Rak płuc to nowotwór wykrywany w Polsce u ponad 22 tys. osób rocznie. Niestety, z powodu braku objawów w początkowych fazach choroby zazwyczaj jest wykrywany w późnym stadium, dlatego cechuje go bardzo duża śmiertelność. Jest pierwszą przyczyną zgonu z powodu nowotworów, zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn; rocznie umiera ok. 22 tys. osób.
Pomimo faktu, iż rak płuc przebiega na początku bezobjawowo i trudno go wykryć, gdy choroba może być jeszcze wyleczona. Warto wiedzieć, jakie mogą być jej objawy i z czym koniecznie trzeba iść do lekarza. W przypadku nowotworów liczy się każdy dzień.
| Z artykułu dowiesz się, że: >> Rak to choroba o wysokiej śmiertelności, której powodem jest jej późne wykrycie. Wczesne fazy choroby często przebiegają bezobjawowo, dlatego u większości pacjentów rozpoznanie stawianie jest zbyt późno, aby wdrożyć skuteczne leczenie. >> Najczęściej obserwowane pierwsze objawy – kaszel i częste infekcje dróg oddechowych – bywają bagatelizowane (zwłaszcza u palaczy). >> Długotrwały kaszel i krwioplucie to sygnały ostrzegawcze, których nie wolno lekceważyć. Kaszel utrzymujący się dłużej niż 2-3 tygodnie jest wskazaniem do konsultacji lekarskiej i diagnostyki radiologicznej. Krwioplucie (nawet w postaci różowych pasemek śluzu) wymaga natychmiastowej wizyty u lekarza oraz skierowania na RTG klatki piersiowej i bronchoskopię. >> W miarę rozwoju choroby pojawiają się objawy świadczące o naciekaniu sąsiednich struktur klatki piersiowej lub przerzutach, które mają duże znaczenie diagnostyczne. Należą do nich między innymi duszność, niezamierzona utrata masy ciała i zmęczenie, a także specyficzne zespoły jak zespół żyły głównej górnej czy zespół Hornera (opadanie powieki i zwężenie źrenicy), wynikające z ucisku na nerwy i naczynia. >> Najważniejszym czynnikiem ryzyka raka płuc jest palenie tytoniu (czynne i bierne), dlatego osobom z grupy wysokiego ryzyka zaleca się badania przesiewowe w postaci niskodawkowej tomografii komputerowej (NDTK). >> Ponadto, w profilaktyce istotne jest utrzymywanie optymalnego poziomu witaminy D. Można również zwrócić uwagę na niektóre składniki diety – spożywanie orzechów i owoców cytrusowych. Palacze powinni unikać suplementacji beta-karotenem, która może zwiększać ryzyko choroby. |
Spis treści:
- Rak płuc: objawy wczesne
- Pierwsze objawy raka płuca
- Kaszel – najczęstszy objaw raka płuc
- Nowotwór płuc – inne objawy
- Rak płuc – objawy naciekania i rozsiewu nowotworu w klatce piersiowej
- Zespół żyły głównej górnej
- Rak płuc – objawy na twarzy, czyli zespół Hornera
- Rak płuc – najczęstsze objawy i ich przyczyny
- Rak płuc – profilaktyka
- Nowotwór płuc – objawy: najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Rak płuc: objawy wczesne
Wczesne objawy nowotworu to symptomy, które umożliwiałyby wykrycie raka we wczesnym stadium choroby. W przypadku raka płuc jest to stan, w którym chory może być zoperowany, czyli ma guza o niewielkich rozmiarach i nie ma przerzutów. Niestety aż u 80% pacjentów nowotwór płuc jest wykrywany zbyt późno. Dzieje się tak dlatego, że pęcherzyki płucne, w których obrębie rośnie nowotwór, są pozbawione zakończeń nerwowych. Płuca po prostu nie bolą. Z tego powodu pierwsze objawy są odczuwane, gdy guz jest już dużych rozmiarów i powoduje ucisk na sąsiednie narządy lub gdy pojawiają się przerzuty.
