowo-zasadową, a jej zaburzenia są stanem chorobowym, który wymaga leczenia szpitalnego. Jeżeli pH krwi rzeczywiście spadłoby poniżej normy, byłby to poważny stan kliniczny określany jako kwasica i wymagający leczenia, a nie „zakwaszenie organizmu”.
Warto też zaznaczyć, że popularne objawy przypisywane „zakwaszeniu” – takie jak zgaga, kwaśne odbijanie czy pieczenie w przełyku – częściej wynikają z tzw. „nadkwasoty”, czyli nadmiernego wydzielania kwasu solnego w żołądku i objawów choroby refluksowej przełyku. To lokalny problem trawienny, który nie wpływa na ogólnoustrojową równowagę kwasowo-zasadową.
Skąd wzięło się pojęcie zakwaszenia organizmu?
Termin „zakwaszenie organizmu” został spopularyzowany w pierwszej połowie XX wieku przez twórców diet alternatywnych, m.in. przez koncepcję tzw. diety alkalicznej. Zakłada ona, że produkty spożywcze można podzielić na „zakwaszające” i „odkwaszające”, a ich niewłaściwe proporcje prowadzą do rozwoju chorób.
Prawdą jest, że żywność faktycznie może mieć właściwości kwasotwórcze lub alkalizujące wynikające z zawartości poszczególnych składników mineralnych (np. sodu, wapnia, fosforu). Jednakże udowodniono, że żywienie nie wpływa w znacznym stopniu na pH krwi. W badaniach zaobserwowano zmianę zaledwie o 0,01–0,02 jednostek.
| Rodzaj spożywanych produktów może mieć większy wpływ na pH moczu. W badaniach zaobserwowano zmianę o 0,2–1,2 jednostek. Jednak brakuje dowodów naukowych, aby miało to wpływ na stan zdrowia. |
Jak działa równowaga kwasowo-zasadowa w organizmie?
Równowaga kwasowo-zasadowa to mechanizm homeostazy, dzięki któremu organizm utrzymuje stałe pH krwi i płynów ustrojowych. Istotną rolę odgrywają tutaj:
- układy buforowe krwi i tkanek,
- płuca,
- nerki.
Bufory (m.in. wodorowęglanowy, fosforanowy, białczanowy) neutralizują nadmiar jonów wodorowych (H+), zapobiegając spadkowi pH. Płuca kontrolują ilość dwutlenku węgla (CO₂), który wpływa na stężenie kwasów w organizmie, natomiast nerki regulują wydalanie jonów wodorowych i wodorowęglanów.
Zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej może prowadzić do dwóch poważnych stanów: kwasicy (pH krwi poniżej 7,35) lub zasadowicy (pH krwi powyżej 7,45). Oba wymagają natychmiastowej diagnozy i leczenia, ponieważ stanowią zagrożenie dla życia. W normalnych warunkach mechanizmy kompensacyjne działają tak skutecznie, że zdrowy człowiek nie jest w stanie „zakwasić się” dietą czy stresem.
Objawy przypisywane zakwaszeniu organizmu – co mogą oznaczać naprawdę?
Do objawów rzekomego zakwaszenia organizmu często zalicza się m.in.:
- zmęczenie i osłabienie,
- bóle głowy,
- problemy z koncentracją,
- bóle mięśni,
- łamliwość włosów i paznokci,
- obniżoną odporność,
- zaburzenia snu,
- problemy trawienne,
- pogorszenie stanu skóry i trądzik.
Są to objawy niespecyficzne, które mogą wynikać z wielu przyczyn – m.in. niedoborów witamin i minerałów, odwodnienia, braku snu, stresu czy chorób przewlekłych (np. niedoczynności tarczycy, cukrzycy, zaburzeń pracy jelit). Wystąpienie jakichkolwiek niepokojących dolegliwości jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej i wykonania badań diagnostycznych.
| Warto pamiętać, że prawdziwa kwasica objawia się w zupełnie inny sposób. Objawy zależą od jej rodzaju i mogą obejmować m.in. zaburzenia świadomości, zapach acetonu z ust, tachykardię, duszność, kaszel, śpiączkę. |
Jakie badania wykonać, by sprawdzić równowagę metaboliczną?
