Polifenole to naturalne związki organiczne znane ze swoich silnych właściwości przeciwutleniających i przeciwzapalnych, odgrywające ważną rolę w ochronie organizmu przed stresem oksydacyjnym, wspierające prewencję wielu chorób przewlekłych. Z tego powodu cieszą się ogromnym zainteresowaniem, zarówno lekarzy, jak i pacjentów. Co należy o nich wiedzieć? Gdzie występują polifenole? Zapraszamy do artykułu!
Spis treści:
- Co to są polifenole?
- Podział polifenoli
- Polifenole – właściwości i działanie w organizmie człowieka
- Gdzie można znaleźć polifenole?
- Gdzie można znaleźć najwięcej polifenoli?
- Zawartość polifenoli w wybranych przyprawach – całkowita zawartość mg / 100 g
- Zawartość polifenoli – kakao i produkty kakaowe – całkowita zawartość mg / 100 g
- Zawartość polifenoli w wybranych owocach – całkowita zawartość mg / 100 g
- Zawartość polifenoli w wybranych nasionach, zbożach i orzechach – całkowita zawartość mg / 100 g
- Zawartość polifenoli w wybranych warzywach – całkowita zawartość mg / 100 g
- Zawartość polifenoli w wybranych napojach – całkowita zawartość mg / 100 ml
- Czy polifenole są zdrowe?
- Polifenole a wchłanianie żelaza
- Polifenole a trawienie
- Polifenole a dysbioza
- Polifenole i ich wpływ na działanie leków
- Polifenole i ich wpływ na funkcje tarczycy
- Polifenole – skąd je czerpać?
- Polifenole – podsumowanie
- Polifenole: FAQ – często zadawane pytania
Co to są polifenole?
Polifenole, związki organiczne powszechnie występujące w świecie roślin, o bardzo zróżnicowanej budowie chemicznej. Do tej pory zidentyfikowano ponad 8000 polifenoli. Rośliny wykorzystują polifenole m.in. do obrony przed grzybami i bakteriami chorobotwórczymi.
Polifenole nie są syntetyzowane w organizmach zwierzęcych, lecz pobierane wraz z pokarmami roślinnymi. Ciekawostką jest fakt, iż początkowo zostały uznane za witaminy, czyli substancje niezbędne w diecie człowieka, jednak z czasem okazało się, iż jest to błędny pogląd.
Dziś wiadomo, iż nie są niezbędne w naszej diecie, a brak polifenoli nie wiąże się ze specyficznymi skutkami ubocznymi. Uważa się jednak, iż sprzyjają długowieczności i wykazują potencjał w zmniejszaniu ryzyka niektórych chorób przewlekłych.
Badania wskazują, iż spożycie ponad 650 mg polifenoli dziennie jest korzystne dla długości naszego życia – osoby spożywające dietę bogatą w te związki mają mniejsze ryzyko zgonu w porównaniu z tymi, które przyjmują ich mniej niż 500 mg dziennie.
Podział polifenoli
W zależności od liczby pierścieni aromatycznych oraz sposobu ich połączenia, polifenole dzieli się je na następujące klasy: flawonoidy, kwasy fenolowe, stilbeny i lignany.
Kwasy fenolowe
Kwasy fenolowe są jedną z głównych klas polifenoli, mogą stanowić nawet 30% związków polifenolowych zawartych w diecie i są ważnymi przeciwutleniaczami. Wyróżnia się dwie główne grupy: kwasy hydroksycynamonowe i hydroksybenzoesowe, przy czym te pierwsze są liczniej reprezentowane.
Warzywa krzyżowe, takie jak kapusta i brokuły, są bogate w kwas synapowy, natomiast karczochy i marchew obfitują w kwas ferulowy. Ważne jest, że skórki i zewnętrzne warstwy korzeni warzyw zawierają najwięcej fenolokwasów, ale obróbka termiczna może zmniejszać ich stężenie.
W zbożach dominuje kwas ferulowy, stanowiący do 90% wszystkich kwasów fenolowych, szczególnie skoncentrowany w otrębach i łuskach. Nasiona oleiste, w tym chia i słonecznik, dostarczają ponad 10 mg/g fenolokwasów, głównie ferulowego i kawowego, z najwyższym stężeniem wolnych kwasów w nasionach rzepaku. Kawa jest zasobna w pochodne kwasu chlorogenowego, jednak prażenie obniża ich zawartość. Proszek kakaowy stanowi dobre źródło kwasu wanilinowego, syryngowego i protokatecholowego. Herbaty, w tym czarna i zielona, zawierają duże ilości kwasu galusowego, natomiast yerba mate wyróżnia się obecnością kwasu ferulowego, kawowego i synapinowego.
