Menopauza oznacza ostatnią w życiu kobiety miesiączkę, co jest sygnałem, iż czynność jajników całkowicie wygasła. Jak przebiega okres poprzedzający ten etap życia, czym jest perimenopauza, jakie objawy jej towarzyszą, jakie badania zrobić, aby sprawdzić, czy to rzeczywiście perimenopauza?
Spis treści:
- Co to jest perimenopauza?
- Zmiany hormonalne w perimenonapuzie
- Perimenopauza – objawy
- Jakie badania wykonać w okresie premenopauzalnym?
- Premenopauza – jakie leki przyjmować?
- Perimenopauza (premenopauza) – podsumowanie
- Perimenopauza (premenopauza) – najczęściej zadawane pytania – FAQ
Co to jest perimenopauza?
Perimenopauza to okres poprzedzający menopauzę, nazywana jest również przejściem menopauzalnym. Charakterystyczną cechą tego etapu jest zmienność długości cyklu miesiączkowego. Wczesna perimenopauza to okres zmiennej długości cykli, z różnicą wynoszącą co najmniej 7 dni pomiędzy kolejnymi cyklami lub gdy długość cyklu wynosi mniej niż 25, lub więcej niż 35 dni. Późna perimenopauza rozpoczyna się, gdy długość cykli przekracza 60 dni.
| Okres życia | Okres rozrodczy | Perimenopauza | Menopauza | Postmenopauza | |
| wczesna | późna | ||||
| długość cykli | regularne | zmienna (co najmniej 7 dni różnicy) | więcej niż 60 dni pomiędzy miesiączkami | brak – rok po ostatniej menstruacji | brak miesiączki |
| poziom FSH | prawidłowe | podwyższone | podwyższone | podwyższone | Podwyższone |
>> Więcej o znaczeniu badania poziomu hormonu FSH przeczytasz w artykułach:
- FSH – co to jest, kiedy wykonać badanie i co oznaczają wyniki?
- Jaki wynik FSH świadczy o menopauzie?
Kiedy rozpoczyna się okres premenopauzalny?
Perimenopauza zazwyczaj zaczyna się ok. 40. średnio 43. roku życia. Jej długość jest różna – może trwać 5-10 lat.
| WAŻNE: Głównym kryterium rozpoznania perimenopauzy są nieregularne cykle miesiączkowe, ze zmienną długością – co najmniej 7 dni różnicy pomiędzy cyklami, lub <25 dni lub >35 dni, a w późniejszym okresie > 60 dni. |
Zmiany hormonalne w perimenonapuzie
W okresie perimenopauzy dochodzi do szeregu zmian w gospodarce hormonalnej organizmu:
- zmniejszenie liczby pęcherzyków pierwotnych w jajnikach, co wiąże się ze spadkiem poziomu inhibiny B i hormonu anty-Müllerowskiego (AMH),
- spadek poziomu estradiolu,
- wzrost poziomu FSH – efekt spadku stężenia estradiolu i inhibiny B – hormonów kluczowych dla pobudzania wydzielania FSH,
- spadek poziomu progesteronu,
- brak szczytu wydzielania LH.
W wyniku tych zmian hormonalnych częściej występują cykle bezowulacyjne, a odstępy między kolejnymi cyklami stają się zmienne i wydłużają się.
>> Warto przeczytać też: Estradiol – co to jest, za co odpowiada? Kiedy wykonuje się badanie poziomu estradiolu
>>Regularne badania mogą pomóc lepiej zrozumieć, czego potrzebuje organizm i jak zadbać o samopoczucie w okresie zmian hormonalnych. Sprawdź, jakie badania możesz zrobić w ALAB laboratoria:<<
Perimenopauza – objawy
Większość kobiet w tym okresie – 80% doświadcza objawów związanych z wygasaniem czynności jajników, tylko 20% przejdzie przez ten okres bezobjawowo.
Okres premenopauzalny – uderzenia gorąca
Najczęściej występują objawy naczynioruchowe, czyli uderzenia gorąca. Dla ok. 30% są to jedyne dolegliwości. Częstość ich występowania rośnie w miarę postępowania zmian. Są obecne już u ok. 10% kobiet w późnym okresie rozrodczym, w stadium perimenopauzy doświadcza ich ponad połowa kobiet.
Szczyt częstości występowania uderzeń gorąca przypada na późne stadium przejścia menopauzalnego oraz na wczesną postmenopauzę.