Wczesne wykrycie raka płuc jest z reguły przypadkowe, gdy pacjent ma badania np. z powodu urazu lub w czasie badań okresowych z zakresu medycyny pracy. Rak płuc nie wywołuje charakterystycznych wczesnych objawów.
>> Warto przeczytać: Budowa, funkcje i najczęstsze choroby układu oddechowego człowieka
Pierwsze objawy raka płuca
Biorąc pod uwagę brak wczesnych objawów, należy przyjrzeć się symptomom, które są zauważane przez chorego jako pierwsze, ale – ponieważ nie są specyficzne – często są bagatelizowane. Należą do nich:
- nawracające infekcje dróg oddechowych,
- kaszel.
Infekcje dróg oddechowych to bardzo częste zjawisko i oczywiście nie ma powodu, aby przy każdym zachorowaniu niepokoić się, że to nowotwór. Jednak należy skonsultować się z lekarzem, jeśli infekcje:
- występują częściej niż zwykle,
- nawracają pomimo leczenia i stosowania antybiotyków,
- przebiegają bez innych, charakterystycznych objawów infekcji, np. bez gorączki,
- dotyczą osób palących papierosy.
To mogą być objawy niepokojące i mogą wymagać dalszej diagnostyki. Infekcje i krwioplucie są częściej obserwowane przez pacjentów z rakiem płaskonabłonkowym płuc.
>> Sprawdź też: Sezonowe zakażenia układu oddechowego – ostre zakażenia górnych dróg oddechowych
Kaszel – najczęstszy objaw raka płuc
Kaszel to najczęstszy objaw raka płuc, w zależności od jego lokalizacji występuje u 45-75% chorych. Jest to również objaw, z którym pacjent zgłasza się najczęściej do lekarza. Co ciekawe, u części pacjentów kaszel okazuje się nie być objawem nowotworu płuc, jednak pozwala na pogłębioną diagnostykę i rozpoznanie choroby.
2/3 chorych skarży się na suchy kaszel, u 1/3 pojawia się odkrztuszanie wydzieliny.
| Pamiętaj: Kaszel w „zwykłej” infekcji jest objawem przemijającym. Dlatego, jeśli utrzymuje się dłużej niż 2-3 tygodnie koniecznie należy umówić się na wizytę u lekarza. |
Objawem alarmowym, wymagającym pilnej konsultacji, jest pojawienie się w odkrztuszanej wydzielinie krwi. Krwioplucie może być spowodowane przez wiele innych przyczyn, jednak ocenia się, iż u 15-29% pacjentów wywoływane jest przez nowotwór płuc. Należy podkreślić, iż każda, nawet niewielka ilość krwi w plwocinie, nawet w postaci różowych pasemek śluzu, wskazuje na konieczność pilnej wizyty u lekarza, a każdy chory z takim epizodem musi być skierowany na RTG klatki piersiowej i bronchoskopię.
Krwioplucie bywa bagatelizowane, ponieważ najczęściej jest stosunkowo niewielkie, zwykle występuje przez kilka dni i samoistnie ustępuje, chociaż może pojawiać się ponownie. Wykrztuszanie > 200 ml krwi w ciągu doby określane jest jako krwioplucie masywne, świadczy na ogół o zaawansowanym nowotworze i jest złym czynnikiem rokowniczym.
| To ważne: Kaszel trwający dłużej niż 2-3 tygodnie jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem. |
Z powodu powszechności występowania kaszlu objaw jest często bagatelizowany, pacjenci sami zażywają leki przeciwkaszlowe lub przepisuje je lekarz. Tymczasem u osób z grupy ryzyka powinna być wykonana diagnostyka radiologiczna. RTG klatki piersiowej jest zalecane w sytuacjach, gdy prawdopodobieństwo wystąpienia raka płuc rośnie. Predysponuje do niego:
- wiek (>50 r.ż.),
- płeć męska,
- palenie tytoniu, również bierne,
- zmiana charakteru przewlekłego kaszlu,
- pojawienie się kaszlu de novo,
- choroby płuc w wywiadzie: gruźlica, zapalenie płuc, POCHP, rozedma, przewlekłe zapalenie oskrzeli i astma.
