Cholestaza ciążowa to zaburzenie pracy wątroby, które pojawia się zwykle w II lub III trymestrze ciąży. Objawia się przede wszystkim uporczywym świądem skóry i może prowadzić do poważnych powikłań u dziecka. W artykule znajdziesz najważniejsze informacje o objawach, przyczynach, diagnostyce i leczeniu tej choroby. Sprawdź, kiedy warto wykonać badania i jak postępować w przypadku rozpoznania cholestazy.
Spis treści:
- Co to jest cholestaza ciążowa?
- Cholestaza w ciąży – jakie daje objawy?
- Cholestaza ciążowa – skutki dla dziecka
- Cholestaza ciążowa – jakie badania wykonać?
- Leczenie cholestazy ciążowej
- Cholestaza w ciąży: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
- Cholestaza ciążowa: podsumowanie informacji
Co to jest cholestaza ciążowa?
Cholestaza ciążowa (inaczej: wewnątrzwątrobowa cholestaza ciężarnych; w klasyfikacji ICD-10 oznaczona kodem O26.6) to zaburzenie funkcji wątroby, w którym dochodzi do zastoju żółci z powodu utrudnionego wydzielania i przepływu kwasów żółciowych w obrębie komórek wątrobowych i dróg żółciowych. Hormonalne zmiany zachodzące w ciąży – zwłaszcza wzrost stężenia estrogenów i progesteronu – mogą osłabiać działanie mechanizmów odpowiedzialnych za transport żółci. W efekcie kwasy żółciowe zaczynają gromadzić się we krwi i w tkankach, a część z nich może przedostawać się przez łożysko, co wiąże się z ryzykiem dla płodu. Na rozwój cholestazy mogą wpływać także predyspozycje genetyczne oraz czynniki środowiskowe, takie jak niedobory żywieniowe lub choroby współistniejące. Choroba najczęściej pojawia się po 26. tygodniu ciąży i zwykle ustępuje samoistnie po porodzie. Ze względu na możliwość powikłań okołoporodowych wymaga jednak szybkiego rozpoznania i specjalistycznej opieki.
Do rozpoznania konieczne jest stwierdzenie:
- dokuczliwego świądu (bez wysypki),
- podwyższonego poziomu kwasów żółciowych we krwi,
- wykluczenia innych chorób wątroby i chorób skóry.
Ze względu na poziom kwasów żółciowych, cholestazę ciążową dzielimy na:
- łagodną,
- umiarkowaną,
- ciężką.
| Im wyższe stężenie kwasów żółciowych, tym większe ryzyko dla zdrowia dziecka, dlatego klasyfikacja ta ma kluczowe znaczenie dla dalszego postępowania. |
>> Zobacz również: Otyłość a ciąża. Jakie są zagrożenia i konsekwencje otyłości w ciąży?
Cholestaza w ciąży – jakie daje objawy?
Głównym objawem cholestazy ciążowej jest świąd skóry bez wysypki, który może mieć charakter uogólniony, ale najczęściej obejmuje:
- wewnętrzne powierzchnie dłoni,
- podeszwy stóp,
- okolice brzucha, klatki piersiowej i karku.
Świąd zwykle nasila się w godzinach wieczornych i nocnych, prowadząc do:
- problemów ze snem,
- zmęczenia,
- spadku samopoczucia i rozdrażnienia,
- pogorszenia jakości życia codziennego.
Inne objawy, które mogą wystąpić to:
- ciemne zabarwienie moczu,
- odbarwione, jasne stolce,
- uczucie dyskomfortu w prawym podżebrzu,
- nudności i wymioty,
- rzadziej żółtaczka (zażółcenie skóry i białek oczu).
Wysypka nie jest typowa dla cholestazy – jej obecność sugeruje inne podłoże, np. dermatozy ciążowe (czyli choroby skóry charakterystyczne dla okresu ciąży).
>> Przeczytaj też: Sucha i swędząca skóra w ciąży – o czym świadczy i jak sobie z tym radzić?