Periomenopauza – objawy neurologiczne
Chociaż perimenopauzę definiuje się głównie przez zmiany w układzie rozrodczym, to jej objawy są w dużej mierze neurologiczne. Należą do nich:
- obniżony nastrój – uczucie smutku lub przygnębienia,
- zmienny nastrój,
- napięcie, drażliwość,
- zaburzenia snu,
- zaburzenia funkcji poznawczych, problemy z koncentracją, problemy z pamięcią – np. zapamiętywaniem nazwisk,
- depresja.
| CIEKAWOSTKA: Część kobiet w okresie perimenopauzy jako przyczynę problemów z pamięcią częściej wskazuje stres, przeciążenie obowiązkami, problemy ze zdrowiem fizycznym, starzenie się (sic!) niż menopauzę. |
Perimenopauza – zaburzenia seksualne
Kobiety w okresie perimenopauzy odczuwają obniżone libido, co wiąże się ze zmniejszeniem częstotliwości i satysfakcji z życia seksualnego. Dodatkowo niskie poziomy estradiolu, suchość i atrofia błoń śluzowych pochwy, przyczyniają się do dyspareunii, czyli bolesnych stosunków seksualnych.
Perimenopauza – objawy ze strony układu moczowego
Kobiety w okresie perimenopauzy zgłaszają problemy z trzymaniem moczu. Badania wskazują, iż są one skorelowane również z wiekiem – późniejszy wiek predysponuje do występowania tego objawu. Ok. 10% kobiet ocenia, iż ich problemy z nietrzymaniem moczu są ciężkie. Mogą im towarzyszyć zakażenia układu moczowego.
>> Warto przeczytać także: Mocz – jak powstaje, kiedy zrobić badanie i jak się przygotować?
Perimenopauza – bóle stawów
Bóle stawów lub sztywność stawów to również objawy związane z przejściem menopauzalnym, ich częstotliwość wzrasta wraz z zaawansowaniem procesu menopauzy. Niektóre badania wskazują, iż doświadcza ich 40% kobiet w późnym okresie rozrodczym, ok. 50% w okresie perimenopauzy i blisko 60% w dwa lata po ostatniej miesiączce.
Perimenopauza – inne objawy
Okres perimenopauzy to również objawy, do których należą:
- kołatania serca, zwiększone ciśnienie krwi, obrzęki nóg,
- bóle głowy i zawroty głowy,
- obrzęki i silne bóle piersi,
- bóle pleców, bóle w podbrzuszu.
>> Sprawdź, jak naturalne procesy starzenia wpływają na ciśnienie tętnicze i przeczytaj artykuł: Ciśnienie tętnicze a starzenie. Jak obniżyć ciśnienie?
Perimenopauza a ciąża
W okresie premenopauzy spada płodność, jednak w perimenopauzie nadal można zajść w ciążę. Prawdopodobieństwo ciąży w tej grupie wiekowej jest niższe (10% w wieku 40-44 lat, a jedynie 2-3% w wieku 45-49 lat), to jednocześnie wzrasta odsetek nieplanowanych ciąż, dlatego jest to okres, w którym podkreśla się potrzebę stosowania antykoncepcji.
Późne ciąże mogą być również obarczone wyższym ryzykiem powikłań, takich jak poronienia, aberracje chromosomowe (ze względu na gorszą jakość oocytów), ciąża pozamaciczna, stan przedrzucawkowy i krwotok poporodowy.
Jakie badania wykonać w okresie premenopauzalnym?
Perimenopauza jest okresem, w którym poziomy wielu hormonów są zmienne. Np. poziom FSH może wzrastać w niektórych cyklach, by w kolejnych powrócić do wartości sprzed menopauzy, stabilizuje się dopiero po zakończeniu perimenopauzy. Podobnie dzieje się z poziomem estradiolu, którego stężenie jest bardzo zmienne – może być trwale niskie, ale również wysokie. Dopiero w późnej fazie perimenopauzy, gdy cykle ustają, poziom estradiolu stabilizuje się na niskim poziomie. Progesteron zachowuje cykliczną zmienność stężenia, ale jego bezwzględny poziom może się wahać.
Z powodu tak dużej zmienności, pojedynczy pomiar poziomu hormonu w jednym punkcie czasowym nie wystarcza do zdiagnozowania perimenopauzy. Nie jest również wystarczające oznaczenie jednego hormonu.
W okresie perimenopauzy rekomendowane są następujące badania:
- FSH (hormon folikulotropowy) – jeden z najważniejszych markerów perimenopauzy. Wysoki poziom FSH często wskazuje na obniżającą się rezerwę jajnikową, co jest naturalnym zjawiskiem w tym okresie. Badanie najlepiej wykonać w 2. lub 3. dniu cyklu menstruacyjnego, jeśli miesiączki wciąż występują.
- estradiol – jego spadek jest typowy, ale może być nieregularny, co prowadzi do różnorodnych objawów. Niski poziom estradiolu w połączeniu z wysokim FSH może potwierdzać zbliżającą się menopauzę.
- hormon anty-Müllerowski (AMH) – poziom AMH odzwierciedla rezerwę jajnikową. Niskie wartości świadczą o wyczerpywaniu się zapasów pęcherzyków jajnikowych i są silnym wskaźnikiem perimenopauzy.
