Mózg to najbardziej wrażliwy na niedobór tlenu narząd w organizmie. Nawet kilkuminutowy brak dopływu tlenu może prowadzić do jego nieodwracalnego uszkodzenia. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest niedotlenienie mózgu, jakie daje objawy, co je powoduje i jak można je diagnozować oraz leczyć. Sprawdź, kiedy objawy mogą zwiastować niebezpieczne powikłania i jakim badaniom warto się poddać.
Spis treści:
- Co to jest niedotlenienie mózgu?
- Niedotlenienie mózgu: objawy
- Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu niedotlenienia mózgu?
- Powikłania i skutki niedotlenienia mózgu
- Niedotlenienie mózgu – często zadawane pytania
- Niedotlenienie mózgu: podsumowanie
Co to jest niedotlenienie mózgu?
Niedotlenienie mózgu to stan, w którym komórki nerwowe otrzymują zbyt mało tlenu w stosunku do swoich potrzeb. Może mieć charakter miejscowy (np. w przypadku udaru) lub globalny (np. przy zatrzymaniu krążenia). Może do niego dojść wskutek zaburzeń krążenia, oddechowych, urazów czy chorób neurologicznych. Tkanka mózgowa, mimo że stanowi tylko ok. 3,5% masy ciała, zużywa aż 25% tlenu dostarczanego z krwi.
Brak tlenu powoduje upośledzenie funkcji neuronów, a przy dłuższym czasie niedotlenienia prowadzi do ich obumierania. Objawy zależą od obszaru mózgu objętego niedokrwieniem. W przypadku bardzo ciężkiego niedotlenienia, już po 4-5 minutach może dojść do trwałych i nieodwracalnych zmian w ośrodkowym układzie nerwowym.
>> Przeczytaj: Mózg – budowa, funkcje, działanie ludzkiego mózgu
Chwilowe niedotlenienie mózgu: czym jest?
Chwilowe niedotlenienie mózgu może mieć różne przyczyny, ale najczęściej odnosi się do zjawiska określanego jako TIA (ang. Transient Ischemic Attack), czyli przemijający napad niedokrwienny. Jest to krótkotrwałe niedokrwienie mózgu, w którym objawy przypominające udar ustępują całkowicie w ciągu 24 godzin i nie powodują trwałych uszkodzeń. TIA zwiastuje jednak poważne ryzyko udaru mózgu w najbliższych dniach i wymaga pilnej diagnostyki oraz wdrożenia leczenia profilaktycznego.
Warto zaznaczyć, że nie każde chwilowe niedotlenienie mózgu jest TIA. Do przejściowego niedotlenienia może dojść również w wyniku nagłego spadku ciśnienia, zaburzeń rytmu serca, bezdechu sennego, chwilowego zatrzymania oddechu czy zatrucia tlenkiem węgla. Objawy mogą wówczas być podobne, jednak ich mechanizm i konsekwencje różnią się od tych obserwowanych w TIA.
Dlatego tak ważna jest trafna diagnoza przyczyn chwilowego niedotlenienia i odpowiednie postępowanie medyczne.
>> Sprawdź również: Udar mózgu – objawy, przyczyny, pierwsza pomoc i profilaktyka
Niedotlenienie mózgu: objawy
- zaburzenia mowy (afazja),
- niewyraźna mowa lub bełkot,
- zaburzenia równowagi,
- niedowład kończyn,
- zawroty głowy,
- pogorszenie pamięci i koncentracji,
- zaburzenia widzenia,
- napady padaczkowe,
- utrata przytomności,
- w skrajnych przypadkach – śpiączka.
Objawy mogą pojawiać się nagle lub narastać stopniowo. W przypadkach łagodnych mogą być przemijające, co jednak nie powinno skłaniać do ich ignorowania – mogą bowiem zwiastować groźniejsze stany.
>> Zobacz również: Omdlenia u dorosłych i dzieci – przyczyny, objawy, rodzaje. Jakie badania wykonać?
