Miażdżyca nóg – objawy, przyczyny i leczenie miażdżycy kończyn dolnych

Miażdżyca tętnic obwodowych wciąż stanowi duży odsetek chorób serca i naczyń zarówno na świecie, jak i w polskiej populacji. Zachorowalność na PAD (Peripheral Arterial Disease) stanowi 10% rozpoznań wśród Polaków powyżej 60. roku życia. Miażdżyca kończyn dolnych w najbliższym czasie zacznie odgrywać coraz większą rolę społeczną i ekonomiczną z uwagi na postępujący proces starzenia się społeczeństwa dlatego kluczowe jest wczesne rozpoznanie choroby w stadium bezobjawowym.

Spis treści:

1. Co to jest miażdżyca nóg?
   • Kto jest narażony a rozwój miażdżycy kończyn dolnych?
2. Miażdżyca nóg: objawy miażdżycy tętnic kończyn dolnych
3. Jak wyglądają nogi z miażdżycą?
4. Jak zdiagnozować miażdżycę kończyn dolnych?
5. Miażdżyca nóg a cukrzyca: czy stopa cukrzycowa jest tym samym co stopa miażdżycowa?
6. Leczenie miażdżycy tętnic kończyn dolnych: jak przebiega?
7. Czy można zapobiec miażdżycy nóg?
8. Miażdżyca nóg – często zadawane pytania

Co to jest miażdżyca nóg?

Miażdżyca kończyn dolnych jest to przewlekły proces zapalny dotyczący odgałęzień głównej tętnicy ludzkiego organizmu, tj. aorty, zaopatrujących w krew tętniczą ww. okolice. To przewlekła choroba zapalna tętnic kończyn dolnych spowodowana odkładaniem się w ich ścianach blaszek miażdżycowych i stopniowego zwężania się w czasie ich światła, powodując niedokrwienie i zaburzenia odżywienia tkanek.

Miażdżyca przez wiele lat potrafi rozwijać się bezobjawowo, jest również jednym z głównych czynników ryzyka chorób serca i naczyń. Blaszka miażdżycowa zbudowana jest głównie z frakcji cholesterolu, włóknika, osadów wapnia i makrofagów (komórek piankowatych).

Miażdżyca kończyn dolnych występuje przede wszystkim jako:

• krytyczne niedokrwienie kończyn dolnych;
• ostre niedokrwienie kończyn dolnych.

>> Sprawdź: Ciągłe uczucie zimna – możliwe przyczyny. Jakie badania wykonać?

Kto jest narażony a rozwój miażdżycy kończyn dolnych?

Wśród najbardziej predysponowanych do rozwoju objawowej miażdżycy kończyn dolnych zaliczamy m.in. osoby:

• palące wyroby tytoniowe;
• z niekontrolowanym lub nieprawidłowo leczonym nadciśnieniem tętniczym;
• otyłe;
• z rozpoznaną cukrzycą;
• z rodzinnym obciążeniem chorobami układu sercowo-naczyniowego;
• kobiety po okresie menopauzalnym, mężczyzn powyżej 45. roku życia;
• z wysokim poziomem homocysteiny we krwi.

>> Przeczytaj:

• Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje – część 1
• Nadciśnienie tętnicze – nowe rekomendacje (cz.2). Ciśnienie tętnicze a styl życia

Miażdżyca nóg: objawy miażdżycy tętnic kończyn dolnych

Miażdżyca w pierwszych etapach rozwoju choroby przez wiele lat potrafi rozwijać się bez jakichkolwiek zgłaszanych przez chorego dolegliwości. W chwili, gdy proces ulegnie zaawansowaniu, pojawiają się skurcze łydek, osłabienie siły mięśniowej, drętwienie i mrowienie w obrębie kończyn dolnych, ból utrudniający funkcjonowanie i sen, a także:

• chromanie przestankowe z narastającym skracaniem dystansu, jaki chory jest w stanie pokonywać wraz z progresją choroby,
• zaburzenia erekcji u mężczyzn,
• trudno gojące się rany,
• postępujące ochłodzenie i zasinienie kończyny,
• bladość skóry stóp, zmiany troficzne (przebarwienia, owrzodzenia, utrata dotychczasowgo owłosienia),
• zaburzenia tętna obwodowego na kończynach dolnych,
• martwica tkanek.