>> Przeczytaj też: Zapalenie oskrzeli – charakterystyka choroby, objawy, przyczyny, diagnostyka i leczenie
Kaszel palacza a rak płuc
Palacze tytoniu często odczuwają tzw. kaszel palacza, z tego powodu nie przywiązują uwagi do tego objawu. Co powinno wzbudzić niepokój u osób palących, które dodatkowo mają znacznie większe ryzyko zachorowania na raka płuc? Każda zmiana charakteru kaszlu jest niepokojąca, kaszel może stać się męczący i uporczywy, jest nieproduktywny i występuje przez całą dobę, również w nocy. Mogą dołączać się inne objawy, np. chrypka czy duszność. Każda zauważona modyfikacja w kaszlu palacza powinna być skonsultowana z lekarzem.
| Pamiętaj: Kaszel jest najczęstszym zauważanym objawem raka płuc, jednak tylko 2-3% pacjentów z przewlekłym kaszlem choruje na nowotwór. |
Nowotwór płuc – inne objawy
Pozostałe objawy raka płuc, które mogą występować w przebiegu choroby to:
- duszność – to jeden z trzech, najczęściej obserwowanych objawów nowotworu płuc. W chwili rozpoznania występuje u kilkunastu procent chorych, jednak gdy choroba się rozwija pojawia się u większości pacjentów i staje się dominującym oraz istotnie pogarszającym jakość życia objawem.
- niezamierzona utrata masy ciała i uczucie zmęczenia należą do najczęściej obserwowanych objawów u chorych na raka płuc. W chwili rozpoznania utrata wagi jest na ogół niewielka; jeśli jest duża sugeruje zaawansowane stadium choroby. Towarzyszy jej wówczas osłabienie, brak łaknienia, zaburzenia odporności.
- chrypka będąca symptomem zajęcia nerwu krtaniowego wstecznego, jest przejawem zaawansowanej choroby i przerzutów do śródpiersia. Dlatego każda chrypka, która – pomimo objawowego leczenia – trwa dłużej niż 2-3 tygodnie jest sygnałem ostrzegawczym a jej przyczyna powinna być wyjaśniona.
- ból w klatce piersiowej, który we wczesnych stadiach choroby może mieć charakter dyskomfortu, dlatego pacjenci bywają diagnozowani w kierunku choroby niedokrwiennej serca. Typowy ból wynika z naciekania przez nowotwór opłucnej lub innych struktur w klatce piersiowej i świadczy o bardziej zaawansowanym stadium raka. Nasilenie bólu jest różne, może być bardzo silny, ale na ogół jest ćmiący i obejmuje duży obszar klatki piersiowej, może mieć wyraźny związek z oddychaniem lub kaszlem. Ból w raku płuc utrzymuje się długo (tygodnie, a nawet miesiące) i nie ustępuje pod wpływem leków przeciwbólowych. Może my towarzyszyć osłabienie mięśni kończyny górnej i drętwienie ręki.
