Hiperkaliemia jest zaburzeniem elektrolitowym, w którym dochodzi do podwyższenia stężenia potasu w surowicy krwi powyżej ustalonej normy. To stan wymagający szybkiej interwencji, ponieważ może skutkować zagrażającymi życiu powikłaniami. W ciężkich przypadkach prowadzi do poważnych zaburzeń rytmu serca, a nawet zatrzymania krążenia. Dowiedz się, co powoduje nadmiar potasu oraz jakie są objawy, metody diagnostyki i sposoby leczenia hiperkaliemii.
Spis treści:
- Co to jest hiperkaliemia?
- Co powoduje nadmiar potasu w organizmie?
- Objawy hiperkaliemii. Jak objawia się nadmiar potasu w organizmie?
- Jak sprawdzić poziom potasu w organizmie: diagnostyka hiperkaliemii
- Jak leczy się pacjentów z hiperkaliemią?
- FAQ. Hiperkaliemia, czyli nadmiar potasu w organizmie – często zadawane pytania
- Hiperkaliemia: podsumowanie informacji o nadmiarze potasu w organizmie
Co to jest hiperkaliemia?
Hiperkaliemia to stan, w którym stężenie potasu w surowicy krwi przekracza górną granicę normy – 5,5 mmol/l. Klinicznie wyróżnia się:
- hiperkaliemię łagodną – stężenie potasu 5,6-6,5 mmol/l,
- hiperkaliemię umiarkowaną – stężenie potasu 6,6-7,5 mmol/l,
- hiperkaliemię ciężką – stężenie potasu >7,5 mmol/l.
Do najważniejszych czynników ryzyka wystąpienia hiperkaliemii zaliczane są: przewlekła choroba nerek, cukrzyca, niewydolność serca, przyjmowanie leków wpływających na poziom potasu.
Jaki jest prawidłowy poziom potasu we krwi u osoby zdrowej?
Norma potasu w surowicy krwi u osoby zdrowej wynosi 3,5-5,5 mmol/l. Należy pamiętać, że wartości referencyjne mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium, w którym wykonano badanie. Jest to związane z różnicami w metodach oznaczeń. Z tego względu każdy wynik powinien być interpretowany w odniesieniu do zakresu podanego na wydruku z laboratorium oraz z uwzględnieniem ogólnego stanu pacjenta.
>> Zobacz: Badania po 40. Jakie badania przeprowadzać regularnie po 40 roku życia?
Co powoduje nadmiar potasu w organizmie?
Hiperkaliemia może być spowodowana:
- zwiększoną podażą potasu,
- zaburzeniami wydalania potasu przez nerki,
- nadmiernym uwalnianiem potasu z komórek,
- upośledzeniem transportu potasu do komórek.
Najczęstsze przyczyny nadmiaru potasu to:
- ostra niewydolność nerek,
- przewlekła choroba nerek,
- niedoczynność nadnerczy,
- hipoaldosteronizm rzekomy,
- stosowanie leków zmniejszających wydalanie potasu przez nerki (m.in. inhibitory konwertazy angiotensyny, niesteroidowe leki przeciwzapalne, heparyna, diuretyki oszczędzające potas),
- hemoliza (rozpad erytrocytów),
- kwasica cukrzycowa,
- rozpad guza nowotworowego.
U osób z chorobami nerek hiperkaliemia może być skutkiem nadmiernej podaży potasu w postaci środków podawanych w celu uzupełnienia niedoborów tego pierwiastka.
| Warto wiedzieć: Istnieje również zjawisko hiperkaliemii rzekomej. Powstaje na skutek uwalniania potasu z krwinek już po pobraniu krwi. Przyczynami są m.in. hemoliza, nadpłytkowość i leukocytoza. Fałszywie dodatni wynik może być też skutkiem nieprawidłowego pozyskania próbki krwi (utrzymywanie zaciśniętej stazy lub pięści podczas pobrania). W przypadku podejrzenia hiperkaliemii rzekomej należy powtórzyć badanie. |
Objawy hiperkaliemii. Jak objawia się nadmiar potasu w organizmie?
Objawy hiperkaliemii są zróżnicowane. Przy wolno narastającym stężeniu potasu mogą nie wystąpić żadne dolegliwości.
Objawy nadmiaru potasu dotyczą głównie trzech układów:
- ośrodkowego układu nerwowego,
- układu mięśniowego,
- układu sercowo-naczyniowego.
| To ważne: Hiperkaliemia stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, ponieważ nadmiar potasu może prowadzić do zaburzeń przewodzenia impulsów elektrycznych w sercu. Ryzyko zgonu wzrasta przy stężeniu tego pierwiastka powyżej 6,5 mmol/l. Wynosi ono 35-67%. Istotny jest nie tylko poziom potasu, ale także szybkość narastania nieprawidłowości. |
Nadmiar potasu: objawy neurologiczne
Zaburzenia przewodzenia nerwowego w hiperkaliemii prowadzą do osłabienia siły mięśniowej – szczególnie w obrębie kończyn dolnych. Pacjenci zgłaszają uczucie ciężkości nóg, bolesne skurcze, parestezje, a w cięższych przypadkach nawet przejściowe porażenie mięśni. Nadmiar potasu może powodować zaburzenia świadomości i drgawki.
