Artykuł zaktualizowany 22.10.2025 r.
Morfologia to nie tylko podstawowe badanie krwi, ale również najczęściej wykonywane. Każdy z czytelników chociaż raz w życiu miał wykonaną morfologię. Nie zawsze jednak zdajemy sobie sprawę z faktu, iż morfologia to w istocie panel ponad 20 parametrów, które – umiejętnie zinterpretowane – mogą wiele powiedzieć o naszym zdrowiu.
Z tego artykułu dowiesz się:
- czym jest morfologia krwi, jakie są różnice między morfologią 5diff a 3diff,
- kiedy stosuje się rozmaz automatyczny, a kiedy niezbędny staje się rozmaz ręczny,
- jakie choroby można wykryć w morfologii,
- jakie wskaźniki morfologii należą do układu czerwonokrwinkowego i co opisują,
- jak interpretować parametry białokrwinkowe,
- które parametry opisują płytki krwi (np. MPV, PDW),
- jakie są możliwe przyczyny odchyleń od normy dla wybranych wskaźników.
Spis treści:
- Czym jest morfologia?
- Wskazania do morfologii
- Parametry badania: co oznaczają skróty w wynikach morfologii krwi?
- Jak odczytać wyniki krwi z morfologii?
- Najważniejsze informacje o interpretacji wyników krwi: podsumowanie
- Morfologia: jak odczytywać wyniki badań krwi? Sekcja FAQ
Czym jest morfologia?
Morfologia krwi to podstawowe badanie stosowane w hematologii. Ocenia ilościowo i jakościowo elementy morfotyczne, czyli komórki krwi.
Morfologia dostarcza informacji o:
- układzie czerwonokrwinkowym – liczbie i wyglądzie erytrocytów,
- układzie białokrwinkowym – liczbie i odsetku różnych rodzajów leukocytów, czyli krwinek białych,
- układzie płytek krwi – czyli trombocytów.
Krew to płynna tkanka naszego organizmu, która odzwierciedla stan zdrowia. Na podstawie wyniku badania oraz wywiad z pacjentem (m.in. pod kątem objawów), lekarz może postawić pierwsze podejrzenie choroby, nawet jeśli nasze ciało nie manifestuje wyraźnych objawów.
| CIEKAWOSTKA: Słowo „morfologia” pochodzi z połączenia dwóch greckich słów. Morphḗ – oznacza kształt i lógos – oznacza naukę. |
Czym jest morfologia 5diff?
Określenie morfologia 5diff oznacza, iż badanie zostało wykonane na analizatorze, który umożliwia rozdział leukocytów na pięć typów komórek:
- limfocyty,
- monocyty,
- neutrofile,
- eozynofile,
- bazofile.
Dzięki temu wynik badania może dostarczyć więcej informacji. Można również spotkać morfologię 6diff, która oznacza pięć populacji leukocytów i parametr dodatkowy, którym są niedojrzałe granulocyty.
Morfologia 3diff umożliwia policzenie tylko trzech rodzajów krwinek białych: limfocytów, monocytów i neutrofili.
>> Warto sprawdzić także: Granulocyty i ich rodzaje. Jaką pełnią funkcję?
Morfologia – rozmaz automatyczny czy manualny?
Rozmaz w morfologii oznacza szczegółową analizę komórek krwi, w każdej morfologii wykonuje się rozmaz automatyczny.
Rozmaz automatyczny to zliczanie komórek przez nowoczesne analizatory, które w przypadku komórek prawidłowych i dojrzałych radzą sobie lepiej niż ludzkie oko. Jeśli w danej próbce znajdą się natomiast niedojrzałe i nieprawidłowe komórki, ze zmianami cytologicznymi, analizator wychwyci to jako nieprawidłowość, jednak nie będzie w stanie jej ocenić i scharakteryzować. Takie sytuacje są oznaczone na wyniku jako alert, komunikujący możliwość wystąpienia odchyleń od stanu prawidłowego. W takim przypadku należy wykonać rozmaz krwi obwodowej (rozmaz ręczny) i ocenić go pod mikroskopem. Dla próbek z prawidłowymi próbkami rozmaz automatyczny jest odpowiedniejszy.
Rozmaz ręczny znajduje zastosowanie w rozpoznawaniu białaczek, zespołów mielodysplastycznych, różnych rodzajów niedokrwistości.
| WAŻNE: W rutynowej diagnostyce należy rozpoczynać od morfologii z rozmazem automatycznym. Jeśli wynik jest nieprawidłowy zleca się rozmaz ręczny. |
>> Warto przeczytać także: Anemia – jakie są jej objawy i przyczyny? Diagnostyka i leczenie niedokrwistości
Wskazania do morfologii
Morfologia rekomendowana jest jako badanie profilaktyczne dla każdej zdrowej osoby, powinno się ją wykonywać raz w roku. Niektóre choroby początkowo przebiegają bez żadnych objawów, można je wykryć tylko przy pomocy badań laboratoryjnych, np. morfologii.