>> Może Cię zainteresować: Zapalenie opłucnej: przyczyny, objawy i leczenie
| Warto wiedzieć: Duszność i ból w klatce piersiowej częściej występują u chorych na raka drobnokomórkowego. |
Rak płuc – objawy naciekania i rozsiewu nowotworu w klatce piersiowej
Kaszel, ból, chrypka i duszność to symptomy wynikające z naciekania struktur anatomicznych klatki piersiowej. Inne objawy, które świadczą o tych zmianach to:
- zespół żyły głównej górnej,
- zespół Hornera,
- porażeniu nerwu przeponowego – zazwyczaj nie ma znaczenia klinicznego, u niewielkiej części chorych może nasilać duszność,
- zaburzenia połykania – rzadko są obserwowane u chorych na raka płuc, są efektem znacznie powiększonych węzłów chłonnych, które mogą uciskać na przełyk i świadczą o zaawansowanym stadium choroby,
- zaburzenia rytmu serca – występują gdy rak puc nacieka serce, mogą objawiać się jako tachykardia. Inne objawy sercowe to uczucie ucisku za mostkiem, duszność, łatwe męczenie się. W krytycznych przypadkach dochodzi do tzw. tamponady serca, która jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia.
Zespół żyły głównej górnej
Żyła główna górna to struktura anatomiczna odprowadzająca do serca krew z głowy, szyi, górnej połowy klatki piersiowej i kończyn górnych. W zespole żyły głównej górnej dochodzi do zwężenia lub zamknięcia jej światła, wskutek czego dochodzi do zastoju krwi w górnej części ciała. Zastój powoduje różne objawy, w tym:
- obrzęk twarzy (częściowy, np. powiek lub całej twarzy),
- duszność, kaszel, chrypka,
- zaczerwienienie twarzy,
- poszerzenie żył tułowia,
- obrzęk ramion,
- omdlenia, bóle i zawroty głowy, zaburzenia świadomości.
Zespół żyły głównej górnej to syndrom spowodowany w ok. 90% przez nowotwory, najczęściej – ok. 2/3 – przez nowotwór płuc. Objawy zespołu są dowodem znacznego zaawansowania choroby. Zespół żyły głównej stwierdza się – w zależności od typu nowotworu – u 2-30% chorych.
Rak płuc – objawy na twarzy, czyli zespół Hornera
W przypadku gdy nowotwór umiejscawia się w szczycie płuc (tzw. guz Pancoasta), może naciekać na nerwy układu współczulnego, unerwiające m.in. głowę i szyję. Uszkodzenie tych nerwów powoduje zespół Hornera, na który składa się triada objawów:
- ptoza – opadanie powieki górnej po jednej stronie twarzy, prowadzące do częściowego przesłonięcia gałki ocznej,
- mioza – zwężenie źrenicy jednego oka, źrenica nie reaguje również na światło i pozostaje zwężona nawet w ciemności,
- anhydroza – zanik możliwości wytwarzania potu po jednej stronie twarzy.
Czasem zauważalny jest czwarty objaw, czyli enoftalmia – zapadnięcie gałki ocznej.
Rak płuc – najczęstsze objawy i ich przyczyny
Jak można wywnioskować z powyższego tekstu, rak płuc może dawać wiele objawów, które mogą być związane z samym guzem. Jednak większość z nich powodowana jest rozrostem i naciekaniem nowotworu w klatce piersiowej, przerzutami lub zespołami paranowotworowymi. Dla lepszego zrozumienia procesu prezentujemy ich pogrupowanie w zależności od przyczyny.
- Guz pierwotny najczęściej powoduje kaszel, duszność, infekcje płucne.
- Naciekanie struktur klatki piersiowej objawia się dusznością, zespołem żyły głównej górnej, bólem, chrypką, zespołem Hornera, zaburzeniami rytmu serca, porażeniem nerwu przeponowego, zaburzeniami połykania.
- Odległe przerzuty raka płuc dają bóle głowy, zaburzenia widzenia, zaburzenia świadomości, drgawki, niedowłady. Mogą występować objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak nudności i wymioty, żółtaczka. Ponadto bóle kostne, powiększone węzły chłonne oraz zmiany w badaniu morfologii – niedokrwistość i małopłytkowość.