Nadmiar potasu a układ krążenia
Hiperkaliemia wywiera znaczący wpływ na układ sercowo-naczyniowy. Nadmiar potasu może powodować bradykardię (zwolnienie akcji serca) i prowadzić do groźnych zaburzeń rytmu serca – np. migotania komór, a nawet asystolii (zatrzymanie krążenia).
Nadmiar potasu: objawy skórne
W niektórych przypadkach można zaobserwować bladość skóry i nadmierną potliwość, które są związane z zaburzeniami ze strony układu krążenia wywołanymi nadmiarem potasu. Natomiast przy niedoczynności kory nadnerczy obserwuje się charakterystyczne ściemnienie skóry (cisowate zabarwienie).
Jak sprawdzić poziom potasu w organizmie: diagnostyka hiperkaliemii
Podstawowym badaniem w diagnostyce hiperkaliemii jest oznaczenie stężenia potasu w surowicy krwi. Zazwyczaj lekarz zleca również testy laboratoryjne, które służą ocenie pracy nerek, równowagi kwasowo-zasadowej i pracy serca. Konieczne jest ustalenie przyczyny nadmiaru potasu.
Jak leczy się pacjentów z hiperkaliemią?
Celem leczenia hiperkaliemii jest usunięcie przyczyny oraz unormowanie poziomu potasu we krwi. W łagodnych przypadkach (bez nieprawidłowości w EKG i chorób przewlekłych) zwykle wystarcza modyfikacja diety i przyjmowanych leków, ewentualnie podanie leków moczopędnych. Konieczne jest wykonanie badań kontrolnych po kilku dniach.
>> Przeczytaj: Nawadnianie u seniorów. Czy suplementacja elektrolitów jest u nich uzasadniona i bezpieczna?
Ciężka hiperkaliemia wymaga leczenia w szpitalu. W zależności od przypadku można zastosować m.in.:
- dożylny wlew wapnia,
- dożylny wlew glukozy z insuliną,
- leki moczopędne,
- nebulizację z salbutamolu,
- hemodializę.
W ciężkich przypadkach również konieczne jest bezwzględne ograniczenie podaży potasu oraz regularne kontrolowanie jego poziomu we krwi.
>> To może Cię zainteresować: Żywienie w nadciśnieniu tętniczym – praktyczne wskazówki
FAQ. Hiperkaliemia , czyli nadmiar potasu w organizmie – często zadawane pytania
Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące tego, co powoduje nadmiar potasu w organizmie oraz leczenia i skutków hiperkaliemii.
Do leków, które mogą prowadzić do hiperkaliemii, należą m.in. inhibitory konwertazy angiotensyny, blokery receptora aldosteronowego, niesteroidowe leki przeciwzapalne, heparyna, diuretyki oszczędzające potas.
Zbyt wysoki poziom potasu może prowadzić do poważnych zaburzeń rytmu serca, które zagrażają życiu. Objawy hiperkaliemii to m.in. osłabienie mięśni, uczucie mrowienia kończyn, bolesne skurcze, a w ciężkich przypadkach – zaburzenia świadomości, drgawki, zatrzymanie akcji serca.
Postępowanie w hiperkaliemii zależy od jej nasilenia. W łagodnych przypadkach zaleca się ograniczenie spożycia potasu oraz stosowanie leków moczopędnych. W cięższych sytuacjach konieczne może być podanie dożylnego wapnia, insuliny z glukozą lub zastosowanie dializy.
Przy wysokim poziomie potasu należy unikać produktów bogatych w ten pierwiastek. Należą do nich: banany, pomarańcze, pomidory, ziemniaki, suszone owoce, orzechy, nasiona roślin strączkowych, szpinak.
Umiarkowane spożycie kawy nie powoduje obniżenia potasu.
Hiperkaliemia: podsumowanie informacji o nadmiarze potasu w organizmie
- Hiperkaliemia to stan podwyższonego stężenia potasu we krwi, który może prowadzić do groźnych zaburzeń rytmu serca i zatrzymania krążenia.
- Do głównych przyczyn hiperkaliemii należą niewydolność nerek i przyjmowanie leków zmniejszających wydalanie potasu.
- Diagnostyka hiperkaliemii opiera się na badaniach laboratoryjnych krwi, a leczenie jest dobierane w zależności od ciężkości i przyczyny hiperkaliemii.
Opieka merytoryczna: lek. Sara Aszkiełowicz
Bibliografia
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.4.2. (dostęp 06.07.2025)
- J. Kuźniar-Placek, A. Jaroszyński, Hiperkalemia – jak ustrzec przed nią pacjenta? Opis przypadku, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu 2016, t. 22,nr 2, 158–160
- J. Manitius, Hiperkaliemia i hipokaliemia, Forum Nefrologiczne 2011, t. 4, nr 4, 367–372
- https://www.mp.pl/pacjent/objawy/175883,nadmiar-potasu-hiperkaliemia-przyczyny-objawy-i-leczenie (dostęp 06.07.2025)
- M. Zaremba i in., Hiperkaliemia, Choroby Serca i Naczyń 2006, t. 3, nr 1, 36–40