Jakie choroby wykrywa morfologia?
- choroby krwi – niedokrwistość, niektóre nowotwory krwi
- infekcje – wirusowe, bakteryjne, pasożytnicze
- zaburzenia odporności
- zaburzenia krzepnięcia krwi
W praktyce morfologia jest zalecana jeśli pacjent odczuwa:
- osłabienie, ciągłe zmęczenie, zaburzenia koncentracji, większą niż zazwyczaj senność, łatwe męczenie się
- bóle kości, bóle stawów, wysypki skórne
- częste, nawracające infekcje
- bóle głowy i zawroty głowy
- nocne poty.
Poza tym morfologia jest wskazana, jeśli obserwowane są następujące objawy:
- bladość skóry
- łatwo powstające siniaki
- skłonność do długich i obfitych krwawień
- powiększone węzły chłonne
- niezamierzoną utratę masy ciała
- żółtaczka o niewyjaśnionej przyczynie
Powyższe wskazania nie wyczerpują zastosowania morfologii w diagnostyce. Jej wieloparametrowość pozwala na stosowanie jej jako badania rutynowego przez lekarzy wielu specjalności. W wielu przypadkach jest wykonywana jako pierwszy etap diagnostyki lub badanie przesiewowe.
>> Może Cię zainteresować artykuł: Wybrane wskaźniki stanu zapalnego
Parametry badania: co oznaczają skróty w wynikach morfologii krwi?
Trzy główne grupy komórek krwi, których opis znajduje się na wyniku morfologii to:
- RBC – krwinki czerwone (erytrocyty)
- WBC – krwinki białe (leukocyty)
- PLT – płytki krwi (trombocyty)
Układ czerwonokrwinkowy
Wskaźniki erytrocytarne w morfologii to:
- RBC – red blood cells – liczba erytrocytów, czyli krwinek czerwonych
- HGB – stężenie hemoglobiny
- HCT – hematokryt – jest to informacja jaki % krwi pełnej stanowią krwinki czerwone
- MCV – średnia objętość erytrocytu
- MCH – średnia masa hemoglobiny w erytrocycie
- MCHC – średnie stężenie hemoglobiny w erytrocycie
- RDW – wskaźnik anizocytozy erytrocytów, czyli wskaźnik ich zróżnicowania
Układ białokrwinkowy – leukogram
- WBC – white blood cells – liczba krwinek białych, czyli leukocytów,
- NEUT – liczba neutrofili – najliczniejsza populacja krwinek białych, pełniąca istotną rolę w procesach odpornościowych,
- LYM – liczba limfocytów – krwinek będących elementami swoistej odpowiedzi komórkowej, skierowanej przeciwko konkretnym antygenom,
- MONO – liczba monocytów – największych białych krwinek, ich rola w procesie odporności to m.in. fagocytowanie (pochłanianie) patogenów i martwych komórek, a także na wytwarzaniu cytokin prozapalnych, które ułatwiają przedostawanie się białych krwinek do miejsca zakażenia,
- EOS – liczba eozynofili – komórek, których główną funkcją jest obrona organizmu przed pasożytami,
- BASO – liczba bazofilów – komórek uczestniczących w reakcjach alergicznych i zapalnych, wytwarzając substancje takie jak histamina i heparyna, jest to najmniej liczna populacja białych krwinek.
Na wyniku morfologii znajdziemy również informacje o odsetku każdej z populacji leukocytów.
- NEUT% – odsetek neutrofili
- LYM% – odsetek limfocytów
- MONO% – odsetek monocytów
- EOS% – odsetek eozynofili
- BASO% – odsetek basofilów
Prawidłowe wartości leukogramu prezentuje tabela – są one jedynie orientacyjne. Dokładne wartości liczbowe i prezentowane jednostki zawsze należy sprawdzić na wyniku konkretnego laboratorium.
| Populacja krwinek białych | Procent komórek wyrażony w % | Liczba bezwzględna wyrażona w tys/μL |
| Neutrofile | 58-66 | 2,4-7,0 |
| Limfocyty | 20-45 | 0,8-4,0 |
| Monocyty | 4-8 | 0,16-0,8 |
| Eozynofile | 1-3 | 0,04-0,3 |
| Bazofile | 0-1 | 0,0-0,1 |
Płytki krwi – trombocyty
Wskaźniki dotyczące płytek krwi:
- PLT – liczba płytek krwi
- MPV – średnia objętość płytki
- PDW – wskaźnik zróżnicowania płytek
- PCT – płytkowy hematokryt – informacja jaki % pełnej krwi stanowią trombocyty
- P-LCR – wskaźnik dużych płytek.