>> Warto również przeczytać: Kofeina – jak wpływa na organizm człowieka, skutki uboczne. Fakty i mity na temat kofeiny
Lignany
Lignany to roślinne metabolity wtórne, zaliczane do fitoestrogenów. Ich najbogatszym źródłem są oleiste zboża, takie jak siemię lniane (zawierające głównie sekoizolaricirezinol i matairezinol) oraz sezam (z sezaminą). Znaleźć je można także w produktach pełnoziarnistych, gdyż gromadzą się w warstwie aleuronowej zbóż. W mniejszych ilościach obecne są również w roślinach strączkowych, orzechach, owocach, warzywach, herbacie, kawie, a także w oliwie (np. pinorezynol).
Lignany przynoszą wiele korzyści zdrowotnych, w tym:
- zmniejszają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
- korzystnie wpływają na gospodarkę hormonalną,
- zapobiegają niektórym nowotworom.
Dodatkowo wykazują właściwości antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwneurodegeneracyjne, przeciwbakteryjne, a pinorezynol również przeciwwirusowe.
Szczególnie cenny jest wpływ lignanów na gospodarkę hormonalną u kobiet. Ich budowa chemiczna podobna jest do struktury estradiolu. Z tego powodu spożywanie lignanów wpływa korzystnie na łagodzenie skutków menopauzy, takich jak uderzenia gorąca czy osteoporoza. Zmniejsza też ryzyko zachorowania na nowotwory estrogenozależne u kobiet po menopauzie.
Stilbeny
Stilbeny to grupa polifenoli syntetyzowanych przez organizmy roślinne w celu obrony przed infekcjami grzybiczymi, bakteryjnymi lub wirusowymi lub przed promieniowaniem UV. Podobnie jak pozostałe polifenole wykazują działanie:
- antyoksydacyjne,
- przeciwzapalne,
- przeciwnowotworowe,
- kardioprotekcyjne (wspierają układ sercowo-naczyniowy).
Najbardziej znanym stilbenem jest resweratrol, występujący m.in. w winogronach, orzeszkach ziemnych i jagodach.
Flawonoidy
To bardzo duża grupa polifenoli, o szerokim działaniu:
- antyoksydacyjnym
- przeciwzapalnym
- przeciwalergicznym.
Wspierają układ krążenia, układ immunologiczny, uszczelniają naczynia krwionośne, chronią przed promieniowaniem UV.
Flawonoidy dzielą się na kilka grup: antocyjany, flawonole, flawanole, izoflawonoidy, flawony i flawanony.
>> Więcej o flawonoidach w artykule: Czym są flawonoidy? Właściwości, działanie, źródła
Polifenole – właściwości i działanie w organizmie człowieka
Polifenole wykazują kilka możliwych mechanizmów działania, wśród nich działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne.
Działanie antyoksydacyjne polega na neutralizowaniu wolnych rodników tlenowych i jest uważane za główny mechanizm, na którym opierają się długoterminowe korzyści z działania polifenoli. Dzięki temu diety bogate w te związki mają znaczenie prewencyjne i mogą chronić przed:
- niektórymi typami nowotworów,
- chorobami sercowo-naczyniowymi,
- cukrzycą typu 2,
- osteoporozą,
- zapaleniem trzustki,
- problemami żołądkowo-jelitowymi,
- uszkodzeniem płuc,
- chorobami neurodegeneracyjnymi, takimi jak demencja czy choroba Alzhemiera.
Działanie przeciwzapalne polega na udziale w hamowaniu syntezy cytokin prozapalnych, co prowadzi do ochrony przed chorobami przewlekłymi, mediowanymi stanem zapalnym. Uważa się, iż zmniejszanie stanu zapalnego związane jest również z działaniem przeciwotyłościowym polifenoli.
Ponadto polifenole zaangażowane są w hamowanie tworzenia zaawansowanych produktów glikacji, dzięki czemu wpływają na poprawę tolerancji glukozy, wrażliwości na insulinę oraz spowolnienie procesów starzenia się.
>> Warto przeczytać też: Ból trzustki – jakie mogą być przyczyny, gdzie lokalizuje się ból, jak postępować?
