Odpowiedni poziom magnezu w organizmie warunkuje prawidłowe funkcjonowanie wielu układów i narządów. Pierwiastek ten uczestniczy w ponad 300 reakcjach enzymatycznych, regulując procesy przemiany materii, przewodnictwo nerwowe czy kurczliwość mięśni. Gdy jego stężenie jest zbyt niskie, może dochodzić do poważnych zaburzeń zdrowia. Hipomagnezemia to powszechny problem zdrowotny, który nierzadko pozostaje niezauważony, dopóki nie pojawią się objawy kliniczne. Dowiedz się, co to jest niedobór magnezu, jakie są jego objawy oraz sposoby diagnostyki i leczenia.
Spis treści:
- Jaką rolę pełni magnez w organizmie?
- Czym jest hipomagnezemia? Kiedy mówimy o niedoborze magnezu w organizmie?
- Niedobór magnezu – objawy
- Jakie są przyczyny niedoboru magnezu?
- Diagnostyka niedoboru magnezu. Jakie badania wykonać?
- Niedobór magnezu – leczenie. Jak uzupełnić niedobory magnezu w organizmie?
- Jak zapobiegać niedoborom magnezu w organizmie? Suplementacja i dieta
- Niedobór magnezu w organizmie – podsumowanie
- FAQ. Niedobór magnezu – często zadawane pytania
Jaką rolę pełni magnez w organizmie?
Pod względem ilościowym magnez zajmuje 4. miejsce w organizmie człowieka. W ciele dorosłego człowieka jest 22–26 g tego pierwiastka. Główne zasoby znajdują się w kościach (około 60%), a reszta w mięśniach oraz innych tkankach i narządach (m.in. w układzie nerwowym i pokarmowym).
Rola magnezu w organizmie to m.in.:
- uczestnictwo w regulacji cyklu komórkowego,
- uczestnictwo w pobudliwości tkanki nerwowej i mięśniowej,
- regulacja stabilności i przepuszczalności błon komórkowych,
- regulacja ponad 300 enzymów uczestniczących w przemianach metabolicznych,
- udział w regulacji ciśnienia tętniczego,
- udział w termoregulacji,
- udział w gospodarce mineralnej kości.
Magnez musi być dostarczany z zewnątrz wraz z pożywieniem, ponieważ organizm nie potrafi sam wytworzyć tego pierwiastka.
Czym jest hipomagnezemia? Kiedy mówimy o niedoborze magnezu w organizmie?
Hipomagnezemia to stężenie magnezu we krwi poniżej prawidłowego zakresu. Może rozwijać się powoli i przez długi czas przebiegać bezobjawowo. Niedobór magnezu wynika najczęściej z:
- niewystarczającej podaży w diecie,
- zaburzonego wchłaniania w przewodzie pokarmowym,
- zwiększonego wydalania magnezu przez nerki (np. na skutek hipokalcemii, nadużywania alkoholu, przyjmowania leków diuretycznych),
- zwiększonego wydalania przez przewód pokarmowy (np. na skutek wymiotów),
- odkładania się magnezu w tkankach,
- przemieszczania się jonów magnezu z przestrzeni zewnątrzkomórkowej do wnętrza komórek.
Niedobór magnezu – objawy
Nasilenie objawów niedoboru magnezu zależy od stopnia hipomagnezemii. W łagodnych przypadkach często nie występują żadne dolegliwości.
Objawy niedoboru magnezu to m.in.:
- zaburzenie wydzielania parathormonu i hipokalcemia (niedobór wapnia),
- hipokaliemia (niedobór potasu),
- osłabienie,
- łatwe męczenie się,
- zwiększona pobudliwość mięśniowo-nerwowa,
- zaburzenia rytmu serca,
- dysfunkcje seksualne u mężczyzn,
- wypadanie włosów,
- łamliwość paznokci,
- nadpotliwość w nocy.
| Niedobór magnezu jest czynnikiem ryzyka osteoporozy, powstawania wapiennych kamieni nerkowych i wielu chorób cywilizacyjnych (np. miażdżycy czy cukrzycy). Może powodować oporność na insulinę i zaburzać wydzielanie tego hormonu. |
Objawy skórne niedoboru magnezu
Skóra osób z niedoborem magnezu może stawać się sucha, szorstka i bardziej podatna na podrażnienia. Do tego dołącza się nadmierne wypadanie włosów oraz łamliwość paznokci. Zaobserwowano, że hipomagnezemia może powodować zmiany skórne podobne do alergicznych. Towarzyszy im wzrost IgE, neutrofilów, eozynofilów, histaminy i cytokin prozapalnych.