- Zespoły paranowotworowe – często powodują objawy ogólnoustrojowe, np. osłabienie, gorączkę, utratę masy ciała. Mogą być również obecne palce pałeczkowate, tzw. palce dobosza i zmiany skórne. W zespołach paranowotworowych obserwowane są również zmiany w morfologii, takie jak niedokrwistość, nadpłytkowość lub leukocytoza.
>> Warto sprawdzić: Rak a badanie krwi – co może wskazywać na nowotwór?
Rak płuc – profilaktyka
Ze względu na bezobjawowy przebieg początków choroby, rak płuc jest trudnym przeciwnikiem. Dlatego należy zadbać o profilaktykę, aby w jak największym stopniu zmniejszyć ryzyko zachorowania na ten typ nowotworu.
Badania przesiewowe
Najpoważniejszym czynnikiem ryzyka jest palenie papierosów – zarówno czynne, jak i bierne. Palacze tytoniu powinni pamiętać o badaniach profilaktycznych. Mogą oni np. skorzystać z Ogólnopolskiego Programu Wczesnego Wykrywania Raka Płuca. Jest to bezpłatny program badań przesiewowych wykorzystujący niskodawkową tomografię komputerową (NDTK). Skierowany jest do osób wysokiego ryzyka raka płuca, tj. w wieku 55-74 lat z historią palenia ≥ 20 paczkolat lub osób, które rzuciły palenie ≤ 15 lat temu.
Optymalny poziom witaminy D
Badania pokazują, że im wyższe stężenie witaminy D w surowicy krwi, tym niższe jest ryzyko zachorowania na raka płuc.
Ciekawy jest fakt, iż wysoki poziom witaminy D w surowicy wiązał się ze zmniejszonym ryzykiem raka płuc, ale wysokie spożycie witaminy D nie było związane ze zmniejszonym ryzykiem raka płuc. Oznacza to, iż należy zapewnić optymalny, prawidłowy poziom tej witaminy we krwi prawidłową i odpowiednio dobraną suplementacją. Wysokie dawki witaminy D nie są w tym przypadku dobrą strategią.
>> Warto zapoznać się także z artykułem: Suplementacja witaminy D – co to dokładnie oznacza?
Składniki diety a rak płuc
Metaanaliza obejmująca 17 badań wykazała, iż ze zmniejszonym ryzykiem raka i śmiertelnością z jego powodu wiąże się spożywanie orzechów. Dotyczy to zwłaszcza ryzyka raka płuc i raka żołądka. Dzienne zwiększenie spożycia orzechów o 10 g oznacza 20% redukcję śmiertelności z powodu nowotworu.
Korzystne jest również spożywanie owoców cytrusowych. Ich włączenie do diety jest ujemnie skorelowane z ryzykiem raka płuc.
>> Sprawdź również: Dieta antyrakowa (przeciwnowotworowa). Co jeść, czego unikać, przykładowy jadłospis
Beta-karoten u palaczy tytoniu
Badania wskazują, iż suplementacja beta-karotenem u palaczy tytoniu zwiększa ryzyko raka płuc. Dlatego osoby palące powinny unikać tego dodatkowego składnika.
Nowotwór płuc – objawy: najczęściej zadawane pytania (FAQ)
U większości pacjentów z rakiem płuc nie obserwuje się żadnych charakterystycznych zmian na twarzy. W rzadkich przypadkach, gdy wystąpi zespół żyły głównej górnej, może wystąpić obrzęk i zaczerwienienie twarzy. Jeśli natomiast guz jest umiejscowiony w szczycie płuc i wystąpi zespół Hornera, pacjent ma opadanie powieki, zwężenie źrenicy jednego oka i zanik potliwości po jednej stronie twarzy.
Kaszel w raku płuc jest najczęściej przewlekły i nie ustępuje – sygnałem alarmowym jest jego trwanie dłużej niż 2-3 tygodnie. U palaczy niepokój powinna wzbudzić zmiana jego charakteru na bardziej męczący, uporczywy i występujący również w nocy. Objawem jest zawsze krwioplucie, czyli pojawienie się nawet śladowych ilości krwi lub różowych pasemek w plwocinie.