Polifenole a mikrobiota jelitowa
Mikrobiota jelitowa, czyli zespół drobnoustrojów (bakterii, grzybów, wirusów, archeonów) zamieszkujących przewód pokarmowy człowieka, również odnosi korzyści z działania polifenoli. Przypuszcza się, iż metabolity polifenoli mogą sprzyjać korzystnym bakteriom jelitowym, jednocześnie hamując gatunki patogenne.
Jedno z badań wykazało, iż ekstrakt z borówek może sprzyjać obecności bakterii z rodzaju Bifodobacterium, a ekstrakt z zielonej herbaty hamował rozwój Clostridium difficile i E. coli. Z drugiej strony wiadomo również, że polifenole mogą wywierać działanie hamujące nie tylko na bakterie patogenne. Działanie hamujące liczebność dobroczynnych bakterii Lactobacillus rhamnosus i L. rhamnosus GG odnotowano dla ekstraktów z maliny i truskawki w wyższych stężeniach [250]. Ekstrakt z truskawki był skutecznym inhibitorem przeciwko E. faecalis i Bifidobacterium lactis. Myricetyna hamowała wzrost wszystkich bakterii kwasu mlekowego pochodzących z mikrobioty przewodu pokarmowego człowieka.
Wykazano również, iż dieta bogata w polifenole i błonnik prebiotyczny, występujące w dużych ilościach w jagodach, kakao, nasionach i orzechach, wspierają prawidłowy poziom bakterii Akkermansia muciniphila. Drobnoustrój wykazuje szereg działań dobroczynnych, uważany jest m.in. za marker integralności nabłonka jelit i regulatora produkcji śluzu. Dzięki temu redukuje stany zapalne, zapobiega wnikaniu w przewód pokarmowy niekorzystnych dla zdrowia człowieka cząstek, toksyn i drobnoustrojów.
>> Przeczytaj więcej wskazówek o tym, jak dbać o jelita: Postaw na zdrowe jelita!
Gdzie można znaleźć polifenole?
Produkty bogate w polifenole to przede wszystkim przyprawy, kakao, owoce i warzywa.
Kwasy fenolowe obecne są w malinach, czarnych porzeczkach, poziomkach, czerwonej cebuli, herbacie.
Lignany obecne są w siemieniu lnianym, ziarnach zbóż, kawie.
Stilbeny, głównie reswaratrol, to przeciwutleniacz obecny w owocach, pestkach winogron.
Flawonoidy obecne są w kakao, zielonej herbacie, kawie, ziarnie soi, ziarnach zbóż. Ponadto w takich owocach jak morele, wiśnie, winogrona, jagody, żurawina. Zawierają je również warzywa: seler naciowy, natka pietruszki, cebula.
Gdzie można znaleźć najwięcej polifenoli?
Najwięcej polifenoli znajduje się w produktach świeżych i nieprzetworzonych. Przetwarzanie i przechowywanie żywności ma silny wpływ na zawartość polifenoli w pokarmach oraz ich biodostępność z diety. Przygotowanie kulinarne, gotowanie w wodzie, obróbka w mikrofalówce czy smażenie zubaża ich zawartość. Podobnie usuwanie skórek z owoców lub warzyw, usuwanie łusek ziaren zbóż zmniejsza ich poziom w spożywanej żywności.
Grupą produktów spożywczych bogatych w polifenole są:
- przyprawy,
- owoce i warzywa,
- nasiona i orzechy,
- zboża,
- kakao i produkty kakaowe.
