Trądzik pospolity to bardzo często spotykane schorzenie dermatologiczne, które dotyka nie tylko osoby w wieku nastoletnim. Zmiany trądzikowe mogą być jednym z objawów zaburzeń hormonalnych, choć należy podkreślić, że nie każdy trądzik pospolity jest związany z zaburzeniami endokrynologicznymi.
Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się:
- Czym tak właściwie jest trądzik hormonalny?
- W jaki sposób czynniki hormonalne wpływają na pojawienie się zmian trądzikowych?
- Na czym polega diagnostyka hormonalna w przebiegu trądziku pospolitego?
- Na czym polega leczenie hormonalne trądziku?
Spis treści:
- Czym jest trądzik hormonalny?
- Jak wygląda trądzik hormonalny?
- Trądzik grzybiczy a hormonalny – różnice
- Przyczyny trądziku hormonalnego
- Trądzik hormonalny – objawy
- Trądzik hormonalny – jakie badania wykonać?
- Jak leczyć trądzik hormonalny?
- Trądzik hormonalny: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
- Trądzik hormonalny – podsumowanie
Czym jest trądzik hormonalny?
Trądzik hormonalny to potoczne określenie, którego nie znajdziemy w podręcznikach dermatologii. Pod tym pojęciem omawiany będzie trądzik pospolity (oznaczany w klasyfikacji ICD-10 kodem L70.0), który jest niekiedy elementem obrazu klinicznego zaburzeń endokrynologicznych. Należy jednak wyraźnie podkreślić, że zaburzenia hormonalne będą występować u mniejszości pacjentów, borykających się ze zmianami trądzikowymi. Z tego powodu diagnostyka endokrynologiczna i ginekologiczna jest skierowana do pewnej grupy pacjentów, którzy oprócz zmian trądzikowych prezentują również inne symptomy kliniczne, typowe dla zaburzeń hormonalnych.
>> Przeczytaj także: Trądzik – choroba o wielu obliczach
Jak wygląda trądzik hormonalny?
Zmiany trądzikowe, które wynikają z zaburzeń hormonalnych nie różnią się niczym od klasycznych wykwitów w przebiegu trądziku pospolitego. Zmiany trądzikowe obserwuje się najczęściej na twarzy, ale również w okolicy pleców, klatki piersiowej, a czasami na skórze kończyn.
Trądzik grzybiczy a hormonalny – różnice
Trądzik grzybiczy to również potoczne, nie do końca poprawne określenie, które jest ostatnio bardzo popularne w mediach społecznościowych. Pod pojęciem tym dermatolodzy rozumieją grzybicze zapalenie mieszków włosowych, którego istotą jest nadmierne namnażanie się grzybów z rodzaju Malassezia. Określenie tych zmian jako trądzik może wprowadzać pacjentów w błąd, ponieważ trądzik sam w sobie nie ma podłoża grzybiczego. Grzybicze zapalenie mieszków włosowych różni się od zmian trądzikowych nie tylko przyczynami, ale również obrazem dermatologicznym. W przypadku tej jednostki chorobowej nie obserwuje się obecności zaskórników, które są charakterystycznym symptomem trądzikowym.
>> Dowiedz się więcej: Trądzik dorosłych
Przyczyny trądziku hormonalnego
Jakie zaburzenia hormonalne sprzyjają pojawieniu się zmian trądzikowych? Najważniejszym czynnikiem endokrynologicznym zaangażowanym w ten proces jest hiperandrogenizm, a więc nadmiar androgenów w organizmie. Nadmiar tych hormonów prowadzi między innymi do:
- pobudzenia gruczołów łojowych do zwiększonej produkcji łoju,
- zmiany składu lipidów produkowanych w obrębie skóry,
- stworzenia lepszych warunków do namnażania się bakterii Cutibacterium acnes,
- rozwoju stanu zapalnego.
>> Przeczytaj również: Trądzik odwrócony – jak rozpoznać sygnały ostrzegawcze?
Wszystkie te czynniki sprzyjają zaburzeniom keratynizacji ujść mieszków włosowych, a tym samym komedogenezie, która jest czynnikiem wyjściowym do pojawienia się zmian trądzikowych. Inne zaburzenia hormonalne, które predysponują do rozwoju trądziku pospolitego to między innymi:
- wzrost stężenia hormonu adrenokortykotropowego (ACTH) – co prowadzi do wzrostu stężenia dehydroepiandrosteron (DHEA), który jest androgenem i ma duże powinowactwo do receptorów w obrębie komórek gruczołów łojowych,
- niedobór estrogenów – estrogeny zmniejszają aktywność gruczołów łojowych, a także zwiększają syntezę białka wiążącego hormony płciowe (SHBG), co powoduje obniżenie ilości wolnych androgenów,
- nadmiar kortyzolu (towarzyszącymi między innymi przewlekłemu stresowi, ale i schorzeniom endokrynologicznym) – powoduje zwiększenie produkcji łoju, ale również zaburza mechanizmy immunologiczne zachodzące w skórze.
Trądzik hormonalny – objawy
W przebiegu trądziku towarzyszącego zaburzeniom hormonalnym obserwuje się klasyczne objawy trądzikowe takie jak:
- zaskórniki – niewielkie zmiany, które są konsekwencją nagromadzenia się keratyny i sebum w obrębie mieszka włosowego,
- grudki – zmiany rumieniowe, wyniosłe ponad poziom skóry,
- krosty – zmiany wyczuwalne palpacyjnie, wypełnione treścią ropną,
- guzy, torbiele – po których mogą pozostawać blizny.