Jakie badania wykonuje się przy podejrzeniu niedotlenienia mózgu?
Przy podejrzeniu niedotlenienia mózgu wykonuje się takie badania jak:
badania obrazowe:
- tomografia komputerowa (TK) głowy – umożliwia wykluczenie krwawienia i ocenę obszarów niedokrwienia,
- rezonans magnetyczny (MRI) – dokładniejsze obrazowanie tkanek mózgu i mniejszych zmian niedotlenieniowych,
- EEG (elektroencefalografia) – ocena czynności elektrycznej mózgu,
- USG Doppler tętnic szyjnych i kręgowych – sprawdzenie przepływu krwi w naczyniach mózgowych,
- EKG i echo serca – diagnostyka ewentualnych źródeł zatorowości.
badania laboratoryjne:
- morfologia krwi – ocena czerwonych krwinek i wykrycie niedokrwistości,
- stężenie elektrolitów – m.in. sód, potas, wapń, które wpływają na pracę układu nerwowego,
- czas protrombinowy (PT/INR) i czas APTT – ocena układu krzepnięcia,
- gazometria krwi tętniczej – analiza poziomu tlenu i dwutlenku węgla,
- glukoza – sprawdzenie poziomu cukru we krwi,
- kreatynina, mocznik – wskaźniki funkcji nerek,
- CRP – marker stanu zapalnego.
Wyniki tych badań pozwalają zaplanować dalsze postępowanie i szybciej wdrożyć odpowiednie leczenie.
Powikłania i skutki niedotlenienia mózgu
Do powikłań i skutków niedotlenienia mózgu zaliczyć można:
- udar mózgu (niedokrwienny lub krwotoczny),
- trwałe zaburzenia mowy, pamięci i funkcji poznawczych,
- niedowłady i porażenia kończyn,
- padaczka poudarowa,
- encefalopatia niedotlenieniowo-niedokrwienna,
- zaburzenia świadomości, śpiączka,
- śmierć mózgu w przypadkach najcięższych.
Im szybciej zostanie przywrócony prawidłowy dopływ tlenu do mózgu, tym większe są szanse na uniknięcie trwałych następstw. Właśnie dlatego czas reakcji i wdrożenie leczenia mają kluczowe znaczenie.
>> To może Cię zainteresować: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje
Niedotlenienie mózgu – często zadawane pytania
Czy mózg się regeneruje po niedotlenieniu?
W ograniczonym zakresie tak – niektóre funkcje mogą częściowo wrócić dzięki neuroplastyczności. Jednak uszkodzenia w wyniku długotrwałego niedotlenienia są najczęściej trwałe.
Co powoduje niedotlenienie?
Do niedotlenienia mózgu mogą prowadzić m.in. udar, zatrzymanie krążenia, migotanie przedsionków, hipowentylacja, zatrucie tlenkiem węgla, wstrząs lub ciężkie infekcje.
Jak sprawdzić, czy mózg jest dotleniony?
Podstawą oceny jest gazometria krwi tętniczej. Wskazówką mogą być też objawy neurologiczne i wyniki badań obrazowych (np. MRI).
Niedotlenienie mózgu: podsumowanie
- Niedotlenienie mózgu może być przemijające lub prowadzić do trwałych uszkodzeń.
- Objawy zależą od rozległości zmian – od zawrotów głowy po śpiączkę.
- Kluczowe znaczenie ma szybka diagnoza i leczenie.
- Badania obrazowe i laboratoryjne pozwalają zidentyfikować przyczynę.
- Warto monitorować czynniki ryzyka i kontrolować stan zdrowia.
Bibliografia
- Bembenek J., „TIA – przemijający atak niedokrwienny”, Medycyna Praktyczna (dostęp: 14.05.2025).
- Theodore AC., „Measures of oxygenation and mechanisms of hypoxemia”, UpToDate (dostęp: 14.05.2025).
- Korczyk R., „Niedotlenienie mózgu – objawy, skutki, leczenie”, wylecz.to (dostęp: 14.05.2025).