Zawartość polifenoli w wybranych przyprawach – całkowita zawartość mg / 100 g
| Goździki | 15 188 |
| Mięta pieprzowa, suszona | 11 960 |
| Anyż gwiaździsty | 5460 |
| Oregano meksykańskie, suszone | 2319 |
| Szałwia lekarska, suszona | 1207 |
| Rozmaryn, suszony | 1018 |
| Mięta zielona, suszona | 956 |
| Tymianek pospolity, suszony | 878 |
| Bazylia słodka, suszona | 322 |
| Curry, proszek | 285 |
| Imbir, suszony | 202 |
| Tymianek pospolity, świeży | 163 |
Zawartość polifenoli – kakao i produkty kakaowe – całkowita zawartość mg / 100 g
| Kakao w proszku | 3448 |
| Ciemna czekolada | 1664 |
| Czekolada mleczna | 236 |
Zawartość polifenoli w wybranych owocach – całkowita zawartość mg / 100 g
| Aronia czarnoowocowa | 1756 |
| Czarny bez | 1359 |
| Borówka niska | 836 |
| Czarna porzeczka | 758 |
| Borówka wysoka | 560 |
| Śliwka | 377 |
| Czereśnia | 274 |
| Truskawka | 235 |
| Malina czerwona | 215 |
| Suszona śliwka | 194 |
| Czarny winogron | 169 |
| Jabłko | 136 |
| Brzoskwinia | 59 |
Zawartość polifenoli w wybranych nasionach, zbożach i orzechach – całkowita zawartość mg / 100 g
| Mączka z siemienia lnianego | 1528 |
| Orzech laskowy | 495 |
| Orzech pekan | 493 |
| Mąka sojowa | 466 |
| Mąka pełnoziarnista z pszenicy durum | 201 |
| Migdał | 187 |
| Mąka kukurydziana rafinowana | 153 |
| Soja, tempeh | 148 |
| Mąka żytnia pełnoziarnista | 143 |
| Mąka pszenna pełnoziarnista | 71 |
Zawartość polifenoli w wybranych warzywach – całkowita zawartość mg / 100 g
| Czarna oliwka | 569 |
| Zielona oliwka | 346 |
| Cykoria czerwona | 235 |
| Czerwona cebula | 168 |
| Zielona cykoria | 166 |
| Szpinak | 119 |
| Szalotka | 113 |
| Żółta cebula | 74 |
| Czarna fasola | 59 |
Bogata w polifenole jest również oliwa z oliwek – zawartość w mg / 100 ml
| Oliwa z oliwek extra virgin | 62 |
Zawartość polifenoli w wybranych napojach – całkowita zawartość mg / 100 ml
| Kawa, filtrowana | 214 |
| Zielona herbata | 102 |
| Czarna herbata | 89 |
| Sok jabłkowy czysty | 68 |
| Sok z granatu czysty | 66 |
Czy polifenole są zdrowe?
Polifenole dostępne z dietą są bezpiecznie i wykazują działanie korzystne dla zdrowia człowieka. Jeśli jednak nasza dieta zawiera ich zbyt dużo lub przyjmujemy suplementy, w których zawartość polifenoli jest często bardzo wysoka, mogą one powodować działania niepożądane.
Ważne jest, aby mieć taką świadomość, ponieważ problem możliwych skutków ubocznych staje się rzeczywistością. Polacy przyjmują bardzo wiele suplementów diety, ich produkcja i spożycie w naszym kraju nie jest w żaden sposób kontrolowane, a polifenolowe suplementy mogą zawierać ogromne dawki czystych polifenoli.
>> O suplementacji przeczytaj też: Suplementacja – świadome budowanie odporności
Polifenole a wchłanianie żelaza
Dieta bogata w polifenole lub suplementacja polifenolami powoduje, że związki te wiążą żelazo w jelitach, tak że nie może ono zostać wchłonięte, co sprzyja powstaniu niedokrwistości z niedoboru żelaza.
Wśród silnych inhibitorów wchłaniania żelaza są herbaty bogate w katechiny. Wykazano, że picie napojów zawierających 20-50 mg polifenoli ogółem na porcję powodowało zmniejszenie wchłaniania Fe z posiłku o 50-70% (w porównaniu do picia wody), natomiast napoje zawierające 100-400 mg polifenoli ogółem/porcję zmniejszały wchłanianie Fe o 60–90%.
Najsilniejszymi inhibitorami wchłaniania żelaza były czarne herbaty (79–94%), herbata miętowa (84%) i kakao (71%), a hamowanie zmieniało się w sposób zależny od dawki, w zależności od zawartości polifenoli ogółem.
Wiele osób zdaje sobie sprawę, iż nie należy popijać preparatów żelaza herbatą lub kawą, ponieważ zmniejszy to efektywność terapii, ale nie każdy skojarzy, iż przyjmując suplementy polifenolowe wywoła taki sam efekt. Dostępne w Polsce suplementy zielonej herbaty zawierają np. 500 mg ekstraktu w jednej kapsułce – sam producent piszę, iż jest to bardzo wysoka zawartość polifenoli. Są również takie, które zawierają aż 1800 mg na dawkę, a tymczasem aby dostarczyć organizmowi 1000 mg EGCG – głównego polifenolu herbaty – trzeba wypić ok. 3 litrów płynu.
| WAŻNE! Preparatów żelaza nie należy popijać herbatą ani kawą, ponieważ zmniejszają one wchłanianie tego pierwiastka. W czasie przyjmowania preparatów żelaza nie należy również zażywać suplementów polifenoli. |
Polifenole a trawienie
Związki polifenolowe mogą hamować aktywność enzymów trawiennych obecnych w przewodzie pokarmowym, tj. amylaz, proteaz i lipaz, powodując zaburzenia trawienia i wchłaniania pokarmów.