>> Dowiedz się więcej: Trądzik różowaty (acne rosacea)
Trądzik hormonalny – jakie badania wykonać?
Najważniejszym krokiem jest wnikliwa ocena skóry przeprowadzona przez lekarza dermatologa. Trzeba w tym miejscu wyraźnie zaznaczyć, że nie każdy trądzik pospolity wymaga wykonywania badań w kierunku zaburzeń hormonalnych. Objawy kliniczne, które powinny skłonić do poszerzonej diagnostyki endokrynologicznej to przede wszystkim:
- nadmierne owłosienie (hirsutyzm),
- zaburzenia miesiączkowania,
- łysienie,
- zaburzenia płodności,
- nagłe pojawienie się rozstępów,
- nadciśnienie tętnicze,
- stany depresyjne, zaburzenia zachowania,
- ciemnienie skóry w okolicy szyi i karku (acanthosis nigricans).
Badania laboratoryjne, które są wykonywane w celu wykluczenia zaburzeń hormonalnych, objawiających się zmianami trądzikowymi to między innymi:
- panel tarczycowy – oznaczenie stężenia TSH, fT3, fT4,
- stężenie globuliny wiążącej hormony płciowe,
- stężenie całkowitego testosteronu, wolnego testosteronu, androstendionu, 17-hydroksyprogesteronu, a także siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEAS),
- stężenie prolaktyny,
- stężenie progesteronu,
- oznaczenie stężenia FSH, LH,
- stężenie wolnego kortyzolu w dobowej zbiórce moczu,
- stężenie hormonu wzrostu (somatotropiny).
Jak leczyć trądzik hormonalny?
W leczeniu zaburzeń hormonalnych, objawiających się zmianami trądzikowymi zastosowanie znajdują między innymi substancje antyandrogenne, metformina, ale również dwuskładnikowe preparaty antykoncepcyjne. Poza tym, leczenie trądziku prowadzone jest zgodnie z wytycznymi dermatologicznymi z zastosowaniem miejscowych, jak ogólnych leków przeciwtrądzikowych (antybiotyki, retinoidy, nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy).
Trądzik hormonalny: odpowiedzi na najczęstsze pytania (FAQ)
Tak zwany trądzik hormonalny budzi wiele wątpliwości i pytań. Poniżej odpowiedzi na najczęściej zadawane przez pacjentów pytania.
W przypadku podłoża hormonalnego bardzo często obserwuje się dodatkowe objawy chorobowe, w tym nadmierne owłosienie, zaburzenia miesiączkowania, problemy z płodnością, czy też przerzedzenie włosów.
Zmiany trądzikowe w przebiegu zaburzeń hormonalnych wymagają włączenia celowanego leczenia endokrynologicznego, ale również odpowiednio dobranej terapii dermatologicznej.
Wykwity chorobowe utrzymują się dopóki mamy do czynienia z zaburzeniami hormonalnymi. Trudno określić czas trwania symptomów, zmiany mogą utrzymywać się wiele miesięcy i lat.
Objawy trądziku związane z zaburzeniami endokrynologicznymi mogą pojawić się w zarówno w wieku nastoletnim, jak i w wieku dojrzałym.
Odpowiednio zbilansowana dieta, bogata w warzywa i owoce jest ważna w odniesieniu do każdego schorzenia dermatologicznego. Warto unikać produktów wysokoprzetworzonych, a także tych cechujących się wysokim indeksem glikemicznym.
Jak donosi literatura dermatologiczna, w pewnych przypadkach zauważono pogorszenie zmian skórnych związane ze spożywaniem nabiału. Wynika to prawdopodobnie z dodawania do pasz zwierząt preparatów hormonalnych, które mają stymulować wydajność w produkcji mleka.
Do pogorszenia stanu dermatologicznego może prowadzić nieodpowiednio dobrane leczenie, ale i pielęgnacja, która nie wspiera bariery naskórkowej i wysusza skórę pacjenta. Co więcej, zaostrzenia obserwuje się również w sytuacjach stresowych (wzrost kortyzolu) i przy pogłębianiu się zaburzeń endokrynologicznych.
>> Przeczytaj także: Wpływ diety na trądzik. Co jeść a czego unikać?
Trądzik hormonalny – podsumowanie
- Trądzik hormonalny to potoczne określenie, które odnosi się do objawów trądzikowych towarzyszących zaburzeniom endokrynologicznym.
- Zmiany trądzikowe mogą towarzyszyć hiperandrogenizmowi, zespołowi Cushinga, ale również zaburzeniom pracy tarczycy i hiperprolaktynemii.
- Diagnostyka endokrynologiczna dedykowana jest tym pacjentom z trądzikiem, którzy prezentują również objawy zaburzeń hormonalnych.
- W leczeniu tego rodzaju trądziku zastosowanie znajdują zarówno preparaty hormonalne, jak i klasyczne leczenie przeciwtrądzikowe.
Bibliografia
- J. Szepietowski, Trądzik zwyczajny: patogeneza i leczenie. Konsensus Polskiego Towarzystwa Dermatologicznego, Przegl Dermatol 2012, 99, 649–673,
- A. Milewicz, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego, Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników oraz Polskiego Towarzystwa Endokrynologii Ginekologicznej w sprawie diagnostyki i leczenia zespołu policystycznych jajników, Endokrynologia Polska Tom/Volume 69; Numer/Number 4/2018,
- R. V. Reynolds, Guidelines of care for the management of acne vulgaris, Acad Dermatol 2024;90:1006.e1-30.