>> Sprawdź: Zakrzepica żył głębokich – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Jak wyglądają nogi z miażdżycą?

Kończyny dolne objęte procesem miażdżycowym są bledsze niż zdrowe; posiadają przebarwienia, a także połyskującą i ścieńczałą warstwę naskórka. Często w obrębie niedokrwienia pojawiają się owrzodzenia pokryte włóknikiem (z obecnością surowiczego lub ropnego wysięku) czy tkanek martwiczych.

Główna lokalizacja owrzodzenia tętniczego to: dystalne części kończyny dolnej (opuszki palców, okolica międzypaliczkowa stóp, grzbietowa powierzchnia palców, nad kostką przyśrodkową i boczną), a także w miejscu, gdzie wcześniej pojawił się uraz kończyny. Paznokcie są stwardniałe, z pogrubiałą strukturą i prążkowaniem płytki.

Jak zdiagnozować miażdżycę kończyn dolnych?

Pierwszym etapem diagnostyki miażdżycy kończyn dolnych jest zawsze odpowiednio zebrany wywiad od chorego uwzględniający potencjalne czynniki ryzyka, zgłaszane dolegliwości i czas ich trwania. W dalszym etapie zlecane są badania laboratoryjne jak:

• morfologia z rozmazem krwi obwodowej (i oceną płytek krwi),
• parametry oceniające krzepnięcie krwi, w tym: fibrynogen, APTT, INR,
• glukozę na czczo, a przy współistniejącej cukrzycy także poziom hemoglobiny glikowanej – HbA1c,
• profil lipidowy (choesterol całkowity, LDL- cholesterol, HDL – cholesterol, trójgicerydy),
• poziom homocysteiny,
• poziom lipoproteiny A.

W diagnostyce uwzględnia się także :

• ocenę wskaźnika kostka-ramię ABI (Ankle-Brachial Index) czyli iloraz ciśnienia tętniczego skurczowego mierzonego na poziomie tętnicy piszczelowej lub grzbietowej stopy do ciśnienia tętniczego skurczowego mierzonego na ramieniu.
  • za wariant normy uwzględnia się wynik pomiędzy 0.9-1.15,
  • <0.9 oznacza niedokrwienie kończyny dolnej i potwierdza proces miażdżycowy,
  • <0.5 oznacza krytycznie niedokrwienie.
• ocenę stopnia chromania przestankowego zgodnie z klasyfikacją Fontaine’a gdzie:
  • Stopień I jest bez objawów, ABI<0,9;
  • stopień II – występuje chromanie przestankowe;
  • II a to dystans chromania powyżej 200 metrów;
  • II b to dystans chromania poniżej 200 metrów;
  • III oznacza codzienny ból spoczynkowy, chromanie poniżej 100 metrów;
  • IV charakteryzują :owrzodzenia kończyny, ogniskowa martwica tkanek.

Wśród badań obrazowych wykorzystywanych w pogłębionej diagnostyce procesu miażdżycowego zaliczamy:

• test marszowy na bieżni;
• USG dopplerowskie tętnic kończyn dolnych;
• angiografia tomografii komputerowej (angio-TK) tętnic kończyn dolnych;
• angiografiarezonansu magnetycznego (angio-MR) tętnic kończyn dolnych.

>> To może Cię zainteresować: Czym jest miażdżyca? Objawy i konsekwencje

Miażdżyca nóg a cukrzyca: czy stopa cukrzycowa jest tym samym co stopa miażdżycowa?

Miażdżyca u osób chorych na cukrzycę przebiega z większą dynamiką i pojawia się u młodszych osób (jest 2x częściej rozpoznawana niż u dorosłych bez cukrzycy), częściej u płci żeńskiej.

Zespół stopy cukrzycowej to najcięższe powikłanie cukrzycy zwłaszcza przy współistnieniu zranienia. Rany u osób z cukrzycą zalicza się do najbardziej przewlekłych (goją się niezwykle długo – ponad 2 miesiące), a miażdżyca i niedokrwienie kończyn dolnych stanowi jeden z czynników ryzyka powstawania owrzodzeń u chorych na cukrzycę obok zaburzeń chodu, neuropatii cukrzycowej i urazów czy trudno gojących się ran. Stopa miażdżycowa jest zatem jedną z wielu przyczyn prowadzących do rozwoju stopy cukrzycowej.