Jest to zjawisko niekorzystne u osób z nietolerancjami pokarmowymi wynikającymi z niedoboru lub braku niektórych enzymów, takimi jak:
- nietolerancja glutenu,
- celiakia,
- nietolerancja laktozy,
- zewnątrzwydzielnicza niewydolność trzustki,
- mukowiscydoza,
- rak trzustki.
We wszystkich tych przypadkach, znajomość składników żywności, które mogą dodatkowo hamować niską aktywność specyficznych enzymów, jest niezbędna do prawidłowego planowania optymalnej diety.
Druga grupa osób, które mogą być dotknięte zmniejszoną aktywnością enzymów trawiennych są osoby starsze. Niektóre badania przeprowadzone na ludziach wykazały, że osoby powyżej 65. r.ż. miały znacznie zmniejszony poziom enzymów (lipazy, chymotrypsyny i amylazy), co – wraz ze zmniejszającą się z wiekiem różnorodnością mikrobioty jelitowej – może prowadzić do zmniejszonego wchłaniania niektórych składników odżywczych oraz witamin.
Trzecia grupa osób, dla której polifenole mogą być niekorzystne ze względu na ich wpływ na aktywność enzymów trawiennych to sportowcy. Prawidłowe funkcjonowanie tych enzymów, zwłaszcza uwalniających glukozę jest szczególnie ważne w sportach wytrzymałościowych, np. długodystansowym bieganiu. Wzrost intensywności treningu może powodować problemy żołądkowo-jelitowe, co potwierdzają badania. Dzieje się tak dlatego, iż krew kierowana jest do pracujących mięśni i jej przepływ przez przewód pokarmowy jest zmniejszony. Skutkiem tego są zaburzenia trawienia. Jeśli sportowiec dodatkowo obciąży swój układ trawienny polifenolami, które zahamują aktywność enzymów trawiennych, problem będzie jeszcze głębszy.
Również osoby zdrowe powinny rozważnie podchodzić do suplementacji polifenolami. Wszystkie zaburzenia aktywności enzymów trawiennych są niekorzystne, powodując nieprzyjemne objawy w układzie pokarmowym, ale także upośledzone przyswajanie niektórych składników odżywczych, co z kolei może niekorzystnie wpłynąć na aktywność organizmu.
Należy mieć świadomość, iż niektóre polifenole lub produkty bogate w polifenole opóźniają opróżnianie żołądka i obniżają poposiłkową odpowiedź glukozy. Co do zasady jest to zjawisko korzystne, jednak u osób z dyspepsją czynnościową lub zaburzeniami odżywiania, np. anoreksja nervosa, opóźniona motoryka żołądka nasilałaby niepożądane objawy, takie jak nudności, wymioty i uczucie pełności w żołądku.
Polifenole i ich działanie na enzymy trawienne
Polifenole w różnym stopniu wpływają na aktywność enzymów trawiennych:
- α-amylaza – enzym należący do amylaz, które odpowiadają za trawienie cukrów. α-amylaza hamowana jest takie polifenole jak hesperydyna, luteolina, kwercetyna, katechina, rutyna, epikatechina, elagotanina.
Źródłem tych substancji jest herbata (epikatechina), truskawki, maliny, żurawina, winogrona, orzechy włoskie (elagotaniny) oraz kwas rozmarynowy i ekstrakty z oregano.
- lipaza trzustkowa – enzym trawiący tłuszcze, hamowana jest przez polifenole zawarte w herbacie.
- laktaza – enzym rozkładający dwucukier laktozę, hamowana jest przez katechiny zielonej herbaty.
- pepsyna – enzym trawiący białko jest hamowana przez kwas kawowy.
- trypsyna – enzym produkowany przez trzustkę, odpowiedzialny za rozkład polipeptydów na mniejsze fragmenty białkowe, hamowana jest m.in. przez kwercetynę, luteolinę, apigeninę, rutynę, myricetynę i morinę.
Polifenole a dysbioza
Wpływ polifenoli na mikrobiotę zależy od rodzaju substancji oraz gatunku bakterii. Polifenole mogą modulować profil mikrobioty i prowadzić do zmiany stosunków ilościowych pomiędzy najważniejszymi grupami bakterii, czyli do dysbiozy. Dlatego na używanie tych substancji powinny w szczególności uważać osoby z chorobami, które sprzyjają występowaniu dysbiozy, ponieważ mogą nasilać objawy chorobowe i utrudniać leczenie. Mogą to być:
- zespół jelita drażliwego (IBS),
- dyspepsja czynnościowa,
- zaburzenia metaboliczne (cukrzyca, otyłość i niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby),
- rak jelita grubego,
- nieswoiste zapalenia jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego),
- choroby sercowo-naczyniowe,
- zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego (SIBO).