Jak odczytać wyniki krwi z morfologii?
Otrzymując wyniki badań laboratoryjnych, często dostrzegamy litery L / – lub H / + przy wybranych parametrach. Co oznaczają?
- L / – jest to informacja, że konkretna wartość jest poniżej tzw. normy, czyli wartości referencyjnych dla naszej płci i wieku
- H / + oznacza, że dana wartość jest powyżej tzw. normy, czyli wartości referencyjnych dla naszej płci i wieku.
Każdy wynik wymaga konsultacji z lekarzem. Jeśli jednak zdarzy się, że któryś z parametrów wykracza poza normę, warto mieć świadomość możliwych przyczyn i ich wpływu na wynik.
Poniżej interpretacja wybranych parametrów morfologii:
| Parametr | Wynik | Możliwe przyczyny odchyleń od normy |
| RBC – liczba krwinek czerwonych | H | odwodnienie, nikotynizm, bezdech nocny, wady serca, choroby płuc i oskrzeli, czerwienica prawdziwa |
| L | niedokrwistość z niedoboru żelaza (krwawienie, ciążą), niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego, niewydolność nerek, nowotwory krwi (np. zespół mielodysplastyczny) | |
| HGB – hemoglobina | H | odwodnienie, nikotynizm, bezdech nocny, wady serca, choroby oskrzeli i płuc, czerwienica prawdziwa |
| L | niedokrwistość z niedoboru żelaza, witaminy B12 lub kwasu foliowego niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego, nowotwory krwi (np. zespół mielodysplastyczny) | |
| MCV, MCH | H | anemia makrocytarna – niedokrwistość z niedoboru witaminy B12 i/lub kwasu foliowego, zespoły mielodysplastyczne, sferocytoza wrodzona, alkoholizm |
| L | anemia mikrocytarna – niedokrwistość z niedoboru żelaza, niedokrwistość chorób przewlekłych, | |
| WBC – liczba leukocytów | H | infekcje bakteryjne, stany zapalne, rozległe urazy, oparzenia, ostre i przewlekłe białaczki |
| L | infekcje wirusowe, leczenie glikokortykosteroidami, zespoły mielodysplastyczne, mielofibroza | |
| PLT – liczba płytek | H | infekcje i stany zapalne, niedokrwistość z niedoboru żelaza, niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego, nowotwory mieloproliferacyjne, stan po usunięciu śledziony |
| L | małopłytkowość immunologiczna, zespół mielodyspplastyczny | |
| BASO – liczba basofilów | H | alergia, po przebytej infekcji, chłoniaki |
| NEUT – liczba neutrofili | H | infekcja bakteryjna, białaczki, w przebiegu choroby Cushinga |
| L | niedobory żywieniowe, niedoczynność tarczycy, niektóre choroby nowotworowe | |
| EOS – liczba eozynofili | H | infekcja pasożytnicza (tasiemiec, glista ludzka), alergia, przewlekłe stany zapalne, nowotwory mieloproliferacyjne |
| L | nadczynność kory nadnerczy, toczeń trzewny | |
| LIMF – liczba limfocytów | H | zakażenia wirusowe (np. mononukleoza, świnka, odra), niektóre infekcje bakteryjne (krztusiec, gruźlica, kiła), przewlekła białaczka limfatyczna |
| L | nowotwór szpiku, AIDS, znaczne niedobory żywieniowe, choroby autoimmunologiczne, np. RZS (reumatologiczne zapalenie stawów), sarkoidoza. | |
| MONO – liczba monocytów | H | choroby zakaźne, nieswoiste choroby zapalne jelit, zaawansowana marskość wątroby |
| L | niedobory odporności |
>> Dowiedz się: Jak wzmocnić układ immunologiczny u dorosłych i dzieci?
Najważniejsze informacje o interpretacji wyników krwi: podsumowanie
- Morfologia krwi obwodowej to podstawowe badanie hematologiczne, które polega na ilościowej i jakościowej ocenie komórek krwi. Analiza wyników dostarcza informacji o układzie czerwonokrwinkowym, białokrwinkowym i płytkach krwi.