U większości chorych palce i paznokcie w raku płuc wyglądają prawidłowo. Występowanie tzw. palców pałeczkowatych, czyli pogrubiony i nieprawidłowy wygląd końców palców i paznokci nie jest charakterystyczny dla raka płuc, ale jest objawem również innych chorób układu oddechowego, np. POCHP, mukowiscydozy, układu krążenia czy pokarmowego.
W zaawansowanych stadiach choroby mogą występować zmiany skórne w raku płuc.
Piśmiennictwo
- https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/1026,rak-pluca#Objawy_przedmiotowe_i_podmiotowe (dostęp: 06.10.2025).
- Zhang L, Wang S, Che X, Li X. Vitamin D and lung cancer risk: a comprehensive review and meta-analysis. Cell Physiol Biochem. 2015;36(1):299-305. doi: 10.1159/000374072. Epub 2015 May 4. PMID: 25967968.
- Tran DV, Luu XQ, Tran HTT, Myung SK. Dietary and supplementary vitamin C intake and the risk of lung cancer: A meta‑analysis of cohort studies. Oncol Lett. 2023 Nov 10;27(1):10. doi: 10.3892/ol.2023.14144. PMID: 38034488; PMCID: PMC10688485.
- Cao C, Gan X, He Y, Nong S, Su Y, Liu Z, Zhang Y, Hu X, Peng X. Association between nut consumption and cancer risk: a meta-analysis. Nutr Cancer. 2023;75(1):82-94. doi: 10.1080/01635581.2022.2104880. Epub 2022 Aug 3. PMID: 35920657.
- Wang J, Gao J, Xu HL, Qian Y, Xie L, Yu H, Qian BY. Citrus fruit intake and lung cancer risk: A meta-analysis of observational studies. Pharmacol Res. 2021 Apr;166:105430. doi: 10.1016/j.phrs.2021.105430. Epub 2021 Jan 30. PMID: 33529754.
- Georgakopoulou VE, Lempesis IG, Trakas N, Sklapani P, He Y, Spandidos DA. Lung cancer and obesity: A contentious relationship (Review). Oncol Rep. 2024 Nov;52(5):158. doi: 10.3892/or.2024.8817. Epub 2024 Nov 4. PMID: 39497438; PMCID: PMC11462394.
- Kordiak J, Bielec F, Jabłoński S, Pastuszak-Lewandoska D. Role of Beta-Carotene in Lung Cancer Primary Chemoprevention: A Systematic Review with Meta-Analysis and Meta-Regression. Nutrients. 2022 Mar 24;14(7):1361. doi: 10.3390/nu14071361. PMID: 35405977; PMCID: PMC9003277.
- Samet JM, Avila-Tang E, Boffetta P, Hannan LM, Olivo-Marston S, Thun MJ, Rudin CM. Lung cancer in never smokers: clinical epidemiology and environmental risk factors. Clin Cancer Res. 2009 Sep 15;15(18):5626-45. doi: 10.1158/1078-0432.CCR-09-0376. PMID: 19755391; PMCID: PMC3170525.
- Wojciechowska U, Barańska K, Miklewska M, Didkowska JA. Cancer incidence and mortality in Poland in 2020. Nowotwory. Journal of Oncology 2023;73(3):129-145. DOI: https://doi.org/10.5603/NJO.2023.0026 (dostęp: 06.10.2025).
- https://www.termedia.pl/pulmonologia/Prof-Tadeusz-Orlowski-Wczesnie-wykryty-rak-pluca-daje-szanse-na-wyleczenie,36746.html (dostęp: 06.10.2025).
- https://podyplomie.pl/wiedza/wielka-interna/970,zespol-zyly-glownej-gornej (dostęp: 06.10.2025).