Należy również podkreślić, iż zmiany mikrobioty jelitowej stymulowane przez polifenole implikują zmiany jej działania. Może to wpływać na wchłanianie witamin, produkcję SCFA – kwasów tłuszczowych lub neuroprzekaźników.
>> Przeczytaj też: Dieta i zalecenia żywieniowe w zespole jelita drażliwego (IBS)
Polifenole i ich wpływ na działanie leków
Aktywność polifenoli i ich interakcje z różnymi związkami chemicznymi wpływa także na ich oddziaływanie z lekami. Wpływ polifenoli na metabolizm leków może skutkować zwiększeniem lub zmniejszeniem ich efektu terapeutycznego, co niesie za sobą brak efektywności terapii lub poważne działania niepożądane. Dlatego osoby zażywające leki powinny szczególnie rozważnie podchodzić do ewentualnej suplementacji polifenoli, a także do żywności bogatej w te związki, jak zioła, przyprawy, herbata.
Mechanizm zaburzeń wchłaniania preparatów żelaza został już opisany, problem może jednak dotyczyć wielu grup innych, powszechnie stosowanych leków. Należą do nich:
- warfaryna (lek przeciwkrzepliwy) – przeciwzakrzepowe działanie leku jest hamowane przez polifenole z zielonej herbaty (maleje wartość wskaźnika INR), natomiast może być nasilane przez resweratrol, ekstrakt z jagód goi, żurawinę (wartość wskaźnika INR wzrasta) i prowadzić do nasilonych krwotoków.
- metformina (stosowana w leczeniu cukrzycy t.2 i insulinooporności) – jej poziom we krwi wzrasta w przypadku stosowania takich polifenoli jak sylibinina, epigallokatechina (ECGC), kwercetyna i rutyna.
- midazolam (benzodiazepina stosowana m.in. w leczeniu bezsenności) – ekstrakt z zielonej herbaty, sok grejpfrutowy mogą powodować znaczący wzrost maksymalnego stężenia leku we krwi.
- sildenafil (lek stosowany w zaburzeniach erekcji) – zielona herbata zwiększa stężenie leku w osoczu, powodując nasilenie działań niepożądanych. Pacjenci pijący na co dzień zieloną herbatę (250 ml naparu z 2 g liści) mogą wymagać modyfikacji dawkowania tego leku.
- statyny (leki stosowane w leczeniu hipercholesterolemii – atorwastatyna i rosuwastatyna – ekstrakty z zielonej herbaty osłabiają działanie atorwastatyny o 25%, a rosuwastatyny o 20%, już w dawce 300 mg. Dodatkowo rosuwastatyna jest wrażliwa na działania flawonoidów zawartych w miodzie (galangina, chryzyna i pinocembryna), które wpływają na osłabienie działania leku.
- amlodypina (lek stosowany w leczeniu nadciśnienia tętniczego) – jednoczesne zażywanie tego leku oraz EGCG (epigalokatechina-3-galusan) – flawonoidu herbaty – zwiększa stężenie leku we krwi i wydłuża jego okres półtrwania nasilając działanie hipotensyjne.
Dostępna literatura wskazuje na wiele innych leków, których działanie jest zakłócane przez polifenole. Najważniejsze polifenole wykazujące takie działanie to: kwercetyna i jej pochodne, katechiny, resweratrol, chryzyna, antocyjany, naringenina, apigenina, kumaryny, kempferol, akacetyna, luteolina, diosmetyna, kwas kawowy, kwas galusowy.
Można je znaleźć w cytrusach (pomarańcze, grejpfruty, mandarynki), winogronach, jabłkach, jagodach goji, malinach, awokado, zielonej herbacie, imbirze, żurawinie, szpinaku, soku pomidorowym.
| WAŻNE! Jeśli przyjmujesz na stałe leki skonsultuj z lekarzem lub farmaceutą czy możesz przyjmować suplementy, nawet jeśli są to suplementy ziołowe. |
Polifenole i ich wpływ na funkcje tarczycy
Izoflawony – polifenole zawarte w soi są bezpieczne dla osób w eutyreozie, czyli bez zaburzeń funkcji tarczycy. Kilka badań wykazało natomiast, iż izoflawony sojowe mogą hamować aktywność hormonów tarczycy u osób z niedoborem jodu, a u osób z subkliniczną niedoczynnością tarczycy zwiększają ryzyko rozwoju jawnej niedoczynności.