Najbardziej wiarygodnym badaniem oceniającym równowagę kwasowo-zasadową jest gazometria. Standardem pozostaje gazometria z krwi tętniczej, która umożliwia dokładną ocenę pH, ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla (pCO₂), stężenia wodorowęglanów (HCO₃⁻) oraz wiarygodną ocenę utlenowania krwi (PaO₂). W warunkach ambulatoryjnych gazometria żylna lub włośniczkowa może być pomocna do wstępnej oceny pH i HCO₃⁻, jednak nie zastępuje gazometrii tętniczej w ocenie utlenowania oraz precyzyjnej ocenie pCO₂ (zwłaszcza przy podejrzeniu hipoksemii/hiperkapnii).
Lekarz może także zlecić badanie ogólne moczu, morfologię krwi oraz badania biochemiczne – w tym stężenie elektrolitów (sód, potas, chlor), kreatyniny i mocznika, które pośrednio mogą wskazywać na problemy z funkcją nerek lub zaburzenia metaboliczne.
Czy zakwaszenie organizmu jest niebezpieczne?
Wszelkie niepokojące objawy przypisywane “zakwaszeniu organizmu” – np. przewlekłe zmęczenie, bóle głowy, zaburzenia trawienia, pogorszenie stanu skóry – nie powinny być bagatelizowane i należy skonsultować je z lekarzem. Wczesne zdiagnozowanie przyczyny i podjęcie odpowiedniego leczenia w większości przypadków pozwala na poprawę stanu zdrowia.
Natomiast prawdziwa kwasica – metaboliczna lub oddechowa – jest stanem poważnym i wymaga natychmiastowej interwencji medycznej.
Co zamiast „odkwaszania”? Jak wspierać organizm w naturalny sposób
Aby wspierać funkcjonowanie organizmu, należy:
- Zadbać o zdrową i dobrze zbilansowaną dietę dopasowaną do indywidualnych potrzeb organizmu. Zalecane jest spożywanie większej ilości warzyw, owoców, olejów roślinnych, ryb, nasion i orzechów.
- Zmniejszyć spożycie cukrów prostych, żywności wysokoprzetworzonej oraz czerwonego mięsa.
- Zadbać o odpowiednie nawodnienie organizmu. Wskazane jest picie minimum 2 litrów wody dziennie. Ilość powinna być zwiększona w wysokiej temperaturze czy podczas wysiłku fizycznego.
- Zrezygnować z używek.
- Zadbać o odpoczynek i odpowiednią ilość snu (zalecane jest spanie 7–8 godzin).
- Zminimalizować stres poprzez naukę sposobów relaksacji.
- Wprowadzić do planu dnia regularną aktywność fizyczną.
- Regularnie wykonywać badania profilaktyczne.
>> Zobacz także: Dieta śródziemnomorska – zasady, produkty, przykładowy jadłospis i przepisy
Zakwaszenie organizmu: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące zakwaszenia organizmu.
Żadne produkty spożywcze nie są w stanie zakwasić organizmu w sensie klinicznym. Niektóre pokarmy mogą wpływać na pH moczu, ale nie na pH krwi.
Nie istnieją produkty ani suplementy, które mogłyby „odkwasić” organizm. Najlepszym sposobem utrzymania równowagi metabolicznej jest prowadzenie zdrowego stylu życia – z uwzględnieniem m.in. zdrowej i dobrze zbilansowanej diety, odpowiedniego nawodnienia organizmu, zrezygnowania z używek.
„Zakwaszenie organizmu” nie jest przyczyną bólu. Dolegliwości bólowe, które są mu przypisywane, takie jak bóle głowy, stawów czy mięśni, mają inne, konkretne podłoże, które należy zdiagnozować u lekarza.
Kawa może nieznacznie wpływać na pH moczu, ale nie zakwasza organizmu.
Ponieważ nie ma takiego stanu jak zakwaszenie organizmu, nie istnieje też proces „odkwaszania”. Organizm zdrowej osoby samodzielnie reguluje gospodarkę kwasowo-zasadową.
Opieka merytoryczna: lek. Maria Wydra
Bibliografia
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/lista/197412,czym-jest-zakwaszenie-organizmu-czy-jest-to-pojecie-odnoszace-sie-do-fizjologii-czy-pseudonaukowy-wymysl (dostęp 06.11.2025)
- A. Brymora, J. Manitius, Patofizjologia zaburzeń gospodarki kwasowo-zasadowej i strategia postępowania, Wielka Interna. Nefrologia
- https://www.mp.pl/pacjent/dieta/zasady/186770,zakwaszenie-organizmu-prawda-czy-mit (dostęp 06.11.2025)
- https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/kwasica-co-to-za-choroba-objawy-rodzaje-przyczyny-i-leczenie-kwasicy-organizmu/ (dostęp 06.11.2025)