Niedobory magnezu – objawy psychiczne i neurologiczne
Objawy neurologiczne niedoboru magnezu obejmują skurcze i drżenia mięśni (szczególnie w obrębie kończyn dolnych), parestezje, osłabienie siły mięśni (szczególnie oddechowych) oraz wzmożoną pobudliwość nerwowo-mięśniową, mogącą prowadzić do tężyczki utajonej lub jawnej. Hipomagnezemię łączy się z migreną, drażliwością, niepokojem, zaburzeniami snu, zwiększoną podatnością na stres i depresję. W skrajnych przypadkach może dochodzić do napadów drgawkowych i zaburzeń świadomości.
Jakie są przyczyny niedoboru magnezu?
Do głównych przyczyn niedoboru magnezu należą błędy dietetyczne – spożywanie nadmiaru produktów wysokoprzetworzonych, a ubogich w magnez (m.in. niewystarczająca podaż warzyw, orzechów czy nasion). Powodem mogą być przewlekłe schorzenia przewodu pokarmowego, które upośledzają wchłanianie (np. choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia, przewlekłe biegunki), a także alkoholizm, stosowanie niektórych leków, nadmierna potliwość czy intensywny wysiłek fizyczny.
Jakie jest średnie zapotrzebowanie na magnez?
Średnie zapotrzebowanie na magnez różni się w zależności od wieku, płci i stanu fizjologicznego. Zalecane dzienne spożycie (RDA) przedstawia się następująco:
- niemowlęta do 6. miesiąca życia – 30 mg/dobę,
- niemowlęta do 11. miesiąca życia – 70 mg/dobę,
- dzieci do 3. roku życia – 80 mg/dobę,
- dzieci do 9. roku życia – 130 mg/dobę,
- dzieci do 12. roku życia – 240 mg/dobę,
- chłopcy do 18. roku życia – 410 mg/dobę,
- dziewczynki do 18. roku życia – 360 mg/dobę,
- mężczyźni do 30. roku życia – 400 mg/dobę,
- kobiety do 30. roku życia – 310 mg/dobę,
- mężczyźni powyżej 30. roku życia – 420 mg/dobę,
- kobiety powyżej 30. roku życia – 320 mg/dobę.
Zapotrzebowanie na magnez wzrasta u kobiet w ciąży i karmiących piersią (kolejno: 360 (400 poniżej 19. roku życia) i 320 (360 poniżej 19. roku życia) mg/dobę).
Diagnostyka niedoboru magnezu. Jakie badania wykonać?
Przy podejrzeniu hipomagnezemii zazwyczaj pierwszym badaniem jest oznaczenie stężenia magnezu w surowicy krwi. Określa ono poziom magnezu krążącego w płynnej frakcji krwi. Warto jednak pamiętać, że dostarcza ono jedynie ogólnego obrazu gospodarki magnezowej. Większość tego pierwiastka znajduje się wewnątrz komórek. Oznacza to, że nawet przy prawidłowym wyniku w surowicy możliwy jest niedobór magnezu na poziomie komórkowym.
Dokładniejszym badaniem, które lepiej odzwierciedla całkowitą zawartość magnezu w organizmie, jest badanie magnezu we krwi pełnej. Obejmuje magnez znajdujący się zarówno w osoczu, jak i w krwinkach czerwonych. To właśnie to badanie jest rekomendowane w diagnostyce hipomagnezemii oraz przed rozpoczęciem suplementacji.
Do innych badań, które pozwalają na ocenę gospodarki magnezowej organizmu należą:
- badanie magnezu w moczu – pozwala ocenić, ile magnezu organizm wydala z moczem. Może wskazywać na nadmierną utratę tego pierwiastka, np. w przebiegu chorób nerek, cukrzycy czy podczas terapii lekami moczopędnymi Wskazaniem do wykonania badania jest m.in. leczenie dużą dawką leków moczopędnych, niewydolność nerek, zespół złego wchłaniania, przewlekła biegunka,
- badanie magnezu w dobowej zbiórce moczu – pozwala określić całkowitą ilość magnezu wydalonego z moczem w ciągu 24 godzin. Jest dokładniejszym narzędziem diagnostycznym niż jednorazowy pomiar i umożliwia ocenę bilansu magnezowego organizmu oraz wydolności wydalniczej nerek.