>> Przeczytaj też: Choroby tarczycy i ich diagnostyka
Polifenole – skąd je czerpać?
Polifenole dostarczane ze zróżnicowaną dietą, w przyprawach, warzywach i owocach wykazują działanie prozdrowotne, dlatego w tej postaci powinniśmy je spożywać. Są to niezwykle cenne związki naturalne, które pomagają zapobiegać wielu chorobom i sprawdzą się jako składniki nisko- lub nieprzetworzonej żywności. Ryzyko możliwych skutków ubocznych wzrasta, gdy polifenole spożywane są w wysokich dawkach suplementacyjnych, których nie bylibyśmy w stanie dostarczyć sobie z dietą.
Na dziś nie do końca wiemy, jakie są długoterminowe skutki zdrowotne tych substancji, zwłaszcza dla osób przewlekle chorych. Problemem mogą być zarówno działania niepożądane, jak i brak spodziewanego efektu. Większość dostępnych informacji na temat ich aktywności biologicznej ustalono na zwierzętach oraz in vitro – czyli w warunkach laboratoryjnych. Dotyczy to m.in. ich właściwości antyoksydacyjnych. Tymczasem in vivo – czyli w ludzkim organizmie, takie działanie jest uzależnione od biodostępności, która jest dla polifenoli ograniczona, a poziomy w tkankach bardzo niskie.
Dodatkowo brak regulacji dotyczący spożycia polifenoli w żywności funkcjonalnej i suplementach, brak standaryzacji procesów analizy i produkcji, zalecanie przez wielu producentów megadawek – niektórzy zalecają spożycie ponad 100 razy wyższe, niż jest to obecne w naturalnej diecie – powoduje, iż spożywanie suplementów polifenoli nie przynosi dodatkowych korzyści. Dlatego najlepszym źródłem polifenoli jest zróżnicowana dieta, bogata w owoce i warzywa.
>> Przeczytaj też: Talerz zdrowego żywienia
Polifenole – podsumowanie
- Polifenole to ogromna grupa związków o właściwościach antyoksydacyjnych, przeciwzapalnych.
- Najlepszym źródłem polifenoli jest dieta – owoce, warzywa, przyprawy.
- Polifenole wykazują szereg właściwości prozdrowotnych, jednak wykazują także działania niepożądane. Dlatego należy z rozwagą podchodzić do suplementowania tych związków.
- Długotrwałe działania polifenoli na zdrowie człowieka nie jest do końca poznane, wiele badań przeprowadzono in vivo – czyli w warunkach laboratoryjnych, lub na zwierzętach.
- Polifenole wykazują interakcje z wieloma lekami, osłabiając lub nasilając ich działanie.
Polifenole: FAQ – często zadawane pytania
Na co pomagają polifenole?
Działanie polifenoli jest bardzo szerokie, wykazują silne działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne. Dzięki temu dieta bogata w polifenole może mieć znaczenie w profialktyce chorób nowotworowych, układu krążenia, układu pokarmowego, neurodegeneracyjnymi (demencja choroba Alzhemiera).
Jakie pokarmy są bogate w polifenole?
Produkty roślinne – przyprawy, owoce, warzywa, nasiona i orzechy.
Jakie polifenole są najsilniejsze?
Polifenole to kilka grup związków, takich jak flawonoidy, kwasy fenolowe, stilbeny i lignany, o różnych właściwościach i działaniu. Trudno wskazać jeden „najsilniejszy” polifenol, ponieważ ich aktywność zależy od wielu czynników, takich jak budowa chemiczna, przyswajalność, synergie z innymi związkami, sposób obróbki żywności. Dlatego zamiast skupiać się na jednej substancji należy spożywać 5 porcji warzyw i owoców w ciągu dnia – 4 porcje warzyw i jedna owoców – wówczas na pewno dostarczymy sobie odpowiedniej i bezpiecznej ilości polifenoli.
Czy polifenole obniżają cholesterol?
Istnieją przesłanki, iż polifenole, np. resweratrol, zapobiega agregacji płytek krwi i rozluźnia tętnicze naczynia krwionośne, zakłócając utlenianie cholesterolu o niskiej gęstości (LDL). Jednak systematyczny przegląd i metaanaliza 282 badań na ludziach wykazały, że suplementacja resweratrolem nie miała wpływu na poziom lipidów we krwi.