- Wyróżnia się morfologię 5diff (rozróżnienie pięciu typów leukocytów) oraz 3diff (rozróżnienie trzech typów krwinek białych). Każda morfologia obejmuje rozmaz automatyczny, natomiast rozmaz ręczny (pod mikroskopem) jest zlecany dodatkowo, gdy analizator wykryje nieprawidłowe lub niedojrzałe komórki.
- Morfologia zalecana jest jako badanie profilaktyczne raz w roku dla każdej zdrowej osoby. Wykorzystywana jest również w diagnostyce wielu schorzeń, w tym niedokrwistości, infekcji, zaburzeń odporności, a także w przypadku wystąpienia objawów takich jak przewlekłe zmęczenie, bladość skóry czy nawracające infekcje.
- Na wynikach morfologii analizowane są trzy główne grupy komórek: krwinki czerwone (RBC), krwinki białe (WBC) oraz płytki krwi (PLT). Oprócz samych liczb komórek badanie ocenia wiele innych wskaźników – morfologia zawiera ponad dwadzieścia różnych parametrów. Interpretacja wyników i rola lekarza.
- Symbole H (+) i L (–) na wyniku informują o wartościach odpowiednio powyżej lub poniżej normy referencyjnej. Chociaż wynik może sugerować możliwe przyczyny odchyleń (np. niedobory, infekcje, stany zapalne), każda zmiana wymaga konsultacji z lekarzem.
Morfologia: jak odczytywać wyniki badań krwi? Sekcja FAQ
Wyniki, które powinny być skonsultowane z lekarzem to wartości poniżej lub powyżej normy, czyli oznaczone literami H lub L.
Stan zapalny widoczny jest w nieprawidłowościach układu krwinek białych. Badanie CRP nie jest parametrem morfologii, robi się je osobno. Badanie OB również nie jest częścią morfologii.
Litera „L” oznacza, iż wynik jest poniżej normy.
Morfologia jest pomocna w diagnostyce nowotworów krwi. Wykrywana w morfologii niedokrwistość również może być elementem choroby nowotworowej, np. raka jelita grubego. Jednak morfologia nie jest badaniem na podstawie którego można postawić diagnozę, rozpoznanie nowotworu wymaga pogłębionej i specjalistycznej diagnostyki.
Tak. Kobieta w ciąży również powinna być na czczo do badania morfologii krwi.
Tak. Każda morfologia jest z rozmazem automatycznym.
Tak. Badanie morfologii krwi obwodowej może zlecić lekarz rodzinny w ramach NFZ. Mogą ją zlecać również lekarze specjaliści.
Morfologia jest badaniem, na podstawie którego rozpoznaje się anemię – obniżony poziom hemoglobiny. Samo żelazo nie jest widoczne w morfologii. Więcej o tym w artykule: Jak oznaczone jest żelazo w morfologii?
Nie. Glukoza nie jest częścią morfologii.
Nie. Morfologia nie wykryje ciąży. Może wskazywać na zmiany typowe dla ciąży, np. niedokrwistość czy zmiany w liczbie białych krwinek, ale nie są one potwierdzeniem samej ciąży.
Miesiączka może mieć wpływ na morfologię, który wynika z fizjologicznej utraty krwi.
Bibliografia
- Teległów A. DIAGNOSTYKA HEMATOLOGICZNA – PODSTAWOWE BADANIE: MORFOLOGIA KRWI. March 2020, https://www.researchgate.net/publication/344692763_DIAGNOSTYKA_HEMATOLOGICZNA_-_PODSTAWOWE_BADANIE_MORFOLOGIA_KRWI, dostęp 07.10.2025
- Wołowiec D. Interpretation of laboratory tests in general practice. Lekarz POZ. 2018;4(1):8-14.
- CHEŁSTOWSKA, Monika; WARZOCHA, Krzysztof. Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości. Onkologia w praktyce klinicznej, 2006, 2.3: 105-116
- Pietruczuk M, Eusebio M, Golański J et al. Wytyczne Polskiego Towarzystwa Diagnostyki Laboratoryjnej i Kolegium Medycyny Laboratoryjnej dotyczące badania morfologii krwi do stosowania w medycznych laboratoriach diagnostycznych. 2024. Diagn Lab.. (2024);60(3):139-172. https://doi.org/10.5604/01.3001.0054.7416.
- SEED Hematologia | Znaczenie rozmazu krwi obwodowej w nowoczesnej hematologii laboratoryjnej
Sysmex Educational Enhancement and Development | Luty 2013. https://www.sysmex.pl/fileadmin/media/f109/Articles/Znaczenie_rozmazu_krwi_obwodowej_rev.2020.pdf