W ustaleniu przyczyny niedoboru magnezu pomocne mogą być także dodatkowe badania laboratoryjne – m.in. ocena stężenia glukozy, kreatyniny, potasu, wapnia, białek.
Niedobór magnezu – leczenie. Jak uzupełnić niedobory magnezu w organizmie?
Leczenie niedoboru magnezu zależy od stopnia zaawansowania hipomagnezemii. W przypadkach łagodnych zaleca się zwiększenie podaży magnezu wraz z dietą, sięgając po produkty naturalnie bogate w ten pierwiastek. Przy bardziej nasilonych niedoborach konieczna jest suplementacja doustna w postaci preparatów magnezu o wysokiej biodostępności lub podawanie magnezu dożylnie. Jeżeli występują jednocześnie niedobory potasu lub wapnia, również należy je uzupełnić. Konieczne jest usunięcie przyczyny hipomagnezemii oraz regularne kontrolowanie poziomu magnezu we krwi.
Jak zapobiegać niedoborom magnezu w organizmie? Suplementacja i dieta
Osoby narażone na niedobór magnezu powinny regularnie monitorować stężenie tego pierwiastka we krwi. W ramach profilaktyki wskazane jest włączenie do diety pokarmów bogatych w magnez. Są to m.in. zielone warzywa liściaste, warzywa strączkowe, orzechy, ziarna, zboża, awokado, banany, kakao. Osoby narażone na większe straty magnezu – np. sportowcy, kobiety w ciąży, osoby przewlekle chore, zmagające się z przewlekłym stresem – mogą wymagać dodatkowej suplementacji. Ważne jest jednak, aby stosowanie suplementów było skonsultowane z lekarzem i zawsze poprzedzone badaniem stężenia magnezu w surowicy krwi.
Niedobór magnezu w organizmie – podsumowanie
- Magnez jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, ponieważ bierze udział w wielu procesach – m.in. kurczliwości mięśni, przewodnictwie nerwowym czy metabolizmie.
- Niedobór magnezu może przebiegać bezobjawowo. Dolegliwości, które pojawiają się przy większej utracie tego pierwiastka to m.in. bolesne skurcze mięśni, zaburzenia rytmu serca, osłabienie mięśni, łatwa męczliwość.
- Poziom magnezu można ocenić dzięki badaniom laboratoryjnym z krwi. Testy należy zawsze wykonać również przed rozpoczęciem suplementacji.
FAQ. Niedobór magnezu – często zadawane pytania
Odpowiedzi na najczęstsze pytania dotyczące przyczyn, objawów i leczenia niedoboru magnezu.
Do utraty magnezu przyczyniają się alkohol, niektóre leki, przewlekły stres oraz wysokoprzetworzona dieta. Na hipomagnezemię narażone są osoby chore przewlekle oraz uprawiające intensywny sport.
Leczenie niedoboru magnezu należy prowadzić pod okiem lekarza. Przy dużej hipomagnezemii podniesienie poziomu magnezu jest możliwe dzięki preparatom doustnym lub dożylnym.
Przy niedoborze magnezu mogą pojawić się bolesne skurcze mięśni, bóle głowy, a w cięższych przypadkach – uczucie kołatania serca lub dyskomfort w klatce piersiowej związany z zaburzeniami rytmu serca.
Zwykle terapia preparatami magnezu przynosi skutki po kilku tygodniach. Dawkowanie i czas trwania leczenia są ustalane indywidualnie przez lekarza.
Magnez można przyjmować rano i wieczorem. Zalecane jest przyjmowanie preparatów po posiłku.
Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Ciepłucha
Bibliografia
- H. Szymczyk, Magnez – pierwiastek niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, Farmacja Współczesna 2016, 9, 217–223
- A. Karmańska i in, Magnez aktualny stan wiedzy, BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. 2015, 4, 677 – 689
- M. Jędrzejek i in., Stosowanie preparatów magnezu w praktyce lekarza rodzinnego, Lekarz POZ 2/2021
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.19.1.5.1. (dostęp 10.07.2025)
- B. Bancerz i in., Wpływ magnezu na zdrowie człowieka, Prz Gastroenterol 2012, 7 (6), 359–366
- https://www.mp.pl/pacjent/objawy/176012,niedobor-magnezu-hipomagnezemia-objawy-przyczyny-i-leczenie (dostęp 11.07.2025)
- M. Jarosz i in., Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020