Jaki owoc ma najwięcej polifenoli?
Niezwykle bogate w polifenole są: aronia, czarna porzeczka i borówki – zawierają najwięcej polifenoli w przeliczeniu na 100 g produktu. Bogatym źródłem polifenoli w Polsce są również jabłka – zawierają mniejsze ich ilości na 100 g, jednak – ponieważ są owocami dostępnymi i lubianymi – mogą stanowić dobre źródło tych związków.
Czy jabłka zawierają polifenole?
Tak, jabłka są bogate we polifenole z grupy flawonoli, dlatego wskazane jest spożywanie jabłek w codziennej diecie. Dodatkowo rekomendowane jest spożywanie tych owoców ze skórką, ze względu na jej wyższą zawartość polifenoli i silniejsze właściwości antyoksydacyjne.
Czy banan ma polifenole?
Tak, banany zawierają polifenole. Ich zawartość zależy od klimatu, stopnia dojrzałości w czasie zbiorów, oraz procesów dojrzewania już po zebraniu owoców.
Jaka herbata jest bogata w polifenole?
W zależności od stopnia utleniania polifenoli wyróżniamy zieloną herbatę, która nie jest fermentowana, lekko fermentowaną białą herbatę, łagodnie fermentowaną żółtą herbatę, półfermentowaną herbatę ulung i w pełni fermentowane pu-erh oraz herbatę czarną. Obróbka liści herbaty powoduje, iż herbaty fermentowane nie mają tak dobrych właściwości przeciwutleniających jak zielona herbata, która zachowuje najwięcej aktywnych związków polifenolowych.
Bibliografia
- Santos-Buelga C. Polyphenols and Human Beings: From Epidemiology to Molecular Targets. Molecules. 2021 Jul 12;26(14):4218. doi: 10.3390/molecules26144218. PMID: 34299493; PMCID: PMC8303558.
- Ater LJ, Plantz EK, Manning TD, Akers JD, Edwards ES, Kurti SP. The impact of an acute high polyphenol, high fiber meal with and without aerobic exercise on metabolism in middle-aged and older adults: A pilot study. Physiol Rep. 2025 Jun;13(11):e70312. doi: 10.14814/phy2.70312. PMID: 40443047; PMCID: PMC12122773.
- Cory H, Passarelli S, Szeto J, Tamez M, Mattei J. The Role of Polyphenols in Human Health and Food Systems: A Mini-Review. Front Nutr. 2018 Sep 21;5:87. doi: 10.3389/fnut.2018.00087. PMID: 30298133; PMCID: PMC6160559.
- https://www.webmd.com/diet/foods-high-in-polyphenols.
- Koszowska A., Dittfeld A., Puzoń-Brończyk A. i inni (2013). Polifenole w profilaktyce chorób cywilizacyjnych. Postępy Fitoterapii 4/2013, s. 263-266.
- Kschonsek J, Wolfram T, Stöckl A, Böhm V. Polyphenolic Compounds Analysis of Old and New Apple Cultivars and Contribution of Polyphenolic Profile to the In Vitro Antioxidant Capacity. Antioxidants (Basel). 2018 Jan 24;7(1):20. doi: 10.3390/antiox7010020. PMID: 29364189; PMCID: PMC5789330.
- Bruno Bonnet C, Hubert O, Mbeguie-A-Mbeguie D, Pallet D, Hiol A, Reynes M, Poucheret P. Effect of physiological harvest stages on the composition of bioactive compounds in Cavendish bananas. J Zhejiang Univ Sci B. 2013 Apr;14(4):270-8. doi: 10.1631/jzus.B1200177. PMID: 23549844; PMCID: PMC3625523.
- Luo Q, Luo L, Zhao J, Wang Y, Luo H. Biological potential and mechanisms of Tea’s bioactive compounds: An Updated review. J Adv Res. 2024 Nov;65:345-363. doi: 10.1016/j.jare.2023.12.004. Epub 2023 Dec 5. PMID: 38056775; PMCID: PMC11519742.
- Duda-Chodak A, Tarko T. Possible Side Effects of Polyphenols and Their Interactions with Medicines. Molecules. 2023 Mar 10;28(6):2536. doi: 10.3390/molecules28062536. PMID: 36985507; PMCID: PMC10058246.
10. J. Perez-Jimenez, V. Neveu, F. Vos, A. Scalbert, Identification of the 100 richest dietary sources
of polyphenols: an application of the Phenol-Explorer database, European Journal of Clinical Nutrition (2010) 64, S112–S120.