>> Zobacz:

• Cukrzyca typu 1 – przyczyny, objawy, badania. Przeciwciała w cukrzycy typu 1
• Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna) – objawy, przyczyny, badania i leczenie

Leczenie miażdżycy tętnic kończyn dolnych: jak przebiega?

W zależności od stopnia zaawansowania miażdżycy kończyn dolnych, stosuje się różne metody lecznicze.

• Do metod zachowawczych zaliczamy m.in. :
  • Modyfikację stylu życia czyli:
    • zwiększenie aktywności fizycznej poprzez codzienne ćwiczenia (30-45 minut);
    • zaprzestanie palenia tytoniu;
    • obniżenie masy ciała;
    • ograniczenie w diecie spożywanych tłuszczów nasyconych i prostych węglowodanów, większe spożycie warzyw i owoców.
  • Trening marszowy na bieżni ruchomej
    • przy braku innych chorób ograniczających realizację treningu zalecane jest wykonywanie go co najmniej 3 x w tygodniu przez okres 3-6 miesięcy.
• Wśród metod farmakologicznych wymienić można:
  • leki obniżające poziom cholesterolu we krwi (statyny, fibraty, ezetymib);
  • leki zapobiegające agregacji płytek krwi (kwas acetylosalicylowy, klopidogrel, cilostazol);
  • leki wpływające na krążenie w naczyniach włosowatych jak pentoksyfilina;
  • leki stosowane w profilaktyce zdarzeń zakrzepowych na tle miażdżyowym (jak riwaroksaban);
  • leki stabilizujące poziom glikemii przy współistniejącej cukrzycy;
  • leki stabilizujące ciśnienie tętnicze przy rozpoznaniu nadciśnienia tętniczego.
• W zaawansowanych stadiach niedokrwienia kończyn dolnych, wywołanych miażdżycą, stosuje się także metody zabiegowe:
  • pomostowanie tętnic objętych procesem chorobowych (by-passsy);
  • tromboliza celowana;
  • przezskórna rewaskularyzacja: angioplastyka balonowa i zakładanie stentów do niedrożnego naczynia tętniczego kończyny dolnej.

W sytuacji, gdy w przebiegu miażdżycy dochodzi do niedokrwienia i szerzenia się procesu zapalnego czy martwiczego w obrębie kończyny dolnej, radykalnym zabiegiem ratującym życie chorego jest amputacja kończyny powyżej procesu miażdżycowego.

>> Przeczytaj: Lipoproteina (a) – pomijany winowajca w leczeniu miażdżycy cz. 1. Budowa i znaczenie

Czy można zapobiec miażdżycy nóg?

Tak jak w przypadku każdej choroby przewlekłej, w miażdżycy kończyn dolnych odpowiednio wdrożona profilaktyka pozwala na ograniczenie rozwoju lub zapobieganie powstania dolegliwości. Do takich działań należą m.in. utrzymanie odpowiedniej diety i prawidłowej masy ciała, aktywność fizyczna, niepalenie tytoniu.

>> Przeczytaj: Talerz zdrowego żywienia

Miażdżyca nóg – często zadawane pytania

Choroba miażdżycowe kończyn dolnych nie jest rzadką przypadłością w naszym społeczeństwie. Często po wizycie u lekarza każdemu choremu nasuwają się różne pytania związane z tym procesem chorobowym.

Bibliografia

1. Maria T. Szewczyk, Arkadiusz Jawień; „Leczenie ran przewlekłych”,PZWL, Warszawa 2012
2. A. Windak, S. Chlabicz, A. Mastalerz- Migas; „Medycyna rodzinna- podręcznik dla lekarzy i studentów”, Wyd. Termedia, Poznań 2015
3. Faisal A. Arain MD, Leslie T. Cooper Jr, MD, w tłumaczeniu S. Katarzyński; „ Miażdżyca tętnic obwodowych:diagnostyka i leczenie”, Med. Po dyplomie, Vol.19/nr 6/czerwiec 2010