>> Hormon anty-Müllerowski (AMH) jest ważnym wskaźnikiem rezerwy jajnikowej, a jego poziom możesz sprawdzić w ramach diagnostyki w ALAB laboratoria:<<
Inne ważne badania:
- TSH (hormon tyreotropowy) – objawy perimenopauzy, takie jak zmęczenie, wahania wagi czy nastroju, mogą być również związane z zaburzeniami czynności tarczycy, badanie TSH pomaga wykluczyć jej niedoczynność.
- prolaktyna – podwyższony poziom prolaktyny może prowadzić do nieregularnych cykli, dlatego – aby wykluczyć hiperprolaktynemię jako przyczynę problemów z miesiączkowaniem – rekomendowane jest oznaczenie jej poziomu.
- testosteron – odgrywa istotną rolę w libido i ogólnym samopoczuciu kobiet, spadek jego poziomu w perimenopauzie może przyczyniać się do obniżenia popędu płciowego i uczucia zmęczenia.
>> Badania tarczycy pozwalają ocenić funkcjonowanie tarczycy oraz wykryć ewentualne zaburzenia hormonalne, które mogą wpływać na zdrowie i samopoczucie. Kompleksową diagnostykę zrobisz w ALAB laboratoria – sprawdź zakres pakietu:<<
Premenopauza – jakie leki przyjmować?
W przypadku nasilonych objawów premenopauzy takich jak uderzenia gorąca, zastosowanie znajdują leki hormonalne. Wskazaniem do ich zastosowania są objawy wynikające z niedoboru estrogenów. W przypadku słabszych objawów można stosować fitoestrogeny.
Jak dbać o siebie w okresie premenopauzalnym?
Perimenopauza to właściwy czas, aby przygotować się do nadchodzących dalszych zmian. Ważne jest, aby zacząć zmieniać nawyki żywieniowe oraz – jeśli do tej pory prowadziłyśmy siedzący tryb życia – należy rozpocząć aktywność fizyczną. Pamiętajmy, iż aktywność fizyczna nie oznacza, że musimy codziennie chodzić na siłownię. Wskazany jest umiarkowany ruch (np. spacery, nordic walking), trwający co najmniej 30-45 minut pięć razy w tygodniu lub co najmniej 8 tys. kroków dziennie. Aktywnością polecaną dla kobiet w procesie menopauzy jest joga i medytacja.
>> Sprawdź też: Ile kroków dziennie powinno się robić? Fakty i mity
Perimenopauza (premenopauza) – podsumowanie
Perimenopauza to okres bezpośrednio poprzedzający wystąpienie menopauzy. Jest to czas stopniowego wygasania czynności jajników i pojawiania się charakterystycznych objawów, przede wszystkim uderzeń gorąca i objawów neurologicznych.
Premenopauza to ważny moment, ponieważ może być wykorzystany w celu przygotowania się do dalszych etapów przekwitania i życia po menopauzie.
Perimenopauza (premenopauza) – najczęściej zadawane pytania – FAQ
Dni płodne w okresie menopauzy są możliwe w perimenopauzie, czyli na pierwszym etapie klimakterium. Jest to czas, w którym ciągle występują krwawienia miesięczne oraz może wystąpić owulacja. Ponieważ jednak cykle są bardzo nieregularne, trudno jest wyznaczyć dni płodne. Dlatego zalecane jest stosowanie skutecznych środków antykoncepcyjnych aż do momentu potwierdzenia menopauzy – czyli 12 miesięcy od ostatniej miesiączki.
Miesiączki w okresie okołomenopauzalnym mogą być krótkie, ale mogą również trwać znacznie dłużej, nawet kilka tygodni. Przedłużająca się miesiączka, zwłaszcza jeśli jest bardzo obfita, powinna być skonsultowana z lekarzem.
Bibliografia
- Grandi G, Di Vinci P, Sgandurra A, Feliciello L, Monari F, Facchinetti F. Contraception During Perimenopause: Practical Guidance. Int J Womens Health. 2022 Jul 15;14:913-929. doi: 10.2147/IJWH.S288070. PMID: 35866143; PMCID: PMC9296102.
- Brinton RD, Yao J, Yin F, Mack WJ, Cadenas E. Perimenopause as a neurological transition state. Nat Rev Endocrinol. 2015 Jul;11(7):393-405. doi: 10.1038/nrendo.2015.82. Epub 2015 May 26. PMID: 26007613; PMCID: PMC9934205.
- Woods NF, Mitchell ES. Symptoms during the perimenopause: prevalence, severity, trajectory, and significance in women’s lives. Am J Med. 2005 Dec 19;118 Suppl 12B:14-24. doi: 10.1016/j.amjmed.2005.09.031. PMID: 16414323.
- Soules, Michael R. et al., Executive summary: stages of reproductive aging workshop (STRAW), Fertility and Sterility, Volume 76, Issue 5, 874 – 878.