Cholestaza ciążowa – skutki dla dziecka
Cholestaza ciążowa może nieść poważne konsekwencje dla zdrowia rozwijającego się dziecka. W zależności od nasilenia choroby, ryzyko powikłań może znacząco wzrosnąć. Do najważniejszych zagrożeń zaliczamy:
- poród przedwczesny, zarówno spontaniczny, jak i indukowany,
- obecność smółki w płynie owodniowym (czyli pierwszych stolców płodu, co może świadczyć o stresie płodowym),
- niedotlenienie wewnątrzmaciczne,
- zgon wewnątrzmaciczny.
| Z tego względu zalecane jest regularne monitorowanie stanu matki i dziecka oraz, w przypadku ciężkiej postaci choroby, rozważenie wcześniejszego ukończenia ciąży. Warto podkreślić, że cholestaza ciążowa nie wiąże się z ograniczeniem wzrastania płodu. |
Cholestaza ciążowa – jakie badania wykonać?
W przypadku podejrzenia cholestazy ciążowej zaleca się wykonanie następujących badań:
- oznaczenie stężenia kwasów żółciowych we krwi (nie trzeba być na czczo),
- ocena enzymów wątrobowych (ALT, AST),
- ocena stężenia bilirubiny i GGTP,
- szczegółowy wywiad medyczny i badanie fizykalne.
W uzasadnionych przypadkach warto wykonać również:
- badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej w celu wykluczenia kamicy,
- testy serologiczne w kierunku wirusowego zapalenia wątroby typu B oraz typu C,
- oznaczenie czasu protrombinowego w standardzie międzynarodowym, jeśli istnieje ryzyko zaburzeń krzepnięcia wynikających z niedoboru witaminy K.
W przypadku potwierdzenia cholestazy pierwszą kontrolę warto wykonać po około 7 dniach, a następnie ustalić częstotliwość indywidualnie (zwykle co tydzień w trzecim trymestrze lub przy rosnących stężeniach).
>> Przeczytaj również: Badania laboratoryjne dla kobiet w ciąży – okiem ginekologa
Leczenie cholestazy ciążowej
Leczenie cholestazy ciążowej ma na celu:
- złagodzenie uporczywego świądu,
- ograniczenie ryzyka powikłań okołoporodowych,
- monitorowanie dobrostanu płodu.
Stosowane metody terapeutyczne obejmują:
- Kwas ursodeoksycholowy – lek stosowany głównie w celu łagodzenia świądu (działanie objawowe). Nie wykazano, aby kwas ursodeoksycholowy zmniejszał ryzyko powikłań u dziecka (na przykład obumarcia wewnątrzmacicznego).
- Leki przeciwhistaminowe – np. hydroksyzyna, pomocniczo na noc w celu poprawy jakości snu,
- Emolienty – łagodzą świąd i chronią skórę przed uszkodzeniami od drapania,
- Witamina K – jedynie w razie stwierdzonych zaburzeń wchłaniania lub wydłużonego czasu krzepnięcia.
Cholestaza w ciąży: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące cholestazy w ciąży.
Najlepszym sposobem jest wykonanie badania krwi na oznaczenie kwasów żółciowych oraz enzymów wątrobowych, a także konsultacja z lekarzem prowadzącym ciążę – zazwyczaj ginekologiem-położnikiem, który zdecyduje o dalszym postępowaniu diagnostycznym i ewentualnym leczeniu.
Najczęściej swędzenie pojawia się na dłoniach i stopach, ale może rozszerzyć się na inne części ciała.
Nie należy przyjmować żadnych leków ani suplementów bez konsultacji z lekarzem prowadzącym ciążę. Trzeba unikać silnych kosmetyków drażniących skórę oraz intensywnego opalania, które może nasilać świąd. Niewskazane są także samodzielne próby leczenia domowymi sposobami, które mogą być nieskuteczne lub szkodliwe.
Tak. Objawy zwykle ustępują w ciągu kilku dni po porodzie, a parametry wątrobowe wracają do normy w ciągu 2–3 tygodni.
Cholestaza ciążowa: podsumowanie informacji
- Uporczywy świąd skóry bez wysypki to główny objaw cholestazy.
- Kluczowe dla rozpoznania są badania poziomu kwasów żółciowych i enzymów wątrobowych.
- Choroba może prowadzić do poważnych powikłań dla dziecka, zwłaszcza przy wysokim stężeniu kwasów żółciowych we krwi.
- Leczenie obejmuje kwas ursodeoksycholowy, leczenie wspomagające oraz monitorowanie ciąży.
- W większości przypadków choroba ustępuje po porodzie.
Bibliografia
- RCOG Green-top Guideline No. 43. Intrahepatic cholestasis of pregnancy. 2022.
- UpToDate: Intrahepatic cholestasis of pregnancy. Keith D. Lindor et al.
- UCZKiN WUM: Cholestaza w ciąży. https://www.uczkin.pl
